V.H
Di tích đình Hùng Lô
Thời Hùng Vương miền đất Hùng Lô nằm ở trung tâm bộ Văn Lang còn có tên gọi khác là Khả Lãm Trang sau đó là Làng Xốm và hiện tại là Hùng Lô. Tương truyền trong một lần du ngoạn ngược triền sông Lô vua Hùng chọn vùng đất Hùng Lô làm nơi nghỉ chân và dạy bảo dân chúng vỡ đất xây dựng quê hương. Cảm kích trước tấm lòng bao dung đó, dân chúng đã lập nên miếu thờ để truyền đời hương khói.
Đến đời vua Lý Cao Tông (1197) miếu thờ được tôn tạo lại, đến đời Lê Hy Tông (1697) đình được xây dựng, hướng về núi Nghĩa Lĩnh… Năm 1990 đình Hùng Lô được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia.
Trải qua 300 năm lịch sử, đình Hùng Lô vẫn bảo tồn được nguyên vẹn giá trị kiến trúc lịch sử với quy mô kiến trúc khá hoàn chỉnh, gồm: 5 gian nhà tiến tế, tiếp đến là phương đình 2 bên là lầu chuông, lầu trống, trong cùng là toà đại đình. Tòa đại đình thờ vua Hùng Vương thứ 4 (Hùng Hoa Vương) và vua Hùng Vương thứ 5 (Hùng Hy Vương). Bên ngoài là các gian tiền tế sử dụng cho việc tế lễ, hai bên đình là nhà thờ Phật và bệ thờ Thần Nông, tại đây nhân dân thường tổ chức tế lễ cầu cho mùa màng tốt tươi. Trong quần thể di tích còn có nhà Yến Lão, nơi các bậc cao niên trong làng dự tiệc làng, nhà Văn chỉ thờ Khổng Tử, ghi danh truyền thống hiếu học của nhân dân Hùng Lô.
Đình Hùng Lô còn lưu giữ được hệ thống các đồ thờ tự phục vụ cho nghi lễ thờ cúng đầy đủ với 3 bộ Long ngai, kiệu sơn son thiếp vàng, đèn, lư hương, hạc đồng, văn bia, câu đối... Ngoài ra kiến trúc đình Hùng Lô còn lưu giữ được giá trị kiến trúc nghệ thuật độc đáo từ thời Hậu Lê với nghệ thuật điêu khắc đỉnh cao, là những chi tiết điêu khắc gỗ, được sáng tạo bằng kỹ nghệ chạm bong cực kỳ quý hiếm.
Hàng năm vào dịp lễ giỗ tổ Hùng Vương nhân dân Hùng Lô thường tổ chức lễ hội rước kiệu từ đình làng đến Đền Hùng. Đoàn rước kiệu được tổ chức rất trang nghiêm; huy động trên 200 trung nam là những người được dân trong xã lựa chọn, cắt cử mặc đồng phục thống nhất, xếp làm hai hàng chia thành từng khối. Lễ hội rước kiệu Hùng Lô hiện là một trong những lễ hội có quy mô lớn nhất ở tỉnh Phú Thọ.
Đình Hùng Lô không chỉ mang giá trị văn hóa, lịch sử, kiến trúc mà còn là không gian sinh hoạt cộng đồng cho nhân dân, thể hiện đạo lí uống nước nhớ nguồn, tri ân công đức tổ tiên.