Đây được xem là nhà hát trung tâm, nơi chuyên tổ chức các chương trình sân khấu nghệ thuật lớn, đồng thời còn là một địa điểm du lịch lý thú của Thành phố Hồ Chí Minh.
Sau khi chiếm được Nam Kỳ, năm 1863, chính quyền Pháp ở Đông Dương đã mời một đoàn hát sang biểu diễn tại Sài Gòn để mua vui cho lính viễn chinh Pháp. Địa điểm biểu diễn của đoàn lúc bấy giờ là nhà gỗ của dinh Thủy sư đề đốc tại Công trường Đồng Hồ (nay là góc đường Nguyễn Du - Đồng Khởi). Sau sự kiện này, một nhà hát tạm được lập ở vị trí khách sạn Caravelle ngày nay. Đến năm 1898, Nhà hát Lớn mới được khởi công ngay cạnh nhà hát cũ và hai năm sau thì hoàn thành.
Nhà hát Lớn Thành phố Hồ Chí Minh do nhóm kiến trúc sư người Pháp là Félix Olivier, Eugène Ferret và Ernest Guichard thiết kế. Lối kiến trúc của công trình có đặc trưng là sự phối hợp khéo léo giữa kiến trúc và điêu khắc; trong đó, trang trí điêu khắc rất được coi trọng, từ mặt ngoài đến nội thất đều đắp nhiều phù điêu và tượng nổi.
Riêng mặt tiền nhà hát chịu ảnh hưởng nghệ thuật khá rõ nét của Bảo tàng Petit Palais (nơi trưng bày nhiều tác phẩm nghệ thuật từ cổ đại tới cuối thế kỷ 19 - PV) được xây dựng cùng năm tại Paris, Pháp.
Đặc biệt, toàn bộ các mẫu trang trí, phù điêu mặt tiền và nội thất của Nhà hát Lớn Thành phố Hồ Chí Minh đều do một họa sỹ tên tuổi người Pháp vẽ giống như mẫu của các nhà hát ở Pháp cuối thế kỷ 19.
Nội thất bên trong nhà hát được thiết kế tân tiến với đầy đủ hệ thống âm thanh và ánh sáng. Ngoài tầng trệt còn có 2 tầng lầu nên sức chứa của nhà hát lên tới 1.800 chỗ ngồi.
Nhà hát Lớn Thành phố Hồ Chí Minh là một trong những công trình kiến trúc, văn hóa tiêu biểu của thành phố.
Mặt tiền Nhà hát Lớn Thành phố Hồ Chí Minh chịu ảnh hưởng khá đậm nét lối kiến trúc của Bảo tàng Petit Palais ở Paris, Pháp.
Trải qua nhiều biến cố của lịch sử, Nhà hát Lớn Thành phố Hồ Chí Minh cũng bị hư hại phần nào. Đến năm 1955, nhà hát được tu bổ cải tạo nhưng lại được sử dụng với chức năng tòa Trụ sở Quốc hội (sau gọi là Hạ Nghị viện) của chính quyền Việt Nam Cộng hòa.
Sau năm 1975, nhà hát được trở lại chức năng ban đầu là tổ chức biểu diễn nghệ thuật. Nhân dịp 300 năm Sài Gòn - Gia Định vào năm 1998, chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh đã tiến hành tu bổ lại với phương châm bảo tồn phong cách kiến trúc ban đầu. Lúc này, các trang trí, điêu khắc nổi ở mặt tiền nhà hát như tượng nữ thần nghệ thuật, các dây hoa... đã được phục chế so với nguyên trạng trước đó gần 100 năm.
Nhà hát Lớn nằm trong khu vực trung tâm thành phố, là một điểm khám phá lý tưởng đối với du khách. Nhà hát không chỉ là một công trình kiến trúc - văn hóa gắn với những thăng trầm của lịch sử thành phố, mà còn là một công trình kiến trúc tuyệt đẹp, góp phần làm tăng thêm vẻ duyên dáng và sang trọng cho Thành phố Hồ Chí Minh./.