Đi chợ bò Mèo Vạc

Phóng sự

Vừ Mí Tủa, con trai vợ chồng Vừ Mí Sạc, đang đứng bán bò

Bí thư Huyện ủy Mèo Vạc Thào Hồng Sơn nói: “Hầu như dân cả huyện nhà nào cũng biết nuôi bò, bò đã thật sự giúp dân vùng cao nguyên đá có cái ăn, cái mặc...”.

Mới 6g sáng, gió núi đá còn thổi tê buốt nhưng phiên chợ bò Mèo Vạc trên cao nguyên trập trùng đá núi vùng tột Bắc đã nhộn nhịp, đông đúc những sắc áo thổ cẩm của đồng bào các dân tộc vùng cao như Lô Lô, Mông, Xạ Phang...

Từ trên các triền núi lởm chởm đá, bò, dê, ngựa hối hả xuống núi theo dòng người ùn ùn vào chợ. Tôi đi sau vợ chồng Mùa Xía Sáng và vợ chồng Vừ Mí Sạc, ngụ tại xã Pả Vi, đi chợ bán bò.

“Chợ bò Mèo Vạc họp mỗi tuần một phiên vào chủ nhật nhưng bọn tôi phải lên từ thứ sáu”- Thành, lái bò người Thổ Tang (Vĩnh Phúc), nói. Thành cho biết sở dĩ lên sớm vì phải đi “duyệt” bò từ các chi nhánh thu mua bò. Bò, dê, ngựa... bọn Thành sẽ đặt mua với giá ấn định, các chi nhánh sẽ đi “tăm nguồn hàng” từ các vùng và gom lại cho bọn Thành.

Một góc chợ bò Mèo Vạc (Hà Giang)

Thứ sáu hằng tuần, Thành cùng các lái buôn Thổ Tang đánh xe tải lên, theo địa chỉ của các chi nhánh các lái buôn sẽ đi “duyệt” bò và giao tiền. Bọn Thành còn đón mua của dân tại chợ bò Mèo Vạc, nguồn này thì thoải mái chọn bò nhưng không được mặc cả. Người vùng cao không quen mặc cả, dân vùng cao có câu “nói một lời như dao chém đá” mà. Một con bê họ phát giá 2 triệu mà mình trả 1.999.000 đồng họ cũng không bán! “Nhưng mà rẻ lắm anh ạ, con bê nhỡ ấy đánh về xuôi trừ chi phí bọn tôi lãi không dưới 500.000 đồng đâu!” - Thành nói.

Những gia súc ở Mèo Vạc được các lái buôn như Thành đem về Thổ Tang, tại đó sẽ có cuộc “tổng duyệt” lần nữa, con nào yếu sẽ được xẻ thịt đem tiêu thụ tại Hà Nội, con nào khỏe cho lên đường đi tiếp vào các tỉnh phía Nam.

Trên một khoảnh đất rộng chừng hơn 1 ha, chợ bò Mèo Vạc họp xen lẫn với chợ bán rượu và thắng cố. Những người đàn ông Mông mặt đỏ gay gắt vì rượu, tay phát đôm đốp vào lưng bò hỏi giá. Và người bán, đa phần là trẻ em (vì bố mẹ còn mải đi uống rượu) cứ lẳng lặng nói một lời như bố mẹ đã dặn sẵn từ nhà.

Chẳng biết khi mua bán mà nồng hơi rượu kia có bị hớ không? Vừ Mí Sạc bảo tôi nhầm lẫn thế nào được, giá cả được ấn định từ nhà rồi, đến đây chỉ có đi uống rượu, sau đó mua bê mới về nuôi, để đến vài tháng sau lại đi bán bò nữa.

Bí thư huyện ủy kiêm chủ tịch UBND huyện Mèo Vạc Thào Hồng Sơn khi kể về cái chợ bò độc nhất vô nhị trên vùng cao nguyên đá Hà Giang tỏ vẻ rất tự hào: “Trước đây thấy việc buôn bán rất manh mún, xe tải Vĩnh Phúc cứ lên đây nhập bò về xuôi, bà con cứ dắt bò xuống phố bán rất mất vệ sinh. Cách đây gần bốn năm, huyện qui hoạch cái chợ treo biển “Chợ bò Mèo Vạc” lên rõ to. Thế mà cũng phải mất gần một năm dân mới vào đấy, sau khi chúng tôi cho phép hàng thắng cố (một món khoái khẩu của người Mông) được bán luôn trong chợ bò”.

Bí thư huyện Thào Hồng Sơn khẳng định từ khi có chợ bò, dân Mèo Vạc được cải thiện đời sống rất nhiều, chăn nuôi được coi là ngành sản xuất chính, đàn bò của huyện hiện có 16.450 con/ 10.181 hộ. Vì thật sự đã có đầu ra nên việc chăn nuôi đàn gia súc rất phát triển, hầu như nhà ai cũng nuôi bò, dê, ngựa, đặc biệt là bò thịt.

Mưu sinh trên cao nguyên đá rất khó nếu trông vào lúa, ngô. Trồng cỏ hẳn dễ hơn bất cứ loại cây lương thực nào, trong khi đó đầu ra tiêu thụ gia súc đã có nên dân Mèo Vạc đổ xô nuôi bò. Bình quân mỗi phiên chợ ở Mèo Vạc tiêu thụ gần 400 con bò. Bò đã dắt xuống chợ bao nhiêu cũng có xe mua đem về xuôi hết, vì thế hai năm trở lại đây dân Mèo Vạc đã hình thành một nghề mới, nghề “vỗ bò”.

Vừ Mí Sạc cho biết sau khi bán bò ở phiên chợ này, ngay ngày mai anh sẽ cùng Mùa Xía Sáng đi về huyện Vị Xuyên, phía dưới thị xã Hà Giang cách Mèo Vạc gần 200km tìm mua bò gầy dắt lên Mèo Vạc để “vỗ”. Cỏ Guatemala được khuyến nông huyện cấp giống trồng rất nhiều trên nương núi đá. Vợ con Mùa Xía Sáng và Vừ Mí Sạc sẽ đi cắt về cho bò ăn. “Hây dà, chỉ một tháng sau thôi bọn mình lại có bò đi bán mà” - Mùa Xía Sáng vừa tợp một hơi cạn nửa bát rượu ngô nói. “Mỗi lần vỗ như thế được bao nhiêu tiền?” - tôi hỏi. “Đáng bao nhiêu, độ bốn, năm trăm ngàn là đủ đong gạo và mua rượu uống thôi” - vợ Mùa Xía Sáng đáp lời thay chồng. “Bọn mình ít vốn, chứ như thằng Vừ Mí Vư ở ngay cạnh Pả Vi, nhà nó vỗ một đợt hơn mười con cơ”! - Vừ Mí Sạc nói.

Gần 11g trưa, hai thằng con của Vừ Mí Sạc và Mùa Xía Sáng cầm hai cọc tiền đến bàn uống rượu thưa với bố mẹ rằng đã bán xong bò. Hai bà vợ thản nhiên cầm hai cọc tiền bọc giấy báo cho vào đẫy khoác lên vai, cũng chẳng hỏi con là bán được bao nhiêu tiền.

Hai ông chồng chân nam đá chân chiêu bước khật khưỡng tới dãy thắng cố. Và tôi thật ngỡ ngàng khi thấy cô hàng thắng cố bưng ra hai bát to thắng cố... lợn. “ở đây không bán thắng cố thịt trâu bò sao?” - tôi hỏi. Vừ Mí Sạc nhìn tôi bật cười: “ Mày có đi cả chợ này cũng không tìm đâu ra thắng cố trâu bò. Thịt trâu bò đắt lắm, dân chúng tao không dám ăn đâu nên chẳng ai bán. Tiền lãi bán bò để đong gạo, mua muối và uống rượu thôi!”.

Bài, ảnh: ĐỖ HỮU LỰC