Đặng Trần Côn nguyên là con cháu họ Trần, sinh vào khoảng từ (1705-1720) cùng thời với bà Đoàn Thị Điểm (1705) và ông Phạm Đình Dư (cha Phạm Đình Hổ) - thuộc dòng dõi của Băng Hổ tướng công Trần Nguyễn Đán (ngoại tổ Nguyễn Trãi). Có Viễn tổ là Trần Cẩn, người làng Thái Bạt, huyện Bất Bạt, phủ Quốc Oai, tỉnh Sơn Tây (nay là Hà Nội). Trần Cẩn sinh năm 1422, đỗ Tiến sĩ khoa Kỷ sửu, hiệu Quang Thuận thứ 10 (1469), «ng từng phục mệnh đi sứ Trung Quốc. Năm 1498 đời vua Lê Hiến Tông làm Lại bộ Hiệp thư sung chức Đề điệu (Quan chấm trường). Năm 1511, niên hiệu Hồng Thuận thứ 3, do người cháu Trần Cẩn là Trần Tuân làm loạn, bị Mỹ Huệ hầu Trịnh Duy Sản giết, con cháu phải giấu biệt tông tích, di cư đến nơi khác, đổi sang họ Đặng.

Theo gia phả họ Trần ở Thượng Đình hiện nay và Gia phả họ Hồng ở Kim Lũ (Thanh Trì) chép Đặng Trần Côn nguyên trước ở Thịnh Hào (Hải Hưng), sau mới nhập tịch về xã Nhân Mục Cựu, xóm Hạ Đình (nay thuộc phường Hạ Đình, quận Thanh Xuân, Hà Nội); khi còn trẻ Đặng Trần Côn đã nổi tiếng ham học và học giỏi, được liệt vào hàng “Thanh Trì Tứ hổ” ngày ấy gồm: Côn - Điền - Đẩu - Hiên (Đặng Trần Côn, Hồng Điền, Trương Nguyễn Đẩu, Nguyễn Hiên).

Ông thi Hương đỗ Giải nguyên (khoảng từ năm 1726 đến 1738) nhưng vào đến thi Hội thì hỏng. Từ đó, ông không chịu ràng buộc vào thi cử nữa, nhậm chức Huấn đạo ở một huyện, sau đó được bổ làm Tri huyện Thanh Oai, trấn Sơn Tây đầu thời Cảnh Hưng (1740-1786). Cho đến cuối đời ông chỉ làm đến chức Ngự sử đài Chiếu khám là một chức quan nhỏ (hàm Tòng Bát phẩm) rồi nghỉ hưu, dạy học tại nhà ông Nguyễn Đình Kỳ ở làng Hạ Đình. Học trò của ông nhiều người đỗ đạt cao.

Đặng Trần Côn đã sống trong một giai đoạn  lịch sử cực kỳ nhiễu nhương, bởi vậy, tác phẩm "Chinh Phụ Ngâm" ra đời đã nói lên lòng oán ghét chiến tranh phi nghĩa, ước mơ đoàn tụ trong hạnh phúc của những lứa đôi. Đây là tác phẩm giàu tính nhân văn với chủ nghĩa nhân đạo sâu sắc và có địa vị văn học lÞch sử đặc biệt trong nền văn học cổ ở nước ta.

Các tác phẩm của ông đều bằng chữ Hán, Ngoài Chinh phụ ngâm khúc, còn nhiều tác phẩm như: Phủ chưởng tân thư, Yêu hưởng thưởng xuân thiếp, Lãn Trai di thảo, Hạ Nguyễn quý hầu cập đệ gia môn vinh thịnh tự và Đề Tiêu Tương bát cảnh đồ thi thảo...

Ông mất vào khoảng năm 1745, lúc đó chưa đến 40 tuổi và được chôn cất ở làng Nhân Mục, nay thuộc tổ dân phố số 5, khu dân cư số 3, phường Hạ Đình. Năm 1989, Di tích Lăng Mộ Danh nhân Đặng Trần Côn được Bộ văn hóa xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa Quốc gia.

Danh nhân văn hóa Đặng Trần Côn là người có cống hiến to lớn đối với nền văn học nước nhà. Những tác phẩm của ông là tài sản vô giá trong kho tàng văn hóa Việt Nam. Tên tuổi ông luôn sống mãi trong niềm tự hào của mỗi người dân Hà Nội./.