Bảo tàng vũ khí cổ - Worldwide Arms Museum (WAM), bảo tàng duy nhất về vũ khí, quân trang cổ của VN được khai trương ngày 7-1-2012. Nhưng chỉ sau hơn 40 ngày hoạt động, WAM đã đóng cửa để chủ nhân bảo tàng này giải quyết tranh chấp chuyện gia đình. Người ta thắc mắc, nguyên nhân nào khiến ông Robert Taylor xin ly hôn vội vàng với vợ, người được nhà nước giao quản lý hàng ngàn vũ khí cổ trong nhà họ?

Một góc bảo tàng vũ khí cổ.

Những ngày vui

Từ 2007, bà Bông cùng chồng là ông Robert Taylor (người Anh) đã tiến hành làm thủ tục xin nhập khẩu nhiều kiện vũ khí và hiện vật cổ vào VN để thành lập bảo tàng tư nhân triển lãm vũ khí cổ, với mục đích triển lãm cho mọi người vào xem miễn phí.

Sau khi xem xét đề nghị của UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (BR-VT) (Công văn số 523) và thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Tài chính đã có Công văn số 14875 chỉ đạo Cục Hải quan BR-VT và thông báo với UBND tỉnh BR-VT, nội dung: “Bà Bông không phải nộp thuế lô hàng vũ khí cổ, nhưng bà Bông phải cam kết bằng văn bản mục đích nhập khẩu số vũ khí cổ chỉ để trưng bày phục vụ nhu cầu giải trí, học tập nghiên cứu của du khách và nhân dân địa phương, không nhằm mục đích kinh doanh mua bán, kể cả bán vé tham quan du lịch”.

Được sự ưu ái và quan tâm của lãnh đạo các nơi kể trên nên chỉ trong một năm (từ 9-9-2009 đến ngày 18-9-2010), vợ chồng bà Bông đã nhập vào Việt Nam 5 đợt hàng với 1.032 món gồm: súng, kiếm, lưỡi lê các loại và nhiều quân trang, quân dụng cổ của nhiều nước trên thế giới với thuế suất 0%.

Có đến tham quan tận mắt bảo tàng này mới thấy được vẻ đẹp và những điều lý thú về những bộ quân phục cổ và hàng ngàn vũ khí lạ mắt của Anh, Pháp, Thổ Nhĩ Kỳ, Mông Cổ, Nga, Trung Quốc và cả bộ sưu tập gươm Nhật, gươm của người Mường có từ thế kỷ 19 – 20, cùng những bức phù điêu về những trận đánh nổi tiếng thế giới trên tường bảo tàng. Các công ty du lịch đã hài lòng khi đưa địa điểm WAM vào hành trình tour của họ, vì du khách đến Vũng Tàu không chỉ tắm biển, ăn hải sản mà còn được xem bảo tàng vũ khí cổ duy nhất của VN.

Nói như ông Bùi Văn Một, Chánh văn phòng Sở VH-TT-DL tỉnh BR-VT, với sự độc đáo có một không hai tại VN, WAM là niềm tự hào của nhân dân tỉnh BR-VT nói chung và ngành du lịch tỉnh này nói riêng, do vậy, tỉnh rất quan tâm tạo điều kiện cho WAM hoạt động.

Để giúp bà Bông có thêm thu nhập trang trải một phần chi phí bảo quản bảo tàng, tháng 5-2011, Sở Kế hoạch - Đầu tư tỉnh BR-VT đã đồng ý bổ sung ngành nghề kinh doanh cho WAM: ngoài hoạt động bảo tồn bảo tàng, bà Bông được hoạt động thư viện, lưu trữ; bán buôn sách, báo, tạp chí, văn phòng phẩm; mua bán đồ lưu niệm; kinh doanh dịch vụ ăn uống đầy đủ; mua bán đồ uống có cồn (rượu, bia). Và thế là ở vị trí sân thượng tòa nhà bảo tàng là một bar rượu được hoạt động náo nhiệt hàng đêm.

Không phải là tài sản cá nhân

Một cựu quân nhân của QĐNDVN khi đến tham quan bảo tàng đã phát hiện trong số vũ khí cổ trưng bày ở WAM có một số loại vũ khí đang được quân đội các nước sử dụng, như: K54, súng liên thanh Thompson, súng RPD.

Theo hồ sơ nhập vũ khí vào VN của bà Bông thì súng K54 còn khá mới, được khai báo là súng lục Tokarov P1 Stol, xuất xứ từ Nga, được sản xuất năm 1930; súng CKC là súng trường M59 Assault, do Nam Tư sản xuất vào năm 1944; súng liên thanh RPD 44, do Nga sản xuất năm 1944. Nghe sự việc trên cộng với những phức tạp trong tranh chấp quyền sở hữu WAM giữa vợ chồng bà, bà Bông với tư cách là người quản lý hợp pháp xin “tạm đóng cửa bảo tàng để sửa chữa”. Ông Robert đã dẫn người về cắt khóa vào bảo tàng và mang đi một số tài sản.

Ông Robert lấy đi từ WAM những gì bà Bông không biết, bởi ông Robert hiện không cư trú tại khu nhà ở của bảo tàng (nơi bà Bông đăng ký tạm trú cho ông Robert) mà ở đâu bà Bông không rõ. Ở đây cần hiểu rõ, ông Robert khởi kiện xin ly hôn bà Bông là việc riêng của gia đình, nhưng trước pháp luật, bà Nguyễn Thị Bông là người chịu trách nhiệm về hoạt động và quản lý số vũ khí trong nhà họ (quyết định của UBND tỉnh BR-VT số QĐ 2248).

Trước sự việc trên, bà Bông đã có đơn kêu cứu khẩn cấp gửi UBND tỉnh BR-VT, Sở VH-TT-DL, Phòng Quản lý về hành chính và trật tự xã hội - CA tỉnh BR-VT, Tổng cục An ninh của Bộ CA ở phía Nam, lãnh đạo CA tỉnh BR-VT đề nghị kê biên tài sản và bộ sưu tập vũ khí cổ tại số 14 Hải Đăng, TP Vũng Tàu (là nơi trưng bày số vũ khí cổ) và giúp đỡ trong công tác quản lý bảo tàng.

Những đề nghị

Việc bán vé vào cửa tham quan bảo tàng là hoạt động kinh doanh (trái với dự án và đơn xin nhập vũ khí miễn thuế) nên bà Bông và ông Robert sẽ phải đóng lại số tiền thuế đã miễn cho 5 đợt nhập hàng theo đúng quy định, nếu tổ chức bán vé vào cửa.

Chuyện chia tay của vợ chồng bà Bông là chuyện riêng nhưng chuyện quản lý số vũ khí cổ tại WAM không thất thoát và tránh sử dụng vào những mục đích khác là chuyện chung. Việc này cần có sự tham gia của các cơ quan có thẩm quyền tại BR-VT. Bởi, khi cho phép nhập số vũ khí trên, cơ quan chức năng xác định vũ khí không còn khả năng để bắn, nhưng với kỹ thuật hiện nay, việc khôi phục lại kim hỏa của một số loại vũ khí đã bị mài cũng chẳng quá khó.

Phải nói rằng, sự lo sợ trách nhiệm của bà Bông đối với việc quản lý số vũ khí khổng lồ trên hoàn toàn có cơ sở. Bởi, bà Bông đang là người quản lý hợp pháp số vũ khí trên nhưng từ mối quan hệ gia đình, ông Robert có thể vào bảo tàng và có thể mang đi bất cứ thứ gì trong bảo tàng.

Thêm nữa, việc cho phép mở quầy bar bán rượu, bia không khống chế số lượng trong khuôn viên trưng bày vũ khí, đao, kiếm xem ra có điều không ổn. Một căn nhà không thể dùng tốt cho hai công năng cùng lúc: là nơi tham quan, nghiên cứu, học hỏi rất yên tĩnh lại có thể dùng chung với việc buôn bán, ồn ào cười nói của những thực khách trong tiếng nhạc xập xình hàng đêm.

Ông TRẦN PHÚC LỘC, Phó Giám đốc Thường trực Sở VH-TT-DL tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu: Sẽ lập đoàn kiểm tra, kiểm kê Chúng tôi trân trọng thiện chí của vợ chồng bà Bông trong việc sưu tầm, nhập vũ khí cổ và thành lập bảo tàng tại đây cho mọi người tham quan. Cách đây không lâu, bà Bông có làm đơn xin thu phí khách tham quan. Đương nhiên, việc thu phí để hỗ trợ kinh phí bảo trì, vệ sinh, điện nước… cũng hợp lý. Nhưng điều này trái với mục tiêu ban đầu và nếu thu phí thì bắt buộc bảo tàng phải đóng thuế và thực hiện các nghĩa vụ liên quan. Chúng tôi đang tính toán thì xảy ra bất hòa giữa vợ chồng bà Bông và ông Robert Taylor. Về số vũ khí một số nước đang còn sử dụng, bây giờ tôi mới nghe. Nếu thật vậy thì tình hình khá nghiêm trọng.  Chúng tôi sẽ thành lập ngay đoàn kiểm tra, kiểm kê toàn bộ số vũ khí trong bảo tàng để có giải pháp bảo vệ và có những xử lý phù hợp nếu có thất thoát. Chúng tôi, với chức năng của mình, sẽ tham gia hỗ trợ bà Bông quản lý bảo tàng theo đúng quy định của nhà nước.

Phạm Thục - Đoàn Hiệp