Đền Hai Bà (đền Đồng Nhân)

Kỷ niệm 1985 năm khởi nghĩa Hai Bà Trưng
DẤU SON LINH THIÊNG

Văn Lang - Âu Lạc - Nam Việt phát triển và tồn tại trên nền văn hoá Đông Sơn rực rỡ, trước sức ép bởi những đợt tấn công từ phương Bắc, các bộ lạc của người Việt co cụm và hội tụ ở đồng bằng Sông Hồng. Thế rồi nước mất nhà tan, hàng ngàn cuộc nổi dậy, hàng trăm cuộc khởi nghĩa chống lại quân xâm lược nhưng đều bị nhấn chìm trong biển máu!
Bà Trưng quê ở Châu Phong
Giận người tham bạo, thù chồng chẳng quên.
Chị em nặng một lời nguyền,
Phất cờ nương tử thay quyền tướng quân!
Khởi nghĩa Hai Bà Trưng làm rúng động Trung Hoa cổ đại, ngỡ ngàng trong lịch sử nhân loại. Một cuộc khởi nghĩa lớn do phụ nữ lãnh đạo, với sự hưởng ứng của cả một vùng lãnh thổ trải rộng từ miền Nam Trung Quốc đến Bắc trung bộ Việt Nam, 81 thành trì quy hàng, hoàng đế đau đầu, thái thú tử trận!
Sự kiện Hai bà tuẫn tiết, phong trào kháng chiến bị vùi dập dẫn đến tộc Việt chìm đắm vào gần ngàn năm Bắc Thuộc nhưng không vì vậy mà phong trào chống Bắc Thuộc bị dập tắt, trong đêm trường tăm tối vẫn liên tiếp loé lên những ngọn lửa đấu tranh. Nào Bà Triệu, Mai Thúc Loan, Lý Bí, Triệu Quang Phục, Phùng Hưng.... người này ngã xuống, người kia đứng lên, tiếng trống Đông Sơn vẫn luôn vang vọng trên đất Việt. Cùng với đó là đấu tranh chống đồng hoá cả về giống nòi cả về văn hoá, đồng thời cũng thu nạp tinh hoa văn hoá ngoại lai để làm giàu thêm văn hoá của mình, lại đóng góp công sức cho nền văn minh Trung Hoa đạt được đỉnh cao dưới triều Đường. Để rồi thật hiếm hoi có dân tộc nào trên thế giới đằng đẵng cả nghìn năm mất nước mà vẫn giữ được dòng giống, ngôn ngữ, phong tục và tự mình lấy lại nước thành công.
Hai Bà Trưng cùng các tướng lĩnh, nghĩa binh sống mãi trong lòng dân Việt, từ miền ngược đến miền xuôi, từ nơi núi cao đến miền duyên hải đâu đâu cũng có đền thờ. Đến nơi đất mới, di dân cũng chuyển đền rước thánh theo cùng, việc thờ cúng bách thần hiển thánh Trưng triều cũng theo đó mà vào miền Nam, lên Tây Bắc.
Thủ đô Hà Nội, có ba ngôi đền lớn, thờ Hai Bà Trưng đều đã được công nhận là di tích Quốc gia đặc biệt: đền Hạ Lôi ở huyện Mê Linh mở hội ngày mùng 6 tháng Giêng, đền Hát Môn huyện Phúc Thọ mở hội ngày mùng 6 tháng 3 và đền Đồng Nhân tại quận Hai Bà Trưng này chính hội vào mùng 6 tháng 2.
Đền Hai Bà Trưng, còn gọi là đền Đồng Nhân, được xây dựng vào năm Đại Định thứ ba (1142) đời vua Lý Anh Tông. Khi đó có một pho tượng đá, hình người nữ tướng mặc giáp nổi lên trên mặt sông Hồng, toả sáng hào quang, triều đình sai rước tượng vào bờ mới rõ đó là khí thiêng của Hai Bà Trưng hoá thành, sau nghìn năm mới nổi lên, bèn lập đền thờ ngay bên bãi sông của làng Đồng Nhân. Đến năm Gia Long thứ 18 (1819), bờ sông bị xói lở đền được rời vào trong đê trên nền đất của Võ Sở triều Lê, thuộc về đất của thôn Hương Viên. Dân Đồng Nhân cũng theo đó về sinh sống ở xung quanh đền, một bộ phận còn lại vẫn tiếp tục sinh sống ở đất cũ ngoài đê và cũng dựng một miếu nhỏ để thờ Hai Bà, đến nay hai làng Đồng Nhân vẫn giữ mối liên hệ tâm linh, mỗi khi mở hội lại rước từ đền Đồng Nhân ra sông Hồng làm lễ cấp thủy.
Khởi nghĩa Hai Bà Trưng, dấu son lịch sử dân tộc, dấu son linh thiêng ngàn năm. Linh khí quốc gia, nhị vị vua Bà sắp đặt mà để đất Thăng Long - Hà Nội làm nơi hội tụ tinh hoa, ba ngôi quốc miếu hình thành thế chân vạc vững vàng lần lượt trở về với thủ đô ngàn năm văn hiến!
Lễ hội đền Đồng Nhân năm 2025 kỷ niệm 1985 năm khởi nghĩa Hai Bà Trưng và công bố quyết định ghi danh "Lễ hội Hai Bà Trưng" vào danh mục di sản văn hoá phi vật thể quốc gia.

VIÊN MINH THIỀN TỰ

Lê triều sắc tặng cho Hai Bà Trưng là Nam Triều Thánh Tổ Quảng Giáo Viên Minh Nhị Vị Thạch Trưng Vương Phật, bởi thế ngôi chùa ngay cạnh đền thờ hai bà tại Đồng Nhân, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội được đặt tên là chùa Viên Minh.
Chùa được xây dựng xong năm 1818 cùng dịp với việc chuyển đền Hai Bà Trưng từ bãi ven sông Hồng về đây, trước kia địa giới thuộc huyện Thanh Trì tỉnh Hà Đông sau mới nhập về Hà Nội. Hiện vẫn còn nhiều bia đá thời Nguyễn thể hiện sự thay đổi hành chính này. Trong chùa hầu hết các tượng pháp, hoành biển có từ thời Nguyễn.
Chùa Viên Minh cũng thường gọi là chùa Hai Bà Trưng, còn là căn cứ cách mạng thời kỳ 1945 - 1946. Cùng với đền thờ và đình Đồng Nhân thì chùa Viên Minh đã được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt.