Chùa Bắc
Mã có
tên Phúc
Chí tự
toạ lạc
tại thôn
Bắc Mã,
xã Bình
Dương (Đông
Triều).
Nơi đây
có địa
danh cũ
là xã
Bác Mã,
huyện
Đông
Triều,
phủ Kinh
Môn
thuộc
tỉnh Hải
Dương.
Theo
người
dân địa
phương,
Phúc Chí
tự tức
là chùa
hướng
tới cái
phúc. Xa
xưa,
chùa Bắc
Mã có
vai trò
quan
trọng
trong
việc
hình
thành
căn cứ
cách
mạng
trong
cuộc
kháng
chiến
chống
thực dân
Pháp ở
vùng
Đông Bắc.
Còn theo
các tài
liệu
nghiên
cứu,
chùa Bắc
Mã bao
gồm tổng
thể
không
gian
kiến
trúc quy
mô được
xây dựng
trong
khuôn
viên có
diện
tích
trên ba
mẫu đất.
Hiện các
văn bia,
văn tự
Hán còn
lưu giữ
cho thấy,
lịch sử
chùa Bắc
Mã trên
dưới sáu
trăm năm
và đã
qua
nhiều
lần
trùng tu
tôn tạo
vào thời
Lê, thời
Nguyễn.
Đặc biệt
vào năm
Bảo Đại
nguyên
niên
1926
chùa
được xây
lại quy
mô hơn,
thành
một ngôi
chùa
rộng lớn,
đẹp,
thiêng
liêng.
Ruộng
đất của
nhà chùa
có tới
20 mẫu
với ba
con trâu
cày và
hai lực
điền
giúp
việc.
 |
| Bia đá và nhiều cổ vật chùa Bắc Mã hiện đang lưu giữ tại sân chùa. |
Đến nay
chùa Bắc
Mã không
còn giữ
được
nguyên
vẹn như
trước,
kết cấu
khung
kiến
trúc đã
bị đổ
nát hoàn
toàn
nhưng
một số
hiện vật
như tảng
kê chân
cột bằng
đá xanh,
rồng đá,
bia đá,
tháp vẫn
còn giữ
lại được.
Nghệ
thuật
chạm
khắc
trên đá
ở chùa
Bắc Mã
được thể
hiện khá
tinh xảo
ở các
hiện vật
còn lại
như bia
đá, con
rồng,
tháp…
được kết
hợp một
cách
khéo léo
nghệ
thuật
của các
thời
Trần, Lê
Trung
Hưng và
Nguyễn.
Chạm
khắc đá
thể hiện
nét điêu
khắc
thời
Trần qua
tượng
những
con rồng
đá được
đặt ở
bậc lên
xuống
ngôi
chùa.
Hiện
ngôi
chùa đã
được
phục
dựng lại
và đặt
những
con rồng
đá cổ ở
bậc lên
xuống.
Bố cục
rồng gọn,
đường
nét rất
sinh
động
khoẻ
khoắn,
thân có
hình
tròn lẳn,
mập mạp,
múp dần
về phía
sau đuôi,
uốn khúc
nhẹ.
Điêu
khắc đá
thời Lê
Trung
Hưng
được thể
hiện rõ
ở các
bia đá
với hình
hai con
rồng
chầu mặt
nhật,
các nét
chạm
khắc
mạch lạc,
hai bên
khung
dọc theo
thân bia
là hoa
lá mềm
mại,
cách
điệu
biểu
hiện
điêu
khắc
thời Lê.
Trong
quá
trình
chuẩn bị
tổng
khởi
nghĩa
năm
1945,
chùa Bắc
Mã đã
đóng vai
trò quan
trọng.
Bởi đây
là một
ngôi
chùa lớn,
có uy
tín
trong
vùng và
lại nằm
ở nơi có
truyền
thống
cách
mạng và
trở
thành
căn cứ
cách
mạng của
Mặt trận
Việt
Minh
thời kỳ
tiền
khởi
nghĩa và
kéo dài
suốt
những
năm
tháng
kháng
chiến
chống
thực dân
Pháp.
Nơi đây,
sư cụ Võ
Giác
Thuyên
thường
xuyên
tiếp đón
các vị
sư cách
mạng
mang
danh nhà
sư để dễ
hoạt
động. Đó
là những
cán bộ
cách
mạng đã
tuyên
truyền
vận động
nông dân
Đông
Triều,
thợ mỏ
Mạo Khê
và binh
lính
trong
các đồn
bốt của
Pháp
cùng tập
hợp lại
và trở
thành
nòng cốt
lập nên
chiến
khu. Kết
quả là
cuộc
khởi
nghĩa
ngày
8-6-1945
ở Đông
Triều
thắng
lợi, lập
nên
Chiến
khu Đông
Triều.
Ngôi
chùa là
địa điểm
lịch sử
trung
tâm
Chiến
khu Đông
Triều,
đã được
xếp hạng
cấp quốc
gia năm
1994.
Đến chùa
Bắc Mã,
căn cứ
địa cách
mạng của
chiến
khu Đông
Triều
xưa.
Dưới gốc
những
cây hoa
gạo cổ
thụ nở
hoa đỏ
rực,
cùng vào
thăm nhà
lưu niệm
đang lưu
giữ
những vũ
khí thô
sơ của
nghĩa
quân
chiến
khu cùng
những
tài liệu
về
Nguyễn
Bình, Tư
lệnh
chiến
khu - vị
tướng
huyền
thoại
trong
lịch sử.
Cùng
chứng
kiến
những
đổi thay
của Đông
Triều
trong
tiến
trình
xây dựng
nông
thôn mới,
ta càng
thêm tự
hào về
những
thành
quả mà
nhân dân
ta đã
đạt được
dưới sự
lãnh đạo
sáng
suốt,
tài tình
của Đảng
và Bác
Hồ kính
yêu.
Nguyễn Xuân (CTV)
