Banner SVHTTDL

Liên kết website

 

Đình Vị Hạ

(05/09/2011)

Đình Vị Hạ được xây dựng từ lâu, gắn liền với sự hình thành và phát triển làng quê, nơi lưu giữ nhiều đồ thờ, hiện vật có giá trị cao. Trải qua quá trình tồn tại hành trăm năm lịch sử, đến nay, ngôi đình vẫn giữ được chức năng vốn có: là trung hành tâm hành chính, tín ngưỡng, văn hoá của làng Vị Hạ. Đình Vị Hạ được toạ lạc trên một khu đất cao ở đầu làng, bên trục đường chính dẫn khách hành hương vào thăm từ đường Nguyễn Khuyến.

Đình có khụng gian, cảnh quan đẹp: phía trước đình có dòng Thanh Giang - mạch nước từ phía Đông Nam chảy uốn lượn về hai phía như một dải lụa, phía Tây đình có chùa Thanh Giang cổ kính, u tịch.

Đình thờ bốn vị Đại Vương: Đương Chu (tướng thời Đinh), Đông Hải Nguyễn Phục (tướng thời Lê Trung Hưng) và hai vị Lãng Vương Cư Sĩ, Thiên Cương Địch Cát. Theo thần phả thì mảnh đất này gắn liền với cuộc đời và sự nghiệp của các vị thần được nhân dân tôn thờ.

Đình Vị Hạ là một công trình kiến trúc cổ, có qui mô kiến trúc lớn vào loại bậc nhất của huyện Bình Lục, hàm ch?a nhi?u giỏ tr? d?c bi?t. Công trình chính được bố cục mặt bằng theo hình chữ đinh, toà tiền đường 5 gian, hậu cung 3 gian được giao mái bắt vần với nhau tạo nên một tổng thể công trình khép kín.

Theo dòng chữ hán ghi trên câu đầu ở hai gian phía Đông và phía Tây thì niên hiệu Cảnh Hưng thứ 36 (1775), giáp Tây sửa lại đình trong. Năm Cảnh Hưng thứ 38 (1777) Giáp Đông tiếp tục sửa. Hai giáp cộng tác sửa lại đình làng và mỗi giáp có nét riêng, nhìn chung vẫn hài hoà với thiết kế tổng thể.

Bên cạnh giá trị quy mô về kiến trúc, đình Vị Hạ có nhiều mảng chạm khắc dân gian thời Lê Trung Hưng độc đáo. Trên các con rường vì nách, nhất là vì nách gian giữa toà tiền đường và hậu cung chạm dày đặc các cảnh; ly mến nhau; rồng ly nô đùa vuốt râu ngộ nghĩnh. Đặc biệt ở xà nách và con rường vì nách phía ngoài gian giữa chạm cảnh rồng mẹ tay cầm quả chứng, một chú rồng con đang từ quả chứng chui ra và đầu rồng con ngước lên rồng mẹ. Đây là bức chạm sinh động và thú vị khiến ta liên tưởng tới câu ngạn ngữ dân gian:

Trứng rồng lại nở ra rồng

Liu điu lại nở ra dòng liu điu

Trên con rường gian hồi phía Tây có cảnh người cầm dao thiến thú, con thú to lớn bị buộc chân sau và ghì chân trước, chịu sự đau đớn vô phương chống cự. Đề tài này được thể hiện tự nhiên, nhưng hóm hỉnh, phải chăng đây là bức tranh tố cáo chế độ phong kiến thiếu công bằng, bóc lột, đè nén, hà hiếp đẳng cấp dưới, gây sự bất bình trong xã hội.

Một đề tài đặc biệt hiếm thấy nữa, đó là mảng chạm ở gian hồi phía Tây. Trên bức chạm này nghệ nhân bố cục phần chính giữa là hổ phù, mây tản, lá hoả. Bên phải hổ phù chạm nổi tiên nữ, tay trái ghì con thú nhỏ vào cho bú, tay phải đang vắt sữa. Con thú vừa mải mê bú, vừa giơ chân trước giữ bầu sữa "mẹ" bên kia. Cảnh sinh hoạt giữa người và thú đầy ân nghĩa.

Đáng chú ý là mảng chạm nhấn các chấm tròn biểu tượng các vì sao của phương vị bát quái "Hà Đồ" "Lạc Thư" ở bức mê thượng trên cửa cung cấm giáp với gian giữa tiền đường. Theo các nhà nghiên cứu “Hà đồ”, “Lạc thư” suy ra từ sự chuyển của trời đất mà các bậc danh nho dùng để trấn trạch, mong cho âm dương hài hoà, vạn sự như ý. Bố cục “Hà đồ”, “Lạc thư” mà cổ nhân vạch ra từ sông Hà, sông Lạc được đưa và đình làng là sự việc không phải nơi nào cũng có. Theo nhân dân địa phương thì nhà thơ Tam Nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến đã đem vốn hiểu biết của mình tạo "Hà Đồ", "Lạc Thư" với mong muốn cầu cho làng xã bình an, đây cũng là điều ít thấy trên các công trình kiến trúc thờ tự Hà Nam, cũng như miền châu thổ sông.

Một sinh hoạt văn hoá dân gian độc đáo của làng Vị Hạ phải kể đến tục săn cuốc. Tương truyền lúc sinh thờ Thánh cả  Đương Chu là người ham thích săn cuốc. Theo lệ, để tưởng nhớ đến ông vào sáng mồng 3 và mồng 5 tết, trai tráng quần áo gọn gàng, người lớn, trẻ con, người gia cũng có mặt tại đình để tham gia hội săn cuốc. Mọi người tay không, còn ai cầm lệnh thì phải gắng sức khua. Mọi nguời tản ra tiến về các bụi tre, khóm trúc, bụi lau, sậy rậm rạp, vừa đi vừa reo hò cùng với tiếng lệnh khua vang, làm cho chim cuốc luống cuống lủi chạy, hoặc bay ra đầm nước. Thấy cuốc mọi người ùa theo, bất kể dưới nước, trên cạn, hay rét mướt. Nếu ai bắt được cuốc phải giơ lên ngay cho người khác biết, nếu không sẽ bị giằng, cướp xé nát con cuốc ra lấy khước. Ai bắt được chim cuốc đầu tiên tức là bắt được “Chim tiên” sẽ được thưởng tiền. Chim cuốc bắt được sẽ đem giết thịt để tế thánh ở đền Thánh cả và coi như năm đó dân làng sẽ gặp sự may mắn. Ngoài ra, trong những ngày lễ hội ở đình Vị Hạ còn có tục rước các cụ thượng thọ (80 tuổi) từ đền Thánh cả về đình. Tổ chức đánh tổ tôm điếm, bơi thuyền, rước đuốc, tổ chức múa rối, thổi cơm thi...

Trong những năm vừa qua được sự quan tâm của nhà nước cùng với nhân dân địa phương, đình đã được tu bổ nhiều hạng mục và làm đường lớn dẫn tới di tích thuận tiện cho giao thông nhằm phát huy tốt hơn nữa công tác phát huy các giá trị của di tích.

 

 

 

Bảo tàng tỉnh Hà Nam
TTHC
VBQPPL
Lịch Tiếp Dân
Dịch Vụ Công
Danh bạ thư điện tử
Footer SVHTTDL
Skip to main content