Chùa Keo

CHÙA KEO THÁI BÌNH

"Phép là tiên Trời, tâm là Phật
Quê tôn thánh tổ, nước tôn thầy".
Năm Tân Sửu, niên hiệu Chương Thánh Gia Khánh thứ 3 (1061) đời Lý Thánh Tông dựng chùa Nghiêm Quang trên đất Giao Thuỷ (làng Keo/ấp Keo), thuộc tỉnh Nam Định ngày nay. Tháng 3 năm Đinh Hợi, niên hiệu Chính Long Bảo Ứng thứ 5 (1167) đời vua Lý Anh Tông, chùa được đổi tên thành Thần Quang. Năm Tân Hợi (1611), một trận lụt lớn làm chùa bị trôi dạt, dân ấp Keo phải di dời đi 2 nơi: một bộ phận định cư ở phía Đông Nam - hữu ngạn sông Hồng, nay là làng Hành Thiện, huyện Xuân Trường, Nam Định; một bộ phận định cư ở phía Đông Bắc - tả ngạn sông Hồng, nay là làng Hành Dũng, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. Như vậy, sau năm 1611, làng Keo gốc ở về phía Nam Định được chia thành hai làng. Sau đó, hai làng dựng lại chùa, tên Nôm đều gọi là “chùa Keo”. Để phân biệt, dân gian thường gọi chùa Keo ở Thái Bình là Keo Thái Bình hoặc Keo trên; chùa Keo ở Nam Định là Keo Hành Thiện hoặc Keo dưới. Chùa Keo Thái Bình được dựng năm 1632, tên chữ là Thần Quang tự.
“Thần Quang tự bi” dựng năm Chính Hòa thứ 19 (1698) do Tiến sĩ Đỗ Viết Hồ soạn, trên bia khắc rõ: “Chùa Thần Quang là nơi Không Lộ Thiền sư đắc đạo, đồng thời là nơi mà Thiền sư bỏ nhiều công sức xây dựng. Đến nay, lâu ngày chùa đã hỏng, các nhà từ thiện xuất tiền của ra sửa chữa”. Trong những người góp tiền của hưng công có nhiều vị là vương công đại thần, hoàng gia vương tộc đương thời như: Hoàng Nhân Dũng, Nguyễn Văn Trụ,Trịnh Thị Ngọc Trân, Lại Thị Ngọc Lễ....
Bia thứ hai là Đức Long thứ 4 (1632) tại chùa Thần Quang, bia đá khắc chữ Hán hai mặt, khổ 1,70m x 1,35m gồm 100 dòng, đếm được khoảng 3.500 chữ. Bia chạm hoa văn mặt trời, rồng, hoa cách điệu, chim, thú. Người soạn Tiến sĩ Nguyễn Thực, người viết Vũ Hồng Thuyết, người khắc Nguyễn Viết Quý. Nội dung ghi lại việc gia đình cung tần Trịnh Thị Ngọc Trân đã có nhiều đóng góp trong việc xây dựng cây hương, tiền đường, hậu đường, hành lang... chùa Thần Quang, tất cả gồm 21 dãy nhà cộng 154 gian, gia đình còn cúng ruộng cho nhà chùa. Bia đá thời vua Tự Đức năm 1865, có nội dung ghi chép về sự tích nhà sư Minh Không đời Lý chữa bệnh hóa hổ cho vua Lý Thần Tông và được vua phong là Thái sư. Chùa thờ Thiền sư nay ở xã Dũng Nghĩa, huyện Vũ Thư là nơi trụ trì của nhà sư.
Hội xuân chùa Keo Thái Bình được tổ chức ngày mùng 4 tháng Giêng. Hội tháng 9 được tổ chức vào ngày 13 đến ngày 15, gắn với ngày sinh (13/9), ngày mất (14/9) của đức Thánh tổ Dương Không Lộ, hằng năm thu hút hàng vạn khách hành hương. Với những nghi thức tâm linh đặc sắc, phần hội mang đậm truyền thống văn hoá đồng bằng Sông Hồng ngàn năm, bởi thế lễ hội chùa Keo Thái Bình đã được vinh danh là di sản phi vật thể quốc gia!
[Bài viết sưu tầm và tổng hợp từ nhiều nguồn]