Dinh thự họ Vương

Khu vực Trung dinh

Khu Dinh thự họ Vương trên đồi Con Rùa.

Dinh thự họ Vương

Dinh thự họ Vương (Việt Nam)

Khu dinh thự của vua Mèo, tên dùng trong các văn bản là Dinh thự họ Vương, hay còn được gọi với tên Nhà Vương tọa lạc trong một thung lũng thuộc địa bàn xã Xà Phìn, huyện Đồng Văn, Hà Giang. Toàn bộ dinh thự vua Mèo có diện tích gần 3.000 m2, được khởi công vào năm 1919 và hoàn thành vào 9 năm sau đó tức 1928. Quá trình xây dựng tốn 15 vạn đồng bạc trắng Đông Dương, tương đương 150 tỷ đồng ngày nay.

Vào ngày 23 tháng 7 năm 1993, Khu dinh thự đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp vào hạng di tích quốc gia.

Lịch sử

Trước khi khởi công xây dựng, vua Mèo Vương Chính Đức đã sang Trung Quốc tìm thầy phong thủy sang Việt Nam đi qua khu vực 4 huyện nằm trong quyền cai quản của mình để chọn địa thế đất. Cuối cùng, Vương Chính Đức và thầy quyết định dừng chân tại thôn Xà Phìn, địa thế đất nằm giữa thung lũng Sà Phìn. Đặc biệt, ở nơi đây có một khối đất nổi lên cao như hình mui con rùa, tượng trưng cho thần kim quy. Nếu xây dựng dinh thự tại đây thì sự nghiệp của Vương Chính Đức sẽ thành về sau.

Kiến trúc

Dinh thự vua Mèo có ảnh hưởng kiến trúc của 3 nền văn hóa: Trung Quốc, người Mông và Pháp, do một người thợ quê gốc Nam Định thiết kế. Ngôi nhà có 4 nhà ngang, 6 nhà dọc, được chia thành tiền dinh, trung dinh và hậu dinh có 64 buồng được xây 2 tầng tường bằng đá xanh, mái vách bằng gỗ thông và ngói làm từ đất nung. Lối dẫn vào nhà được làm bằng những phiến đá hoa cương có chạm khắc nhiều hoa văn, mái nhà cong, uống lượn, mái cổng được làm bằng gỗ lợp ngói âm dương, trạm khắc tinh xảo, nhiều hoa văn.

Khu Tiền dinh là nơi ở của lính canh, lính hộ vệ và nô tì. Trung dinh và Hậu dinh là nơi ở, làm việc của thành viên trong gia tộc họ Vương. Lúc ban đầu, toàn bộ gỗ được dùng trong ngôi nhà đều là gỗ thông đá. Nhưng kể từ khi trở thành tài sản của Nhà nước, tất cả các vật liệu gỗ của ngôi nhà đã bị thay đổi khoảng 60% bằng gỗ lim và gỗ nghiến.

Phía ngoài gian chính giữa có treo một bức hoành phi bằng chữ Hán do vua nhà Nguyễn Khải Định phong tặng vua Mèo "Biên chính khả phong".

Tường bảo về bên ngoài được xây cao vút, có quân lính bảo vệ nên khó có thể đột nhập từ bên ngoài, cách mỗi đoạn tường lại được bố trí các lỗ châu mai và chòi canh để bảo đảm sự an toàn cho cả khu dinh thự. Phía sau dinh thự có một bể chứa nước rất lớn có thể tích 300 m3 được xây dựng toàn bộ bằng đá, thiết kế hứng nước mưa từ trên các dãy nhà xuống. Do nằm trong vùng thường xuyên khô hạn nên ngày nay chiếc bể nước này là nguồn cung cấp nước chính cho nhân dân ở Xà Phìn.

Bức hoành phi trong dinh thự họ Vương

Bức hoành phi này do vua Nguyễn Khải Định phong tặng cho vua Mèo vào năm Khải Định 8 (năm 1923). Các dòng chữ Hán trong hoành phi, đọc từ phải sang trái, được viết và dịch như sau:

Bức hoành phi trong dinh thự họ Vương

Chữ Hán:

恭颂

帮佐王公正德 德政

边政可風

Bức hoành phi và cặp câu đối trong dinh thự họ Vương

啓定八年孟冬暢月復旦公立

Chữ Hán Việt:

Cung tụng

Bang tá Vương Công Chính Đức Đức Chính

Biên Chính Khả Phong

Khải Định Bát Niên Mạnh Đông Sướng Nguyệt Phúc Đán công lập

Dịch sang Quốc Ngữ:

Cung tụng, khen ngợi

Việc trị vì bằng Đức của vị Bang tá tên Chính Đức

Cách trị vì của ông ở miền biên cương này đáng làm mẫu mực để mà lan toả khắp vùng

Hoành phi được lập vào tháng 10, tháng 11 năm Khải Định 8 (1923)

Lưu Ý

• Ngày nay, nhiều sách vở, bài viết, video cho rằng bốn chữ đại tự 边政可風 nên dịch là Biên Chinh Khả Phong với ý tưởng khen ngợi vua Mèo trong việc bình định nơi biên cương.  Tuy nhiên, đây là một ngộ nhận không đáng có.  Việc ngộ nhận này do việc dịch sai từ chữ Chính 政 (tức kỷ cương hành chính) sang Chinh 征 (tức chinh chiến 征戰 - là một danh từ chỉ sự can qua, việc chiến chinh).  Nếu dịch sai là Biên Chinh Khả Phong 边征可風 thì bức hoành phi sẽ có nghĩa là khen cho việc chinh chiến, bình định nơi biên thùy của vua Mèo.  Việc phong tặng này hoàn toàn không hề có. Ngược lại, Biên Chính Khả Phong (边政可風), Biên 边 nghĩa là biên cương, Chính 政 nghĩa là hành chính.  Vậy Biên chính 边政 nghĩa là việc kỷ cương hành chính tại miền biên cương, tức khen cho việc kỷ cương hành chính nghiêm chỉnh tại biên cương, một lời khen rất xứng đáng khi treo trong dinh vua Mèo.  
• Bang tá là một chức tạm thời được áp dụng vào thời Nguyễn. Nguyên tên chức là Bang biện nhưng sau vì kiêng húy vua Đồng Khánh nên đổi gọi là Bang tá.  Bang tá 帮佐 (Bang trợ, phò tá) là chức quan đặc trách vấn đề an ninh trật tự tại các địa phương, không thường trực, chỉ đặt ra tùy giai đoạn khi cần thiết.  Vua Khải Định phong cho vua Mèo hàm (tượng trưng) là Bang tá phụ trợ triều đình trong việc đặc trách điều hành xứ miền cao này, mặc dù trong thực tế, vua Mèo là vị vua toàn quyền tại xứ này

Câu đối dưới bức hoành phi

Ngoài ra, dưới bức hoành phi này là cặp câu đối đã phai màu. Cặp câu đối có các dòng chữ Hán, đọc từ cột phải sang cột trái, được dịch như sau:

門拱紫宸家增福壽

大開黄道堂現禎祥

Môn củng tử thần, gia tăng phước thọ

Đại khai hoàng đạo, đường hiện trinh tường

Cửa trổ đất sinh thiên tử, gia đình được tăng phước thọ

Hoàng đạo khai thông rộng mở, chốn quan hiển hiện điềm lành

Cặp câu đối này có ý nghĩa khen tặng thế đất mà vua Mèo đã dày công nhờ các thầy phong thủy tìm và chọn đặt để xây dinh thự họ Vương. Cặp câu đối rất hay nhưng không hiểu vì sao lại không được sơn son như câu đối trước cổng dinh thự họ Vương.

Hình ảnh

• 

  Khu vực Trung Cung

• 

  Cổng vào dinh thự, mái được đỡ bằng đấu củng

• 
• 

Xem thêm

• Danh sách Di tích quốc gia Việt Nam