Nghệ An: Một di tích vô giá đứng trước nguy cơ xóa sổ

Một công trình kiến trúc nghệ thuật ở Nam Đàn (Nghệ An) được đánh giá là độc đáo nhất miền Trung đang xuống cấp nghiêm trọng và đứng trước nguy cơ bị xóa sổ.

Ông Đặng Văn Việt, Chủ tịch UBND xã Khánh Sơn cho biết: “Đình đang xuống cấp, nhưng xã không có kinh phí trùng tu tôn tạo, hiện đang đóng cửa chờ kinh phí của tỉnh”.

Đó là ngôi đình Hoành Sơn ở xóm 4, xã Khánh Sơn, huyện Nam Đàn (Nghệ An). Đình được xây dựng vào năm 1740, dưới thời vua Lê Cảnh Hưng, thờ thành hoàng là Uy Minh Vương Lý Nhật Quang, con trai thứ 8 của vua Lý Thái Tổ, người đã có công lao rất lớn bảo vệ biên cương, làm cho xứ Nghệ từ miền biên viễn đầy khó khăn thành vùng đất hưng thịnh.

Sự hình thành của ngôi đền xuất phát từ truyền thuyết Long Vương cho dân làng một khối lượng gỗ lim khổng lồ để dựng đình: trong một đêm mưa gió, sáng ra bên bờ sông Lam gỗ quý dạt vào bạt ngàn, toàn những thân cây cực lớn, đủ để dựng nên một ngôi đình bề thế.

Đình Hoành Sơn có 5 gian, 2 chái và một hậu cung, gồm 12 cột chính 20 cột phụ với diện tích xây dựng hơn 200m2. Cột chính cao 6 m, đường kính 0,5 m.

Ngoài vẻ đồ sộ, bề thế, nét độc đáo có sức thu hút đặc biệt của ngôi đình này là rất nhiều những đề tài điêu khắc gỗ được các nghệ sỹ tài hoa thể hiện trên các bộ phận của đình: bát tiên, cưỡi hạc, đánh cờ, đua thuyền, tứ linh, tứ quý, sỹ nông công thương…thể hiện quan điểm nhân sinh, triết lý thấm đẫm tinh thần nhân văn của dân tộc và phản ánh trình độ chạm khắc đã đạt đến trình độ bậc thầy. Đến thăm đình Hoành Sơn, du khách như lạc vào một thế giới sống động mang hồn cốt của quê hương, xứ sở, kết tinh nền văn hóa nghìn năm của dân tộc.

Nhưng điều đáng tiếc là di tích cấp quốc gia vô giá này đã và đang bị xuống cấp nghiêm trọng do sự tàn phá của thời gian, thiên tai và cả sự thiếu quan tâm của những người có trách nhiệm. Đến thăm đình vào dịp đầu Xuân, chúng tôi không khỏi xót xa trước thảm cảnh của một di tích vốn được xem như biểu tượng, niềm tự hào của điêu khắc gỗ Việt Nam này.

Một đầu đao đã biến mất

…rơi xuống đất vỡ ra thành từng mảnh

Phía sau hậu cung ngói đã vỡ, tường nứt, rêu mốc

Ngói rơi, nhìn bên trong nhiều chỗ thấy trời, máng nước đã bị hỏng, trời mưa nước tuôn xối xả vào đình

Nhà dột, nước thấm vào loang lổ làm các chi tiết điêu khắc bị mốc, hỏng

Nếu không có biện pháp bảo vệ khẩn cấp, những chi tiết điêu khắc tinh xảo vô giá này sẽ bị hủy hoại trong nay mai

Một chi tiết của đình, đồng thời cũng là một mảng điêu khắc đã bị rơi xuống đất, phải dựng tạm vào tường

Nhiều chỗ mái ngói đã sụt vỡ

Ông Nguyễn Thiện Tư, người bảo vệ ngôi đền cho biết: “Trong 32 cột lim thì có đến 31 cột đã bị mối mọt đục ruỗng”.

Chân tường đã bị hổng, có nguy cơ gây đổ tường

Tượng thờ Uy Minh Vương Lý Nhật Quang cạnh bức tường nứt nẻ và loang lổ vệt nước mưa

Khánh Sơn là quê hương của giáo sư Tạ Quang Bửu, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng bộ Giáo dục. Đây là bức cửa võng do gia đình ông Tạ Quang Ngọc, nguyên Bộ trưởng bộ Thủy sản cung tiến đền Hoành Sơn.

Nếu không có biện pháp bảo vệ khẩn cấp, nguy cơ di sản vô giá này biến mất không còn xa.