Đền Trúc - Ngũ động Thi sơn

ĐỀN TRÚC - NGŨ ĐỘNG THI SƠN

Năm 1069, đoàn chiến thuyền của Thái úy Lý Thường Kiệt xuôi dòng sông Đáy, nam tiến chinh phạt Cham Pa. Khi đến địa phận làng Canh Dịch thì gặp giông bão, Thái Uý ra lệnh vào bờ hạ trại, bỗng đâu gió lớn đánh gãy cột buồm, cuốn lá cờ lên đỉnh núi. Thấy sự lạ bèn cho quân sĩ sửa lễ tế trời đất, cầu cho trận chiến được suôn sẻ. Ngài đặt đàn tế trong rừng trúc dưới chân núi, gần ngôi đền thờ hai mẹ con bà hàng nước. Nửa đêm, nhị vị thánh bà về báo mộng, xin được âm phù Thái úy đánh giặc, tỉnh giấc Thái úy bèn hạ lệnh đặt tên núi, đổi tên làng là Quyển Sơn. Ca khúc khải hoàn, trở về đến núi xưa làng cũ, Thái úy cho mở tiệc khao quân, ban thưởng dân chúng dương trợ, sửa miếu tạ thần âm phù hộ quốc. Xin vua ban tặng sắc vàng ấn báu, gia phong cho thánh bà là Thái hậu đại vương, con gái là Công Chúa đại vương. Lại gọi vời thôn nữ múa ca chầu thánh mà thành điệu hát dậm lưu truyền đến ngày nay. Khi Thái úy hoá thần, nhân dân cũng xin tạc tượng khắc bia thờ cùng vào trong miếu, nơi linh từ dưới đỉnh núi thiêng, ẩn mình trong rừng trúc ven sông nên dân gian thường gọi nôm là đền Trúc!
Núi Cuốn - Quyển Sơn hay còn gọi là núi Cấm, mấp mé mép sông, non kỳ thủy tú. Đứng trên đỉnh thấy xa tầm mắt một vùng danh lam thắng cảnh, trong lòng núi là hệ thống năm động liên hoàn, thạch nhũ buông như rèm báu, măng đá tua tủa như ghế châu. Hình đá mà thành bà Trưng giết giặc, thành ưng khuyển hổ long. Thấp thoáng non tiên, quang co ngõ trúc thật là chốn bồng lai tiên cảnh, khiến bao lữ khách đường xa mê mẩn chẳng nhớ lối về!
Quyển Sơn cùng các di tích đền Trúc, chùa Thi Sơn với hang động kiến tạo vạn năm, núi cao liền với sông sâu hợp thành một quần thể thắng tích nên thơ. Hát Dậm Quyển Sơn cùng lễ hội Đền Trúc - Ngũ Động Thi Sơn đã trở di sản văn hoá đặc sắc, là trọng điểm du lịch văn hoá - lịch sử - thắng cảnh của huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam.