Viếng Chùa Bối Khê

VIẾNG CHÙA BỐI KHÊ
Thiên Sứ

Một số bài viết trên các báo mạng miêu tả về chùa Bối Khê như sau:

Chùa Bối Khê

Chùa có tên chữ là Đại Bi tự (nay thuộc xã Tam Hưng, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây) là một ngôi cổ tự có giá trị lịch sử văn hoá lớn.

Chùa thờ Phật và còn thờ đức Thánh Bối. Ngài có tên là Nguyễn Bình An, quê ở Bối Khê, đến tu ở chùa Tiên Lữ (nay thuộc xã Tiên Phương, huyện Chương Mỹ, tỉnh Hà Tây), được chính quả và đã thành Thánh. Sự tích về ngày có nhiều yếu tố hoang đường kỳ ảo, nhưng đó là hình thức nghệ thuật dân gian nhằm tôn vinh một vị cao tăng đã trở nên linh thiêng trong dân chúng. Ngôi chùa còn bảo tồn được một toà Thượng điện nghệ thuật kiến trúc thời Trần (TK XIV), một nhang án đá hoa sen hình hộp chữ nhật có niên đại tương đồng với toà Thượng điện, một hệ thống trong thờ có niên đại trải dài từ TK XVI đến TK XIX và nhiều mảng kiến trúc nghệ thuật khác. Cũng ở nơi đây còn bảo tồn được những tập tục lễ nghi thờ phụng, những hình thức sinh hoạt văn hoá nghệ thuật dân gian phong phú và sinh động. Đặc biệt chùa còn nổi tiếng về tục lễ cầu nước. Hội chùa Bối Khê được tổ chức vào ngày 12 tháng Giêng âm lịch. Ngày hội đến, dân làng sắm lễ như tết nguyên đán. Những ngày này cháu con, họ hàng xa gần và bạn bè thường về trẩy hội. Cư dân người Việt là cư dân trồng lúa nước. Xưa, vì khoa học kỹ thuật chưa được phát triển, không có hệ thống kênh mương tưới tiêu đồng ruộng như ngày nay nên việc trồng lúa lệ thuộc rất nhiều vào thời tiết. Hạn hán thì thiếu nước, mùa vụ khó khăn, còn lũ lụt thì ngập úng, mùa màng thất bát… đều làm cho đời sống gieo neo vất vả. Người ta tin rằng có những vị thần làm ra mưa, chẳng hạn như Mẫu Thoải (Mẫu Đệ Tam, trong hệ thống Tam Toà Thánh Mẫu) hoặc như Tìân Mây (Pháp Vân), Thần Mưa (Pháp Vũ), Thần Sấm (Pháp Lôi), Thần Chớp (Pháp Điện) trong hệ thống Tứ Pháp. Điều lý thú là từ Mẫu Thoải đến các vị thần Tứ Pháp đều mang lối hình nữ giới. Có lẽ các vị thần này được sản sinh trong tâm thức người Việt từ thời Mẫu hệ ? Điều chắc chắn là người Việt có truyền thống tôn vinh người mẹ. Dòng chảy về hình tượng người mẹ (khởi nguồn từ mẹ Âu Cơ) và dòng chảy về hình tượng thần thiêng "đẻ nước" đã hội nhập trên thần điện Việt Nam để cùng hoá thân thành các vị thần chủ về nguồn nước như Mẫu Thoải và các vị thần Tứ Pháp. Trong khuôn viên chùa Bối có điện Mẫu thờ Tam Toà Thánh Mẫu, gồm mẫu Thượng Thiên, mẫu Địa và mẫu Thoải. Trên điện thờ, ba pho tượng Mẫu ngồi cùng hàng, đều ở tư thế hai chân xếp tròn theo thế âm dương, hai tay để trong lòng, đầu đội mũ, mình mặc yếm áo truyền thống dân tộc, khuôn mặt trái xoan, cổ cao ba ngấn, dáng vẻ hiền từ đức độ. Mẫu Thượng Thiên chủ về điều hoà khí tiết, áo đỏ, yếm đỏ, ngồi chính giữa. Mẫu Địa chủ về nguồn đất và nhân gian, áo vàng, yếm vàng, ngồi bên phải. Mẫu Thoải chủ về nguồn nước, áo trắng, yếm trắng, ngồi bên trái. Những năm ít mưa, mùa màng khô hạn, ông thống làm lễ trước điện Mẫu rồi chuyển dịch tượng Mẫu Thoải nhô lên phía trước như có ý để ngài gần với dân chúng, nghe được tiếng cầu xin mà làm mưa cho mùa màng tươi tốt, đời sống yên bình no đủ. Giống như một số chùa thờ thánh khác (chẳng hạn như ở chùa Thầy xã Sài Sơn, huyện Quốc Oai), ở chùa Bối không có hiện tượng truyền thừa. Việc hương đăng lễ bái chủ yếu do ông thống hoặc bà tự. Hịên tượng sư đến chùa là mới có khoảng trăm năm nay, khi mà ý nghĩa xa xưa đã phai mờ.

Nét đặc sắc trong lễ cầu nước ở chùa Bối là những nghi thức cầu đảo.
Năm nào trời đại hạn, đồng ruộng khô cháy, ao chuôm cạn nước, đã cũng lễ nhiều, tượng Mẫu Thoải đã được chuyển dịch nhô lên phía trước mà trời vẫn nắng hạn không mưa thì các cụ già ăn chay tụng niệm cùng ông thống vào lễ trước tượng thánh rồi "tróc" ngài ra ngoài sân phơi nắng. Bình thường, pho tượng đặt trong cung thánh thâm nghiêm phía sau điện Phật, chỉ vào dịp hội chùa, khi làm lễ Mộc đục (tắm tượng thánh), ông thống (hoặc nhà sư trụ trì ở chùa) kèm theo một vài người giúp việc, mới được vào cung để thực hiện một số nghi thức tắm tượng. Đó là một pho tượng to như người thật, đầu đội khăn thanh cát, dải khăn rủ dài xuống lưng, áo rộng, những nếp áo mềm mại buông như sóng nước. Tượng ngồi ở tư thế kiết già, mắt nhìn sâu vào nội tâm, vẻ mặt dữ dội chứa đựng một uy vũ tối thượng. Tương truyền, xa xưa, tượng được tạc bằng gỗ, màu cánh dán như màu tượng Tứ Pháp. Có lẽ vì thời gian xâm hại, tượng đã bị hỏng nên đã được thay bằng tượng đồng. Tượng đồng vẫn giữ phong cách tượng gỗ, nhưng không giữ được màu cánh dán mà chỉ tạo được máu xám đậm. Hịên tượng "tróc thánh" ra ngoài sân phơi nắng có vẻ như ngược chiều với lòng sùng kính một vị thánh thiêng trong tâm thức dân gian. Nhưng đó là ý thức mộc mạc dung dị của người nông dân. Họ muốn thánh cũng "đồng cam cộng khổ" với mọi người, trực tiếp chịu cái nắng nóng khô hạn để có thể "cảm thông" với nỗi khổ của dân chúng mà làm ra mưa. Tuy thế, khi đã "tróc thánh" ra sân, họ vẫn ý thức kính trọng giữ gìn "mình thánh" nên đã quây che kín đáo, không để mọi người có thể nhìn vào bằng con mắt thô thiển.Tượng thánh đã "tróc" ra sân rồi, ông thống chủ trì cuộc lễ, ông dẫn đầu đoàn người đi vòng quanh tượng. Đoàn người vừa đi vừa tụng niệm. Tiếng trống tiếng chiêng nổi lên ầm ào như tiếng sấm gọi mưa. Ông thống trong vài trò của một pháp sư vừa đi vừa niệm chú, vừa múa mênh bắt quyết, thỉnh thoảng lại nhảy lên hò hét vang động. Khi ông nhảy lên hò hét, lập tức trống chiêng đồng loạt gõ thật mạnh làm chấn động cả một vùng, tưởng như đã chuyển trời chuyển đất, mưa lớn đến nơi. Không gian linh thiêng vần vũ của buổi lễ cầu đảo như một thông điệp gửi tới thần linh, rằng trời đã nổi giống gió, sấm sét đã rền vang, xin hãy làm ra mưa kịp thời. Cuộc lễ kéo dài nhiều ngày, khi nào trời mưa mới rước tượng thánh hoàn cung và kết thúc cầu đảo.

Một hình thức cầu đảo đặc sắc nữa là lễ "tróc rồng".
Thay cho việc rước tượng thánh ra ngoài sân phơi nắng, người ta đắp bằng đất hoặc lấy rơm bện thành 5 con rồng và lập đàn cũng lễ ở sân chùa. Trên đàn thắp nến và cắm cờ ngũ sắc (cũng là cờ chỉ 5 phương vị), nhưng nổi trội là 5 con rồng rơm, trong đó 4 con hướng về 4 phương, con ở giữa chầu vào chùa. Rồng là linh vật, hiện thân của nước, có khả năng hút nước làm mưa. Vì thế, các con rồng đều ngậm ống đu đủ, đầu kia của ống cắm vào bình nước tượng trưng cho biển cả. Như thế là trên đàn tế người ta tạo hình năm con rồng hút nước ngoài biển khơi. Khi hành lễ, vẫn là ông thống giữ vai trò chỉ trỏ. Các già vãi và các ông sãi diễu quanh đàn, tiếng tụng niệm đều đều trầm trầm và tiếng trống chiêng làm nền cho vũ đạo và tiếng hét vang của ông thống. Tất cả như sai, như khiến trời mưa. Rồi… cuối cùng, ông thống tiến đến con rồng hướng về phương Bắc mà hạ tay kiếm, chém mạnh vào đầu rồng giữa tiếng hét vang và tiếng trống chiêng nhất loạt nổi lên mạnh mẽ. Bao giờ cũng thế, con rồng bị chém là con rồng phương Bắc. Là bởi :

Cơn mưa đằng Đông vừa trông vừa chạy
Cơn mưa đằng Tây mưa dây bão giật
Cơn mưa đằng Nam vừa làm vừa chơi
Cơn mưa đằng Bắc chả chắc gì mưa.

Cơn mưa bốn phương, chỉ có cơn phương Bắc là khó mưa nhất. Vì con rồng phương Bắc lười nhác không chịu hoạt động. Cho nên phải ra tay trừng phạt để nó tích cực hoạt động thì trời mới mưa. Vẫn là cách lý giải giản đơn, mộc mạc mà thiết thực của người nông dân. Ở đây ông thống trong vai pháp sư và cũng là "thay mình thánh" nên mới có thể chém rồng - động tác dứt khoát và tiếng thét vang động vừa là thị uy vừa là trừng phạt Lễ cầu đảo với những hình thức "tróc tượng thánh" và "tróc rồng" đã vượt qua thiền phái Mật tông, mang đầy yếu tố phù thuỷ, một phái của Đạo Lão, lại tồn tại ở một ngôi chùa, tưởng như một điều hiếm lạ. Nhưng đây lại là nét đặc thù ở những ngôi chùa thờ thánh như chùa Bối, nơi xuất xứ những huyền thoại lung linh và thần bí.Bấy giờ là vào thời kỳ nhà Trần, ở Bối khê có một gia đình họ Nguyễn, ông bà chăm chỉ làm ăn, thu nhân tích đức mà muộn đường con cái. Một hôm bà đi làm đồng, thấy có một dấu chân khổng lồ in trên phiến đá, bèn ướm thử, tự nhiên thấy xúc động, rồi mang thai. Đến ngày đến tháng, sinh được một trai khôi ngô tuấn tú, ông bà mừng rỡ, đặt tên là Bình An. Bình An lớn lên, cũng như các trẻ khác trong làng, chăn trâu cắt cỏ, vui chơi trong đám mục đồng. Nhưng Bình An khác với lũ trẻ là không phạm vào sát giới. Trẻ mục đồng bắt cua tát cá, Bình An thường tìm cách phóng sinh. Rồi đến tu ở chùa Tiên Lữ. Chẳng bao lâu đã nổi tiếng là một cao tăng thông tuệ Phật Pháp, lại giỏi phù chú, thành một pháp sư, được dân sùng kính và được triều đình nể trọng, phong làm chân nhân. Ngài có nhiều phép lạ, đi mây về gió, bước chân dài trăm dặm. Từ Tiên Lữ về Bối Khê, đường dài khoảng 20km, ngài chỉ đi mấy bước là tới nơi. Dấu chân khổng lồ còn in trên đất, đến nay vẫn còn, thành những hồ ao như ở Quán Thánh, Lương Xá, Ổ vực và in trên phiến đá trước cổng chùa Bối. Ngài về Bối Khê xin tương cà cho thợ làm chùa ăn. Chỉ một niêu cơm nhỏ mà đoàn thợ hàng trăm người ăn mãi không hết. Ngài con đi guốc trên mái nhà kiểm tra thợ làm chùa. Năm 95 tuổi, ngày 13 tháng Chạp, ngài vào khám nhập định, đến ngày mồng bốn tháng Giêng, dân làng thấy có mùi thơm mới mở khám ra xem thì thấy mùi thơm sực nức, hào quang sáng chói, biết là đã hoá mới lập ban thờ. Ngài đã thành thánh. Đức Thánh Bối tứ là Bồ Tát Bình Đẳng Hành Nghĩa, còn gọi là Bồ Tát Khai Sơn. Khi quân Minh sang xâm lược nước ta, chúng tràn đến, giết người, cướp của, đốt phá, hành sự vô cùng tàn bạo, ngài đã làm ra mưa máu, khiến chúng bị bệnh mà chết rất nhiều, phái rút đi. Ta gặp trong sự tích đức Thánh Bối những mô típ nghệ thuật dân gian. Hình tượng người mẹ dẫm lên dấu chân khổng lồ mà sinh ra thánh nhân đã thấy trong sự tích Thánh Gióng. Dấu chân ngựa Gióng lên núi Sóc Sơn để lại một chuỗi hồ ao giống như dấu chân Nguyễn Bình An đi từ Tiên Lữ về Bối Khê. Niêu cơm Thánh Bối và niêu cơm Thạch Sanh là cùng một mô típ. Sự tích Thánh Bối gồm nhiều mô típ nghệ thuật dân gian. Những mảng nghệ thuật ấy đầy chất hoang đường kỳ ảo, nhưng là hình thức nghệ thuật dân gian vừa nhằm tôn vinh người anh hùng đã trở thành linh thiêng trong dân chúng, vừa nhằm thể hiện ước mơ tài năng, sức mạnh, đời sống no đủ của người bình dân. Ta còn gặp ở Thánh Bối những chi tiết tương đồng với Từ Đạo Hạnh (được thờ ở chùa Thầy và ở Không Lệ Thiền sư (được thờ ở chùa Keo)… Thực ra, những hình thức phù phép, hú gió gọi mưa, đi mây về gió… mang đậm chất phù thuỷ của các vị cao tăng kiêm đạo sĩ này là xuất xứ từ Đạo Lão. Đạo Lão thờ thần tiên, xuất xứ từ Trung Quốc vào thời Chiến Quốc, được truyền vào Việt Nam, đã song song tồn tại với đạo Nho, đạo Phật và đã hội nhập với tín ngưỡng bản địa. Các vị cao tăng như Từ Đạo Hạnh, Không Lệ Thiền sư, Nguyễn Bình An là tu theo thiền phái Mật Tông, nhưng cũng nhuốm màu phù thuỷ, một Đạo phái của Lão giáo. Bản thân các vị, khi còn là cao tăng đã từng gọi mây, hú gió, làm mưa, cầu đảo giúp dân. Đến khi viên tịch, thành thánh vẫn được dân làng viện đến để cầu mưa, chống hạn. Vì thế ở chùa Bối Khê, những khi đại hạn, đồng ruộng khô cháy, dân làng lại viện đến đức Thánh, hoặc cầu xin ngài làm ra mưa như hình thức "tróc tượng thánh" ra phơi nắng, hoặc mô phỏng khi xưa ngài đã cầu đảo như hình thức "tróc rồng". Mặc dù cả hai hình thức này đều có yếu tố Mật Tông và mang đậm màu sắc phù thuỷ, nhưng bao trùm lên tất cả là hình thức sinh hoạt văn hoá tín ngưỡng truyền thống của người Việt.Giữ gìn, bảo vệ những hình thức văn hoá tín ngưỡng trên đây chính là góp phần giữ gìn bảo vệ bản sắc văn hoá Việt Nam.Đêm qua trời đã mưa rào, sáng ra thức dậy, cây lá hả hê, vạn vật như vừa được tắm gội sạch sẽ. Không gian tĩnh lặng. Hương hoàng lan và hương thiên mệnh (hoa dại) toả thơm ngan ngát. Không hiểu vì vừa đi qua cổng Tam quan, hay vì được tắm trong không khí mát lành buổi sáng mà lòng trần tục nhẹ tênh, ngỡ như đã trút bỏ được bụi trần cho lòng thanh sạch để bước vào cửa Phật. Còn đang lần theo những hàng gạch thoáng chút rêu phong cổ kính của chiếc sân rộng như lần theo những dấu mốc thời gian lịch sử văn hoá ở Đại Bi tự, đã bâng khuâng trước bóng ni sư thấp thoáng ở hiên chùa. Chiếc áo nâu khoe màu giản dị mà thướt tha mềm mại, nhẹ như một thoáng mây bay. Tưởng đã lọt vào cõi Phật, cõi Tiên. Theo bóng ni sư, bàn chân trần tục bước lên ba bậc thềm toà Tiền đường để vào cõi Phật. Chợt nghe một tiếng chuông ngân. Tiếng chuông trong như một giọt sương mai. Vội vàng niệm Phật : "Nam Mô A Di Đà…".
Lễ cầu nước ở chùa Bối Khê
Tác giả : Văn Lừng

===============================

Cây đa cổ hơn 600 tuổi trước chùa Khác với kiến trúc của các chùa ở đồng bằng Bắc bộ, chùa Bối Khê được bố cục theo kiểu “tiền Phật, hậu thánh”. Nơi thờ Phật được bố trí ở tòa tiền đường và tiền bái. Tiếp theo là tòa thiêu hương và thượng điện thờ đức thánh Bối. Hai bên có hai dãy hành lang dài, bày 18 pho tượng La Hán, bao quanh nhà thiêu hương và thượng điện tạo thành thế kiến trúc “nội công, ngoại quốc”.

===============================
Chùa Bối Khê
21/07/2010

Theo tấm bia khắc năm Hồng Thuận thứ 7 đặt tại đây, chùa được dựng vào năm Khai Hựu thứ 10 (1338) thời vua Trần Hiếu Tông.

Vào chùa qua hệ thống cổng ngũ môn và cầu là tới tam quan gồm ba gian bằng gỗ theo kiểu hai tầng tám mái. Phía trên tam quan là gác chuông. Tam quan được dựng vào năm 1603 thời Lê trung hưng. Hạng mục kiến trúc này vừa được sửa chữa vào năm 2006. Kiến trúc chính của chùa Bối Khê được bố cục theo kiểu “tiền Phật, hậu Thánh”. Việc thờ Phật được bố trí ở tòa tiền đường và tiền bái. Tiếp đó đến tòa thiệu hương và thượng điện là nơi thờ thánh. Nhìn tổng thể, ngôi chùa có hình “nội công ngoại quốc” bởi hai bên có hai dãy hành lang.



Đáng chú ý ở tòa tiền đường là hệ thống cột bằng đá xanh. Trên các cột đá có chạm nhiều đôi câu đối ca ngợi cảnh chùa. Bên trái tiền đường có một am nhỏ thờ bà công chúa thời Mạc đã có công tu sửa chùa. Hai dãy hành lang ở hai bên được xây dựng song song, mỗi bên có bảy gian. Nơi đây thờ 18 vị La Hán. Tòa tiền bái có chín gian. Hệ thống tượng Phật ở chùa Bối Khê khá phong phú và được bài trí, thờ phụng theo phái đại thừa. Ở đây có tượng Quan âm nghìn tay nghìn mắt đặt ở vị trí trang trọng nhất trên bệ đá khối hộp đồ sộ thời Trần, được tạo tác vào thế kỷ XVI. Ngoài các bức tượng, đáng lưu ý là bệ đá hoa sen thời Trần được làm năm Xương Phù thứ 6 91382). Văn tự khắc chìm ở bệ đá cho biết vào thời này đã có một số người cúng tiền và ruộng cho nhà chùa. Thượng điện của chùa là tòa nhà một gian hai chái cao 5,5 mét với bốn đầu đao trông như một bông sen hé nở. Cấu trúc tòa thượng điện bằng gỗ mít, được dựng vào khoảng thế kỷ XIV. Hiên của thượng điện có những bảy lớn đỡ mái qua những tấm ván nong, bảy hiên trang trí rồng há miệng đỡ các đấu vuông, đỡ hoành. Rồng được khắc mào lửa. Đó là những họa tiết hoa văn thời Trần. Hình tượng chim thần Garuđa dược chạm ở bảy góc trái càng khẳng định thượng điện này được xây dựng từ thời Trần là chính xác. Cạnh tòa nhà này có cây hoa sen (sen cạn) cao lớn, về mùa hè nở những bông hoa trắng thơm ngát. Người đến nơi đây dễ liên tưởng tới câu ca dao: “… Lê chùa bẻ một cành sen/Ăn cơm bằng đèn, đi cấu sáng trăng…”.



Trong thượng điện chùa Bối Khê thờ tượng đức thánh Nguyễn Bình An, người đời thường gọi là đức Thánh Bối và thêu dệt nhiều chuyện kỳ lạ về ngài. Theo truyền thuyết, ngày sinh năm Tân Tỵ (1281), quê ở làng Bối Khê, nhưng tu luyện ở chùa Trăm Gian (xã Tiên Lữ, huyện Chương Mỹ). Sự tu hành của ngài triều đình biết, vua Trần phong cho ngài là Chân nhân, tức người theo Đạo giáo, tu hánh đã đắc đạo. Khi ngài về quê có mây đen hiện ra như bầu trời sắp mua. Lúc dựng lại chùa Tiên Lữ, ngài chỉ thổi một niêu cơm mà đã đủ ăn cho cả trăm thợ. Khi quân Minh xâm phạm nhà chùa ngài đã làm ra mua máu buộc chúng phải rút chạy. Ngày 13 tháng chạp ngài vào am để hóa. Ngày 4 tháng giêng, dân mở khám thờ thấy thơm, bèn tạc tượng thờ. Chùa Trăm Gian là nơi thờ chính thức Nguyễn Bình An, còn ở Bối Khê thờ vọng. Tương truyền nơi thờ ngài rất thiêng, dân đến lễ, cầu gì được nấy. Hội chùa hàng năm tổ chức vào ngày 13 tháng giêng có nhiều trò vui như chọi gà, đánh đu, hát chèo… Chùa Bối Khê còn nhiều hiện vật quý giá như có tới 10 tấm bia, trong đó bia cổ nhất là “Bối động thánh tích bi ký” có từ năm Thái Hòa thứ 11 91453) nhưng cũng là tấm bia mới nhất vì được khắc lại năm Thành Thái thứ 7 (1895) kể lại sự tích đức Thánh Bối với nhiều tình tiết ly kỳ. Tiếp theo là bia “Đại bi tự” dựng năm Hồng Thuận thứ 7 (1515) ngoài việc nói thêm về đức Thánh Bối còn cho biết việc tu sửa chùa ở đầu thế kỷ XVI. Hiện vật đá đặc biệt quý hiếm là chiếc bệ hoa sen khối hộp, các góc chạm chim thần, trên chạm đài sen, dưới chạm sập thờ, mặt trước có chạm rồng và nhiều loài thú, do vị đạo sỹ ở Quốc Oai cúng tiến. Ngày 20-4-1979, Bộ VHTT đã công nhận chùa Bối Khê là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia đặc biệt.
Theo Hanoi.vn

===============================

Trong một dịp đi thực tế làm phong thủy, Mộc Miên một thành viên của diễn đàn và đang học lớp Phong Thủy Lạc Việt nâng cao giới thiệu với thày trò về chùa Bối Khê. Mộc Miên giới thiệu đây là một ngôi chùa cổ có rất nhiều hình tượng độc đáo. Cứ nói đến "cổ" là tôi mê ngay. Thế là thày trò quyết định đi thăm chùa. Chùa còn một tên nữa là Đại Bi ở thôn Bối Khê, xã Tam Hưng, huyện Thanh Oai, thuộc Hà Tây chỉ cách Hanoi cũ khoảng 20 km. Thày trò hẹn nhau đúng Chủ Nhật kéo nhau đi, chen chúc trong một cái xe hơi bốn chỗ của tay lái lụa Mộc Miên.


Cổng Chùa Bối Khê.
Đây chỉ là ngôi chùa của làng Bối Khê, nhưng rất đẹp vì những cấu trúc cổ kính của nó từ tổng thể đến chi tiết.
Còn tiếp

VIẾNG CHÙA BỐI KHÊ
Tiếp theo


Tam quan chùa Bối Khê nhìn từ phía trong.
Gọi là Tam Quan theo thói quen, chứ cổng chùa này có đến năm cửa lận.


Những hình tượng rồng ở chùa này vẫn có tư thế uốn lượn mềm mại như rồng thời Lý, không có sừng, môi trên của rồng không dài như rồng Lý và rồng ở Vương quốc Thái Lan (Di sản của nền văn hiến Văn Lang cổ). Nó đã gần giống với rồng của văn hóa Hán về hình tượng đầu rồng, đã xuất hiện vảy rồng trên thân hình; nhưng vẫn chưa có sừng như rống Hán. Điều này cho thấy vào thời Lý Trần, ảnh hưởng của văn hóa Hán vẫn chưa mạnh mẽ trên đất Việt sau 1000 năm Bắc thuộc. Chỉ có từ thời Hậu Lê, Nho giáo được coi là hệ tư tưởng chính thống thể hiện trong việc thi cử chọn người tài thì những biểu tượng và tư tưởng Hán Nho mới thâm nhập mạnh vào Việt Nam. Những hình tượng rồng sau thời Hậu Lê giống với hình tượng rồng Trung Quốc. Mặc dù Hán Nho và Tống Nho thực tế chính là sự tiếp thu không hoàn chỉnh của một nền văn hiến vĩ đại của giống nòi Bách Việt ở miền nam sông Dương Tử từ hơn hai ngàn năm trước. Chính những hình tượng và các họa tiết trang trí khác như Long Ly Quy Phượng thời Lý trở về trước tìm được, khác hẳn những hình tượng vốn có của nền văn hóa Hán đã cho thấy một giá trị nghệ thuật, văn hóa phi Hán chảy trong lòng truyền thống văn hiến sử Việt qua hơn 1000 năm Bắc thuộc.


Hình tượng một con voi đắp nổi chầu vào cổng chùa.
Đây là hình tượng phổ biến ở hầu hết các đình chùa cổ Việt Nam và là nét đặc thù của nền văn hiến Việt. Người Hán không có voi. Con voi này có một số họa tiết được cách điệu hình lá ở như tai voi. Đó là một motip nghệ thuật rất phổ biến thời Lý Trần. Bành voi chạm rồng chứng tỏ nó thuộc sở hữu của bậc Quân Vương. Đây là con voi trận. Vì đằng sau lưng voi có mang theo túi đựng tên, lao, kiếm, kích. Tôi nghĩ ngay đến Hai Bà Trung - Vị Thục nữ Quân Vương đầu tiên của nền văn hiến Việt. Quả nhiên, vào chùa bia ký có nhắc đến Hai Bà.




Ngựa chiến thuộc sở hữu của bậc Quân Vương căn cứ vào hình tượng rồng trên bạt đệm dưới yên ngựa. Yên ngựa chạm hình chim phượng. Đây cũng là hình tượng khá quen thuộc ở một số chùa cổ Việt Nam. Nếu phân tích sâu mang theo chuyên môn của Lý học Đông phương thì phượng hoàng chính là thể hiện tính tri tuệ của phương Nam - Tả Thanh Long phương Đông; Hữu Bạch Hổ phương Tây, Hậu Huyền vũ phương Bắc, tiền Xích Phượng phương Nam. Đây cũng là phương Ngọ - Ngựa. Bởi vậy hình tượng phương hoàng trên lưng ngựa là sự xác định nền văn hóa phương Nam. Cũng có từ ý nghĩa đó dùng thể hiện sở hữu thuộc phái quần thoa quí tộc. Nhưng chỉ dành cho các bậc quân vương như Bà Trưng, Bà Triệu...
Mặc dù trải hơn 600 năm với sự phôi pha của thời gian, nhưng chùa Bối Khê vẫn giữ được phần lớn những nét cổ kình nguyên thủy của nó .


Để vào được cổng chùa, du khách phải đi qua một chiếc cầu vắt ngang qua ao sen. Mùa này không có sen nở....





Chùa này có một cây sen đất rất độc đáo. Những bông sen trắng nở trên cây này. Vào đầu hè, du khách đến đây có thể thưởng thức loài sen độc đáo và quí hiếm này.
Cứ vào trung tuần tháng 3 âm lịch hằng năm, cây nở nhiều nụ non giống như nụ sen dưới nước. Hai tuần sau thì nụ nở thành hoa, tỏa mùi thơm ngào ngạt khiến du khách tưởng có một hồ sen trong chùa.


Trước cổng chính điện của chùa có một cái bàn đá cổ đã phong sương với thời gian. Đây là nơi thí chủ thập phương bày lễ cúng Phật trước khi chiêm bái trong điện.


Một điều độc đáo khác: Đó chính là vòng tròn Âm Dương Việt khắc sâu ở mặt bên bàn đá này. Hai áng mây (Âm 2), ba quầng lửa bao quanh vòng tròn (Dương 3) Âm Dương Việt. Tôi chạnh buồn nghĩ đến Việt sử 5000 năm văn hiến. Nhưng những giá trị của Việt sử một thời hoàng kim ấy vẫn âm thầm chảy trong nền văn hóa truyền thống Việt như một niềm an ủi với tôi....
Có những kẻ dốt nát, ngu xuẩn - cố gắng bảo vệ một cách trắng trợn đến vô liêm sỉ trong sự tuyệt vọng của luận điểm phủ nhận văn hóa truyền thống Việt rằng:

Vòng tròn Âm Dương Việt là lấy bản quyền từ Tàu, nhưng khi về Việt Nam họ quên chấm hai cái chấm.

Thật là một luận điểm phản biện bỉ ổi và chứng tỏ một cái đầu cứng nhắc, ngoan cố đến tận cùng trong việc phủ nhận thực tại khách quan, chống lại nền văn hiến Việt.
Bởi vậy từ nay tôi cũng chán nản, không muốn tranh luận thuyết phục nữa. Chân lý sẽ thể hiện những thực tế khách quan và tôi nghĩ họ dễ nhận thức hơn....

VIẾNG CHÙA BỐI KHÊ
Tiếp theo
















Từ viên gạch làm nền chùa cũng được đúc những họa tiết tinh vi, như muốn nhắc nhở cho đời sau những giá trị minh triết của nền văn hiến Việt. Những họa tiết trên những viên gạch này, bây giờ chỉ thấy rải rác trong những ngôi chùa tối cổ ở Việt Nam. Nhưng nó cũng đang phôi pha với thời gian. Cũng chẳng còn ai quan tâm đến việc phục chế cho những loại gạch này.


Những tấm trang trí trên xà đỡ mái chạm trổ tính vi và cầu kỳ theo hình tượng minh triết cổ long ly quy phương...Nếu như Lý học Việt luôn thể hiện bao quát từ tổng thể đến chi tiết thì điều này cũng thể hiện rất rõ trong các ngôi đình, đền , chùa cổ xưa nổi tiếng của ông cha ta....Từ tổng thể đến chi tiết đều có một bố cục hoàn chỉnh, nhất quán và có tính hệ thống liên kết chặt chẽ. Những họa tiết rất chi tiết không làm chìm chủ thể của một bố cục trang trí. Trong tấm trang trí trên - mặc dù dấu ấn vàng son đã tàn phai - thời gian đã mang ẩm mốc phủ lên bề mặt của nó. Nhưng chúng ta vẫn nhận rõ từng hình tượng trên bức phù điêu .


Đầu đao chùa Đại Bi.
Những họa tiết trang trí trên đầu đao này cho thấy nó thể hiện quan niệm thẩm mỹ trong kiến trúc vào khoảng thế kỷ XV. XVI ở Việt Nam. Những dấu ấn thời đại này cho thấy sự thăng trầm của lịch sử ngôi chùa. Vào những thời đại xa xưa hơn, những họa tiết đầu đao thường là những hình tượng những sinh vật huyền thoại há miệng ngậm sống mái. Tương tự họa tiết trang trí các võ khí cổ xưa ở phần nối giữa lưỡi và cán. Có thể vì thế mà gọi là đầu đao chăng? Nhưng dù vào thời đại nào trong quá khứ thì những họa tiết đầu đao này của ông cha ta đều đầy đặn, tình cảm. Còn những họa tiết đầu đao của những ngôi chùa hiện đại thì mỏng manh, khô khan và như chẳng ăn nhập gì với cấu trúc của mái. Nhìn rất vô duyên. Ít nhất đó là cảm quan của tôi.






Nét độc đáo là những đầu xà ở chùa này đều thể hiện như một xà kép, khiến nó trông như những lưỡi chĩa đâm ta bốn phương.....Ngôi chùa này quay về hướng chính Tây theo sự đo đạc của chúng tôi.


Mái sau của chùa Đại Bi thể hiện một vầng mặt trời đỏ - ngôi Thái Cực. Lâu lắm rồi tôi mới lại nhìn thấy vòng tròn Thái Cực màu đỏ xác định nền minh triết Việt. Hầu hết các đình chùa bây giờ, những biểu tượng trên các mái đều là vòng tròn Thái Cực rỗng. Có thể do sự tàn phá của thời gian và càng về sau, người ta không còn quan tâm đến ý nghĩa miếng kính đỏ trên nóc đền chùa, nên không phục hồi lại nó.
Thái Cực đâu phải hư không. Đấy chỉ là sự ngộ nhận của thế nhân với những triết lý "mồm bò, chẳng phải mồm bò, nhưng lại là mồm bò" của mấy nhà nho gàn theo sách cổ chữ Hán. Chính vì sự ngộ nhận này mà tể trướng Tống Vương An Thạch sửa lại Đạo Đức Kinh "Vô - Danh vạn vật chi thủy. Hữu - Danh vạn vật chi mẫu" so với bản nguyên thủy của Chử Đồng Tử - Lão Tử - "Vô danh vạn vật chi thủy, Hữu danh vạn vật chi mẫu". Vớ vẩn!

Còn tiếp

Tiếp theo
Cứ theo như lịch sử của di tích này thì nguyên thủy phải gọi là "Đền" mới đúng - vì thờ Thánh. Nhưng cũng như bao đình đền khác ở Việt Nam, các vị Tiên Thánh đều thờ trong Chùa. Nhiều nhà nghiên cứu văn hóa Việt cả trong và ngoài nước đều phát hiện ra điều này và ngạc nhiên tự hỏi....
Tôi đã giải thích cho một người bạn Việt kiều rằng: Đạo thờ Tiên thánh - Đạo tu tiên - là đặc thù văn hóa tín ngưỡng của Việt tộc, không phải của người Hán. Nên để bảo tồn những gía trị văn hiến Việt, những bậc trí giả Việt đã đưa những gía trị văn hiến tín ngưỡng ấy núp dưới bóng từ bi của Đức Phật, để tránh sự truy sát, hủy diệt văn hóa của Hán tộc phương Bắc trong hàng ngàn năm đô hộ. Đặc biệt vào thời nhà Minh với 20 năm tàn phá hủy diệt văn hóa Việt. Chính thần tích của ngôi "Chùa" này đã nói lên điều đó:

Khi quân Minh xâm phạm nhà chùa ngài đã làm ra mưa máu buộc chúng phải rút chạy.

Rất có thể, vào thời gian này, "Đền" đã đổi thành Chùa thờ Phật. Phật giáo là tôn giáo có cả ở Việt Nam và Trung Quốc, cho nên dưới danh nghĩa những ngôi chùa thì những gía trị văn hóa tín ngưỡi Việt được bảo tồn. Nhưng những dấu ấn của văn hiến Việt vẫn thể hiện qua những họa tiết trang trí nổi bật trong các "chùa" này. Đó chính là đồ hình Thái Cực Việt thể hiện minh triết Việt qua hình tương Âm Dương của nó. Cũng như các hình tượng Long, Ly, Quy, Phương cũng chính là biểu tượng 4 phương chính trong minh triết Đông phương và cả trong phong thủy. Những biểu tượng này không có trong Phật pháp.
Những pho tượng của các vị La Hán và bồ tát trong chùa cũng vừa là thể hiện sự thay đổi thăng trầm của nền văn hóa sử Việt, vừa là sự bảo hộ của nền văn hiến Việt. Những pho tượng này được thể hiện rất sinh động, có chiều sâu nội tâm qua nét mặt của từng pho tượng. Hàng trăm năm đã trôi qua trong sự trầm tư suy ngẫm nhân tình thế thái của các vị bồ tát an tọa trong chùa này......







Thế gian biến đổi muôn màu vẻ.
Đức Phật từ bi mải nghĩ gì?
H ình tượng các vị La Hán chùa Bối Khê được tạc rất sinh động. Tất nhiên không thể thoát và tự nhiên như ở Chùa Tây Sơn. Nhưng cũng có thể nói vẫn thuộc bậc thầy của nghệ thuật. Ngắm những pho tượng nơi đây - theo cảm quan của tôi - gần như mỗi pho tượng đều toát ra một linh hồn và tính minh triết sâu sắc của những hình tượng này.


Vị bồ tát này đang cầm một cái hốt của vua ban một cách hờ hững. Phải chăng, hình ảnh này như muốn nhắc nhở thế nhân: Danh vọng chỉ như gió thoảng trong kiếp nhân sinh ngăn ngủi....
Một thời danh tướng công hầu.
Giờ đây tóc gió pha màu thời gian....


Vị này cầm cái túi rỗng không. Một hình tượng của sự vô thường giữa cái Có & Không ở cõi trần gian.



Nam mô a di đà Phật - Hình tượng của sự giải thoát.


Thế nào là tiếng vỗ tay của một bàn tay?
Nét mặt của bức tượng dường như suy ngẫm, dường như khám phá. Nếu không phải bậc thầy của nghệ thuật điêu khắc, chắc khó có thể miêu tả được thần thái này của chủ đề.


Vô tự kinh - Mọi triết lý đều màu xám.....



Thế gian biến đổi muôn màu vẻ.
Đức Phật từ bi phải bật cười.....*


Đây là quẻ Thương Đại An - Thế gian còn chìm trong bể khổ...


Cơ trời nắm, mở . Như trong Lý học nói về sự chuyển vận của Âm Dương.


An nhiên tự tại.

Còn tiếp

VIẾNG CHÙA BỐI KHÊ
Tiếp theo


Hoa sen trên đá.


Huệ giác


"Hỡi những kẻ nô lệ và những người đau khổ trên thế gian! Hãy đến với ta!".
Đây là hàng chữ ghi dưới chân tượng Thần Tự Do ở New York. Hoa Kỳ. Nhưng chỉ bằng một cử chỉ đơn giản, vị bồ tát này như muốn đưa thế nhân đến sự giải thoát.


"Nhất niệm động, trùng trùng duyên khởi.....".


Phá chấp


Không rõ hình tướng


Phật pháp mầu nhiệm


Long hổ là biểu tượng cho sức mạnh của thiên nhiên vũ trụ. Hình tượng "hàng Long phục hổ" thể hiện tính vượt trội của phật Pháp về chính phục quy luật vũ trụ và giải thoát



Giáp phục thời Trần Lê
Trong Chùa có mấy pho tượng hộ pháp, mặc y phục võ tướng. Tất nhiên hình tượng này cũng phản ánh một thực tế y phục quan võ vào thời Trần Lê. Tôi cố gắng chụp với điều kiện của tôi để những nhà đạo diễn, viết kịch bản phim có thể căn cứ vào đấy mà thiết kế y phục quan võ vào thời kỳ này (Tất nhiên phải tham khảo thêm những tư liệu khác).
Người Việt mà không biết sử Việt, không biết chính tổ tiên mình ăn mặc thế nào phải nhờ người Tàu làm phim lịch sử hộ. Nó cho ăn mặc kiểu Tàu rồi cũng đòi đem chiếu đấy! Cái phim khỉ gió gì quên mất tên rùi. Không lẽ Thiên Sứ chửi thề thì vi phạm nội qui. Còn không bày tỏ thái độ thì bị gọi là gì nhỉ?
À! Vô cảm!

Giáp che vai và tay


Che ngực và bụng


Mũ
Võ quan cổ có hai loại mũ. Mũ thiết triều (Chầu vua) và mũ trận. Có lẽ đây là mũ thiết triều.


Hình 3D - Đồ hình Âm Dương Việt.
Đây là phát hiện của Mộc Miên.
Chính hình Âm Dương Việt đã chứng tỏ một cách sâu sắc rằng:
Có một nền minh triết phi Hán liên quan đến thuyết Âm Dương Ngũ hành. Nhưng nó không phải chỉ dừng lại ở một cái biểu tượng trong di sản văn hóa phi vật thể - một cách trực quan cho những người lười tư duy dễ dàng thừa nhận hơn - vì khác với đồ hình Âm Dương Hán vốn được coi là biểu tượng của minh triết Hán. Mà đằng sau đồ hình Âm Dương Việt đó là cả một hệ thống lý thuyết vũ trụ quan với nguyên lý căn để "Hà Đồ phối Hậu Thiên Lạc Việt" - được phục hồi nhân danh nền văn hiến Việt trải gần 5000 năm lịch sử - mô tả vũ trụ từ sự khởi nguyên cho đến sự tương tác ảnh hưởng của vụ trụ đến từng hành vi của con người. Đó chính là lý thuyết thống nhất mà tất cả các nhà khoa học hàng đầu trên thế giới đang mơ ước (Chứ không phải chỉ một nhúm những nhà khoa học trong nước gọi là "hầu hết"). Tất nhiên, nó vượt xa tri thức khoa học của thế giới hiện đại.
Những phương pháp dự báo của hệ thống lý thuyết này hoàn toàn đáp ứng những tiêu chí của nền khoa học hiện đại: Có dữ kiện đầu vào, có không gian, thời gian và nội dung tiên tri cho tất cả các sự kiện thiên nhiên, xã hội cho tới mọi hành vi của con người. Khả năng tiên tri là tiêu chí khoa học cho một lý thuyết được coi là khoa học.
"Thời Hùng Vương - thời đại bắt đầu của Việt sử từ 5000 năm trước - như vẫn còn quanh đây trong cuộc sống của chúng ta"
Đấy là phát biểu của giáo sư Trần Huy Liệu (*)
========================
* Tôi không nhớ chính xác là gs Trần Huy Liệu hay Trần Văn Giàu. Câu này đã trích dẫn trong "Thời Hùng Vương qua truyền thuyết và huyền thoại" Nxb VHTT 1998.

VIẾNG CHÙA BỐI KHÊ
Tiếp theo

Thày trò thăm Tam Quan chùa.
Mộc Miên, Nhung, Tuấn Dương và Tuyetminhnguyen - chuyên gia gây xáo trộn.


Phạm Hùng và bia cổ ghi lại lịch sử chùa...


Cây bồ đề hàng trăm năm tuổi ở Chùa Bối Khê.


Một di tích lịch sử quan trong như vậy thì ghi tấm bảng cũng cần chuẩn một chút. Nên bố cục thế này:
Chùa Bối Khệ
Di tích lịch sử văn hóa.
Cấp quốc gia,


Mộ tháp trước cổng chùa.
Khói trầm bay giữa hư vô.
Người còn lãng đãng, mơ hồ "Có, Không".*


Chuyên gia gây xáo trộn.


Những tấm ảnh kỷ niệm.



Kết thúc chuyến đi.
=======================================
* Thơ Từ Xuân Lãnh

Kỳ này khi tôi ra Hanoi, thày trò lại kéo nhau đi thăm chùa Nôm nữa nha.
==========================================
100 pho tượng đất ở chùa Nôm đã 1.000 năm không hỏng?
04/12/2011 06:31

(VTC News) - Nước rút đi, ngôi chùa đổ vỡ loang lổ, nhưng những pho tượng đất thì vẫn nguyên vẹn. Người dân, thầy chùa múc nước dội lên các pho tượng, lớp bùn trôi đi, các pho tượng đất lại hiện ra lớp sơn sáng bóng như mới.
Tin liên quan » Bí ẩn 100 pho tượng đất tuyệt đẹp trong ngôi chùa cổ (kỳ 1)


Tượng đất và các trận “đại hồng thủy”
Chùa Nôm (xã Đại Đồng, Văn Lâm, Hưng Yên) có tới 100 pho tượng đất. Đây là kỷ lục mà không ngôi chùa nào ở Việt Nam có được.
Tuy nhiên, điều đáng ngạc nhiên không phải là số lượng tượng đất, mà là độ bền không tưởng tượng nổi của những pho tượng đất này.


Pho tượng khổng lồ bằng đất vẫn nguyên vẹn và tuyệt đẹp sau các trận đại hồng thủy.

Trải qua nhiều trăm năm, cũng có thể là hàng ngàn năm, những pho tượng này vẫn còn rất nguyên vẹn, chưa phải tu sửa gì. Ngay cả lớp sơn ta phủ bên ngoài cũng vẫn là nguyên bản từ xưa.
Tôi quan sát cặn kẽ từng pho tượng trong chùa Nôm và chỉ thấy có 3 pho tượng bị ảnh hưởng một chút. Một pho vỡ một mảnh ở bắp tay, một pho cụt tay và một pho vỡ một mảnh nhỏ ở phần chân.
Điều lạ lùng hơn nữa, là 100 pho tượng đất của chùa Nôm đã phải hứng chịu nhiều trận ngập lụt khủng khiếp mà vẫn an toàn.


Trải qua nhiều trận lụt, song chỉ có rất ít tượng bị hư hại.


Ông Đồng Văn Thân tin rằng được thánh thần bảo vệ, những pho tượng đất này mới toàn vẹn sau những trận lụt lịch sử.

Ông Đồng Văn Thân cho biết, trận lụt năm 1945 do vỡ đê sông Hồng, sông Đà, sông Lô, sông Đuống đã nhấn chìm toàn bộ ngôi làng này cùng cả miền Bắc, nước ngập đến nóc Linh Thông cổ tự (tên chùa Nôm ngày xưa).
Trận đại hồng thủy đó đã làm lở tường, trôi cả mái chùa. Không ai tin những pho tượng đất sẽ còn tồn tại sau cả tháng bị ngâm trong nước phù sa đỏ au.
Thế nhưng, không ai ngờ, sau khi nước rút đi, ngôi chùa đổ vỡ loang lổ, nhưng những pho tượng đất thì vẫn nguyên vẹn. Người dân, thầy chùa múc nước dội lên các pho tượng, lớp bùn trôi đi, các pho tượng đất lại hiện ra lớp sơn sáng bóng như mới.


Nhiều pho tượng vẫn sáng bóng như mới.

Tiếp đó là năm 1971, trận lụt lớn nhất thế kỷ 20, rồi trận lụt năm 1986 cũng nhấn chìm toàn bộ miền Bắc, trong đó có làng Nôm. Các pho tượng đất trong chùa Nôm tiếp tục trải qua vài lần bị ngâm trong nước suốt nhiều ngày, nhưng vẫn an toàn, nguyên vẹn trước sự ngỡ ngàng của người dân làng Nôm.
Trải qua hàng chục trận lụt trong lịch sử, các pho tượng đất chìm trong nước nhiều lần, nhưng điều kỳ lạ là các pho tượng này không tan rã thành bùn. Đây là điều mà nhiều nhà nghiên cứu vẫn chưa lý giải được.



Năm 1998 sư Thích Đồng Huệ về trụ trì, chùa Nôm dột nát lắm. Mỗi trận mưa lớn, nước trút lên đầu các pho tượng, sư Huệ lấy áo mưa mặc cho tượng cũng không tránh khỏi ướt. Thế nhưng, toàn bộ số tượng đất vẫn không bị ảnh hưởng bởi mưa gió.
Theo sư Huệ, lịch sử những pho tượng đất này còn bí ẩn hơn cả ngôi chùa Nôm. Quá trình tu sửa chùa Nôm còn được nhắc đến trong một số văn bia, nhưng các pho tượng đất thì tuyệt nhiên không được nhắc đến và cũng không ai biết rõ.



Cho đến lúc này, các nhà khoa học cũng không biết được những pho tượng này đã tồn tại bao nhiêu năm. Người thì bảo vài trăm năm, người thì khẳng định đã cả ngàn năm.
Các cụ già thì bảo rằng, cha ông, tổ tiên nhiều đời của họ cũng không biết tượng đất có từ khi nào, chỉ biết đời nọ nối tiếp đời kia ra sức bảo vệ những pho tượng quý này.
Một số nhà khoa học cho rằng, những pho tượng như Tam thanh, tam thế, A Di đà, Phật bà, Đức ông, Đức thánh hiền, Bát bộ kim cương, Thập điện... thì khó có thể biết được tạo tác từ khi nào, bởi những pho tượng này mang truyền thống của chùa chiền xứ Bắc. Tuy nhiên, các pho tượng Thập bát La Hán ở hai dãy hành lang chùa thì là những pho tượng tiêu biểu cho nghệ thuật điêu khắc tượng thế kỉ 10-13.


Những pho tượng ở hành lang chùa Nôm tiêu biểu cho nghệ thuật điêu khắc thế kỷ 10-13?

Như vậy, có thể những pho tượng đất ở chùa Nôm này được các nghệ nhân tạo tác từ thời Lý – Trần, đã trên dưới 1.000 năm. Nếu thực sự những pho tượng này có tuổi đời như thế, thì đây là những di sản còn nguyên vẹn và quý hiếm không thể tưởng tượng nổi. Với thời gian như thế, tượng đá cũng đã mòn, đổ vỡ, chứ nói gì tượng đất.
Ngoài 100 pho tượng đất, thì chùa Nôm còn lưu giữ một tòa tượng cực quý bằng chất liệu đồng, được phủ một lớp vàng bên ngoài. Tòa tượng có tên Cửu Long Phật đản.


Tòa tượng Cửu Long Phật đản được làm bằng đồng, mạ vàng.

Tòa tượng mô tả câu chuyện cuộc đời tu hành của đức Phật tổ Như Lai. 9 con rồng bao quanh cậu bé, là Phật tổ khi còn nhỏ. Trên lưng mỗi con rồng là hình người tượng trưng cho giai đoạn cuộc đời của đức Phật.
Cũng không ai rõ tòa tượng này có từ đời nào, chỉ biết pho tượng rất cổ. Trước đây, khi chùa đổ nát, tượng được cất giữ, bảo quản cẩn mật trong nhà dân. Đã năm lần bảy lượt trộm viếng thăm, nhưng tòa tượng vẫn an toàn. Bây giờ, chùa được xây dựng vững chãi, song các sư sãi vẫn phải thay nhau trông nom.

Chùa Nôm có từ thời Hai Bà Trưng?
Về cứ liệu lịch sử, thì chùa Nôm có tuổi đời ít nhất cũng 500 năm. Trong 2 tấm bia đá lớn đặt sau hậu cung có từ thời Hậu Lê ghi rõ: Đời Chính Hòa, năm Canh Thân (1680), sau khi lên ngôi, nhà vua cho xây dựng lại chùa.
Vào các năm Nhâm Thân (1692), Giáp Tuất (1694), Đinh Sửu (1697), Mậu Dần (1698), Kỷ Mão (1699) tiếp tục tu sửa lại tiền đường, hậu cung và hành lang.



Năm Chính Hòa thứ 21 (1700) chùa được sửa lại các cột trụ, mở rộng sân chùa. Năm Cảnh Thịnh thứ 4 (1796) chùa xây thêm gác chuông và mở rộng hai dãy hàng lang.
Thời nhà Nguyễn, đời vua Thành Thái năm thứ 11 (1899) chùa Nôm lại được trùng tu thêm một lần nữa.
100 năm sau lần trùng tu này, qua bao biến đổi thăng trầm của lịch sử cũng như sự phá hủy của thiên nhiên bão tố, chùa bị xuống cấp nghiêm trọng.


Năm 1998, đại đức Thích Đồng Huệ về trụ trì tại chùa và từ đó đến nay, ngài cùng nhân dân trùng tu, xây dựng lại khang trang ngôi chùa này.
Theo truyền thuyết, chùa Nôm có từ thời Hai Bà Trưng. Chuyện rằng, một sư thầy đang ngủ ở chùa Dâu, bỗng tỉnh giấc, rồi thấy hào quang sáng rực ở phía Nam. Ngài cứ đi theo và thấy hào quang phát ra từ rừng thông.
Nghĩ rằng, Phật đã chỉ đất lành, nên ngài dựng một ngôi chùa tại rừng thông đó và lấy tên là Linh Thông cổ tự. Đây cũng chính là tên cổ của chùa Nôm.
Chùa Nôm giờ được xây dựng khang trang, thu hút hàng vạn du khách thăm viếng mỗi năm. Tuy nhiên, ít du khách nào biết rằng, những pho tượng tuyệt đẹp trong ngôi chùa nhỏ bé, cổ kính dưới tán những cây cổ thụ kia được làm bởi chất liệu bằng đất.

Quân Lê

Con xin được tháp tùng Sư phụ. Mộc Miên.

Con xin được tháp tùng Sư phụ.
Mộc Miên.

Cảm ơn Mộc Miên.
Vậy kỳ này tôi ra Hanoi - trước Noel, công việc không nhiều, chọn ngày lành tháng rách, thày trò cùng đi. Lần này nên huy động hai xe. Máy móc, quay phim chụp ảnh xịn vào. Chùa này có nhiều chuyện để bàn đấy!

Cảm ơn Mộc Miên.
Vậy kỳ này tôi ra Hanoi - trước Noel, công việc không nhiều, chọn ngày lành tháng rách, thày trò cùng đi. Lần này nên huy động hai xe. Máy móc, quay phim chụp ảnh xịn vào. Chùa này có nhiều chuyện để bàn đấy!

Hay quá, hay quá. Mặc dù cuối năm nhiều việc nhưng nếu thời điểm thích hợp là con xin được tham gia đoàn tháp tùng Sư phụ đi vãn cảnh chùa này nhé.!

Hay quá, hay quá. Mặc dù cuối năm nhiều việc nhưng nếu thời điểm thích hợp là con xin được tham gia đoàn tháp tùng Sư phụ đi vãn cảnh chùa này nhé.!

Chuyện nhỏ mà. Chúng ta sẽ chọn ngày thứ 7 hoặc Chúa Nhựt. Hi.

Cảm ơn Mộc Miên.
Vậy kỳ này tôi ra Hanoi - trước Noel, công việc không nhiều, chọn ngày lành tháng rách, thày trò cùng đi. Lần này nên huy động hai xe. Máy móc, quay phim chụp ảnh xịn vào. Chùa này có nhiều chuyện để bàn đấy!

Chùa Nôm này cháu biết khá rõ, vì nhà cháu cách đó khoảng 7km. Hồi nhỏ cháu được theo mẹ đi chợ họp ở cổng chùa nhiều lần. Hồi học phổ thông gần đó cũng qua chơi nhưng chẳng có ấn tượng gì sâu sắc ngoài việc cũng thâm u như những ngôi chùa khác (thanh niên mà ) Từ hồi thày Huệ về trụ trì, cháu có ghé 2 lần, cũng cách đây 4-5 năm rồi. Chùa này xây dựng lại bề thế, nhưng phần chánh điện thuộc về di tích lịch sử văn hóa nên vẫn giữ, không rõ mấy năm nay đã sửa thêm chưa. Nếu chú quan tâm, cháu xin phép đi cùng về đó và mời chú qua tham quan quê cháu, nơi ngày xưa sinh ra Nguyên phi Ỷ Lan và một bà phi của Trịnh Sâm. Điều đáng nói là hình như mộ của thân mẫu 2 vị này táng cùng 1 chỗ, gần chỗ đó, hãng Lavie đặt nhà máy phía Bắc. Giờ do đô thi hóa, thay đổi rất nhiều rồi, vài năm nữa có lẽ cũng lại dâu bể hết, chả biết chỉ cho con cháu xem cái gì

Cảm ơn Mộc Miên.
Vậy kỳ này tôi ra Hanoi - trước Noel, công việc không nhiều, chọn ngày lành tháng rách, thày trò cùng đi. Lần này nên huy động hai xe. Máy móc, quay phim chụp ảnh xịn vào. Chùa này có nhiều chuyện để bàn đấy!

Thưa Sư Phụ, vâng ạ. Để anh em CLB thu xếp. Được ngày cuối tuần như Sư Phụ nói thì tiện hơn cho số đông.

@phamhung, tuyeminh: Nhờ Ban thư ký CLB báo anh em khác nhé. Anh có 1 xe và 1 máy ảnh, có thể thêm xe Mickey ?!. Ban thư ký liên lạc nhé. Thanks.

Chùa Nôm này cháu biết khá rõ, vì nhà cháu cách đó khoảng 7km. Hồi nhỏ cháu được theo mẹ đi chợ họp ở cổng chùa nhiều lần. Hồi học phổ thông gần đó cũng qua chơi nhưng chẳng có ấn tượng gì sâu sắc ngoài việc cũng thâm u như những ngôi chùa khác (thanh niên mà ) Từ hồi thày Huệ về trụ trì, cháu có ghé 2 lần, cũng cách đây 4-5 năm rồi. Chùa này xây dựng lại bề thế, nhưng phần chánh điện thuộc về di tích lịch sử văn hóa nên vẫn giữ, không rõ mấy năm nay đã sửa thêm chưa. Nếu chú quan tâm, cháu xin phép đi cùng về đó và mời chú qua tham quan quê cháu, nơi ngày xưa sinh ra Nguyên phi Ỷ Lan và một bà phi của Trịnh Sâm. Điều đáng nói là hình như mộ của thân mẫu 2 vị này táng cùng 1 chỗ, gần chỗ đó, hãng Lavie đặt nhà máy phía Bắc. Giờ do đô thi hóa, thay đổi rất nhiều rồi, vài năm nữa có lẽ cũng lại dâu bể hết, chả biết chỉ cho con cháu xem cái gì

Oh. Thế thì tốt quá! Mời Thích Đủ Thứ cùng đi với chúng tôi.
Tôi sẽ liên lạc với Thích Đủ Thứ.

Oh. Thế thì tốt quá! Mời Thích Đủ Thứ cùng đi với chúng tôi.
Tôi sẽ liên lạc với Thích Đủ Thứ.

Vâng, có gì chú báo cho cháu nhé!

CHÙA NÔM
LINH THÔNG CỔ TỰ

Đến hẹn lại lên, thày trò tụ tập kéo nhau đi. Dự định ban đầu là 8 giờ sáng Chủ Nhật. Nhưng "Kẻ chuyên gây xáo trộn" thì không thể đi được giờ này vì bận học tiếng Anh, nhưng lại thích đi. Thế là lại hẹn nhau lại 11g xuất phát từ Chùa Láng.

CHÙA NÔM - THIÊN NHIÊN VỚI TÌNH YÊU CUỘC SỐNG.

Ảnh Mộc Miên

Người sung sướng nhất trong đoàn chính là "kẻ gây xáo trộn". Vừa được đi học, vừa được đi chơi....



Cùng đi chuyến này với chúng tôi có cả vợ chồng Đoivui. Thế là chúng tôi có hai xe. Vì vậy xe rộng rãi và rất thoải mái. Hôm đó đúng vào ngày Giáng Sinh. Trời nắng đẹp để chụp ảnh và se lạnh để mặc vét. Rét đậm, rét hại nó ở đâu chứ không ở đây!


Đường vào chùa Nôm.
Chúng tôi đến Châu Quỳ thì đón gia đình Thích Đủ Thứ ở đấy. Thích Đủ Thứ thuê riêng một cái taxi để đi và chẳng ké xe của chúng tôi. Nên sự rộng rãi thoải mái vẫn y như cũ. Quê anh ấy ở đây và hướng dẫn chúng tôi đi.


Trên đường tìm đến chùa Nôm, chúng tôi lạc đường đến một ngôi chùa khác. Có thể nói rằng: Trên khắp các vùng quê ở đồng bằng Bắc Bộ, nơi đâu cũng có những ngôi cổ tự từ hàng trăm năm đến hàng ngàn năm tuổi. Mỗi một ngôi cổ tự đều ghi lại một dấu ấn riêng cho sự thăng trầm của Việt sử và ghi nhận những mảng khác nhau thuộc những gía trị của nền văn hiến Việt.
Chúng tôi mong rằng sẽ có dịp đi hết các đình đền. Tôi tin rằng những giá trị huyền vĩ của nền văn minh Đông phương đang sừng sững thách đố trí thức của nền văn minh hiện đại, vẫn còn được lưu giữ trong những di sản văn hiến Việt.

CHÙA NÔM
LINH THÔNG CỔ TỰ
Tiếp theo


Chúng tôi đến chợ chùa Nôm thì đã 12g. Thày trò đói meo. Nhưng cổng chùa lại ở phía bên kia chợ. Lại lên xe vòng qua chợ để đến cổng Chùa. Nhịn thêm vài phút.



Chợ chiều bên chùa Nôm
Chợ vắng ngoe, thày trò tìm một hàng nước hy vọng mua được cái gì đó để phục hồi sinh lực, đủ minh mẫn để tham quan chùa.


Bà hàng nước chẳng có thức ăn gì để bán, ngoài bán nước. Nhưng lòng hiếu khách của bà cùng khiến bà ta chay vào chợ mua giùm chúng tôi cái gì đó để lót dạ. Trong khi chờ đợi bánh mỳ, xôi chả, bánh chưng rán...vv...thì chụp một kiểu kỹ nghệ đã.
Từ phải sang trái: Thích Đủ Thứ, Đoivui chồng, Thanhdc, phía trước mặt các bạn là Mộc Miên, "Kẻ chuyên gây xáo trộn" và Tuấn Dương.


Chợ đã vãn. Bởi vậy, những ước mơ đơn giản cho một bữa trưa dưới mức bình dân , như giò chả, bánh mỳ cũng trở thành hoang tưởng. Chí có một bà bán bánh bột còn ế nhận lời mời của bà bán nước đến bán cho chúng tôi những gì còn lại mà người đi chợ sớm đã chê.
Phải chi chúng tôi mua được những chiếc bánh Tây kẹp bate thì quả là hạnh phúc cho cái dạ dày, nhưng chắc chắn sẽ thiếu hụt tính trí tuệ nếu không có dịp thưởng thức những chiếc bánh làm bằng bột đậu của bà bán bánh sáng ế ở chợ quê này.


Những chiếc bánh bột đậu và bánh khoai ngon tuyệt. Có thể một phần do chúng tôi đói. Nhưng khi ngồi nhai trệu trạo những chiếc bánh bột đậu này tôi mới nghiệm ra rằng: Tổ tiên của người Việt phải có một trí thức về Ẩm thực tuyệt vời mới có thể làm ra sự ngon miệng từ những chất liệu thực phẩm đơn giản và rẻ tiền như thế này.
Trong một giai thoại về thi sĩ Tản Đà có nói việc ông được mấy tay nhà giàu mời đi cao lâu. Ông không đi mà ở nhà ăn rau muống luộc chấm nước mắm chanh ớt với mấy quả cà pháo. Ông tự cho rằng không thể ngồi ăn với một tụi không biết thưởng thức cái ngon là gì khi ăn uống. Ông quan niệm ăn phải là cả một nghệ thuật. Ăn ngon không nhất thiết là sơn hào hải vị, mà là chế biến như thế nào. Nghe nói ông để lại cho đời cuốn "Tản Đà Ẩm thực" nổi tiếng. Sau này cụ Nguyễn Tuân với nghệ thuật ăn Phở. Rồi cuối cùng là những bài viết đỉnh cao của giáo sư Trần Văn Khê với những bài phân tích sự tinh tế của ẩm thực Việt và tính minh triết của nó trong việc cân bằng Âm Dương và sự hài hòa của ngũ vị.
Cá nhân tôi cũng đi vài nước tiêu biểu trên thế giới như Hoa Kỳ, Trung Quốc và Malaysia. Cũng thưởng thức các món ăn tuyệt kỹ của họ. Nhất là ở Hoa Kỳ. Kể ra lạ miệng thì cũng thấy ngon nhất thời. Nhưng cuối cùng vẫn cứ phải thừa nhật Ẩm thực Việt quả là tuyệt hảo. Ở Hoa Kỳ - nơi thịt cá ê hề với đồ ăn của cả thế giới - vậy mà tôi có thể lay lứt được hai tháng. Nhưng ở Trung Quốc - mới khoảng 10 ngày - tôi nghĩ chậm về một tuần nữa thôi chắc người tôi sẽ khô quắt vì thiếu rau. Sang Malaysia thì thức ăn cũng gần giống với Việt Nam, nhưng không thể ngon bằng.
Tôi chạnh nhớ đến chiếc bánh chưng bánh dày và không khỏi tự hào là dân tộc Việt chính là dân tộc đầu tiên và duy nhất trên thế giới sử dụng thực phẩm thành một biểu tượng văn hóa với nội dung minh triết sâu sắc từ hơn 3500 năm cách ngày nay.
Chỉ có những thứ tư duy loại "Ở trần đóng khố" với nền tảng tri thức thời "liên minh bộ lạc" mới không đủ tầm nhận thấy sự minh triết đầy nhân bản trong những giá trị ẩm thực Việt. Và chỉ cần điều đó thôi, cũng đủ thấy chất văn hiến Việt thực sự huyền vĩ.


Thày trò chúng tôi mua hết tất cả các loại bánh mà bà bán bánh chợ quê ế để lại. Tất cả thúng bánh của bà cho hàng chục thày trò chúng tôi no nê lại cả quýt ăn tráng miệng nữa không quá 50 ngàn. Nó không đắt tiền như bát phở đại gia gần cả triệu một bát ở Hanoi. Nhưng tôi nghĩ họ vào đấy ăn cho biết và để thể hiện đẳng cấp của những kẻ có tiền hơn thiên hạ. Còn bản chất của nghệ thuật ẩm thực lại không nằm ở nhà hàng sang trọng với những món ăn đắt tiền, mà chính là ở nghệ thuật chế biến những thực phẩm đơn giản thành món ăn ngon miệng. Đấy mới là tư duy bậc thầy của nghệ thuật ẩm thực.

CHÙA NÔM
LINH THÔNG CỔ TỰ
Tiếp theo

Cổng chùa Nôm đã phục chế lại và đang tiếp tục xây dựng
Ăn uống no nê thày trò kéo nhau vào chùa. Phải thừa nhận sự phục chế lại ngôi chùa này rất công phu và gần giống với những gía trị cổ xưa của nó. Nếu nhìn thoáng bề ngoài có lẽ du khách lần đầu tiên đến đây cũng khó phân biệt ngôi chùa phần nào mới phục chế và phần nào là chùa cổ.


Linh Thông cổ tự


Rồng trên mái chùa
Chắc các bạn cũng thấy con rồng này tuy vẫn có sự uốn lượn mềm mại, mặt rồng tuy dữ dội nhưng thiếu thần khí uy nghi. Vây rồng trên lưng khô cứng và thiếu sinh động.


Mái chùa phục chế đúng với hình thức cũ: Lợp ngói vẩy cá hình vỏ sò như mái chùa cổ còn lại ở phía trong.


Thầy trò vào trong sân chùa rông mênh mông, cảnh quan thoáng đãng. Hình ảnh những tín đồ thành tâm đến làm lễ cúng dường Phật Thánh, tạo ra một không gian thanh bình chất chứa những giá trị thánh thiện và sự thành kính. Đúng như bài báo viết: Chùa Nôm chỉ còn khu vực chánh điện là di tích cổ, còn tất cả những công trình đồ sộ quanh đây đều đã được phục chế rất công phu.

BÀI CHƯA HOÀN CHỈNH .........