Được xây dựng từ thời Lý với kiến trúc độc đáo, cây cầu gỗ làng Kênh ( thị trấn Cổ Lễ, huyện Trực Ninh, Nam Định) đang đứng trước nguy cơ trở thành phế tích do thời gian và do thiếu sự quan tâm của ngành văn hóa địa phương.

Di sản quý

Cây cầu gỗ có kiến trúc độc đáo này có tên là Thượng Hạ gia, tương truyền cầu được xây vào đời Lý. Theo cụ Lương Thế Lới nhà ở gần cầu, năm nay đã 95 tuổi nhưng còn rất minh mẫn, nắm giữ nhiều lịch sử của vùng đất này thì sự tích của cây cầu vẫn được nhắc tới qua câu “ Thượng chí kênh đào, hạ bắc câu” ( Bên trên- chỉ nhà vua- cho đào kênh, ở dưới người dân xây dựng cầu).

Cụ Lương Thế Hoàng, 85 tuổi, em ruột cụ Lới cho biết thêm: “ Theo tiền nhân kể lại thì toàn bộ hệ thống mố cầu làm bằng đá xanh nguyên khối, nặng hàng tấn, cột trụ làm bằng những cây gỗ quý cổ thụ, mặt sàn và khung cầu, vì kèo mái cũng được làm bằng những tấm ván lim dày, tất cả đều được vận chuyển bằng bè theo đường sông Hồng. Những thợ mộc có tay nghề cao khắp trấn Sơn Nam xưa được thuê về dựng cầu”.

Từ khi xây dựng, mái của câu được lợp bằng cây bổi (cây cói) chứ không lợp ngói, do bổi nhẹ hơn, xốp hơn, chịu được gió bão, bởi khu vực này khá gần biển. Chỉ khi nào lớp bổi đã mục thì người dân lợp bổi mới. Cứ như vậy, cây cầu gỗ là chứng nhân lịch sử của bao sự đổi dời, bao giai đoạn binh đao. Cụ Lới kể rằng, thời chống pháp, nhiều du kích, cán bộ đã hy sinh ở khu vực này.

Sắp thành phế tích!

Hiện tại, cây cầu gỗ quý giá đang xuống cấp nghiêm trọng, gỗ mặt sàn cầu bị cong vênh, thủng nhiều chỗ, rất nguy hiểm khi qua lại, tay vịn có đoạn bị mất hẳn. Mặt bục hai bên thành cầu, nơi bà con nghỉ chân cũng chắp vá nhịp ngang, nhịp dọc không đồng bộ. Đặc biệt, các cột trụ gỗ do ngâm nước lâu năm đã bị bào mòn, thắt lại còn rất nhỏ, khó chịu đựng khi quá tải, trong khi không có một biển cảnh báo nào chung quanh khu vực cầu. Một số nhà dân đã xây sát chân cầu, làm khuất tầm nhìn và mất đi địa thế rất đẹp của cây cầu.

“ Trước đây, lối lên cầu được làm bằng những phiến đá tảng, nay đã trôi hết xuống mép song, không thể trục vớt, thay vào đó người ta xây bằng gạch. Cây cầu có năm gian, đều có bục hai bên để ngồi, năm nay đã mất hai gian bục gỗ. Trong lịch sử, cầu đã được sửa chữa vài lần, căn cứ vào những ghi chú bằng chữ Hán. Đó là vào năm  “ Kiến phúc nguyên niên” ( khoảng năm 1884?) và “ Thành Thái thập niên” ( khoảng năm 1907 – 1909), cụ Lương Thế Lới cho biết.

Vị cao niên còn cho biết thêm, cách đây mười mấy năm, người dân trong làng đã đóng góp kinh phí tu sửa cầu, chủ yếu mua lá cọ, mua bổi về lợp mái nhà. Từ đó đến nay chưa có sửa chữa nào đáng kể. Hiện mái lá đã mục, nhiều chỗ thủng lớn. Anh Lương Ngọc Khiên, Chủ tịch Hội Đông y huyện Trực Ninh, nhà ở gần cầu kể: “ Trước đây mỗi buổi trưa hè là người dân lại ra cầu nghỉ trưa, hóng mát nhưng hiện tại do cầu quá xập xệ, xe cộ đi lại nhiều nên rất nguy hiểm. Người dân rất muốn đóng góp để tu sửa cầu, nhưng chưa thấy có cơ quan quản lý nào đứng ra chỉ đạo, hướng dẫn”.

Tỉnh Nam Định, có ba chiếc cầu mái cổ nổi tiếng, đó là cầu Chùa Lương ( xã Hải Anh, huyện Hải Hậu đã đã được trùng tu năm 2010), cầu làng Kênh và cầu Thượng Nông ( xã Bình Minh, huyện Nam Trực, đã được công nhận là Di tích quốc gia năm 2013), nhưng có lẽ cầu làng Kênh là lầu đời nhất. Dân làng cũng đã làm đơn gửi tới các cấp chính quyền xin được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa nhưng cho đến nay vẫn chưa được công nhận. “ Giờ chỉ còn ông Lới và tôi còn nhớ được những dấu tích lịch sử của cây cầu, mà anh em chúng tôi cũng cao tuổi rồi. Hàng chữ Hán trên vì kèo của cầu vẫn còn đó, nhiều chữ cổ không có ai dịch nổi. Vì vậy người dân nơi đây rất mong được chính quyền quan tâm cho phục dựng, tu sửa lại cây cầu nghìn năm tuổi này”, cụ Lương Thế Hoàng bộc bạch.

Theo Thời nay