Văn Miếu Bắc Ninh gắn với Truyền thống khoa bảng
Bắc Ninh - Kinh Bắc là nơi có truyền thống văn hiến khoa bảng nổi tiếng ở nước ta, với số liệu thống kê có hơn 600 vị đỗ đại khoa, mấy nghìn vị cử nhân, tú tài. Xuyên suốt bề dày lịch sử về nền cử nghiệp Hán học ở Việt Nam, Bắc Ninh có quyền tự hào là một địa phương sản sinh, nuôi dưỡng số lượng sĩ tử ưu tú nhiều nhất cho đất nước "Một giỏ ông đồ, một bồ ông cống, một đống ông nghè, một bè Tiến sỹ, một bị trạng nguyên, một thuyền bảng nhỡn". Như vậy, cùng với Hà Nội, Huế, Bắc Ninh là địa phương thứ 3 xây dựng Văn Miếu thờ Khổng Tử và các bậc hiền triết của quê hương, nhiều vị đỗ đạt với quy mô lớn.
Theo các tài liệu lịch sử, trước đây Văn Miếu ở địa phận núi Thị Cầu vì lâu ngày nó đã bị đổ nát. Tới năm Quý Tỵ, đời vua Thành Thái thứ 5 (1893) vị quan tỉnh đã di chuyển Văn Miếu về xây dựng tại núi Phúc Đức thuộc huyện Võ Giàng (nay là khu 10, phường Đại Phúc).
(Một góc Văn Miếu Bắc Ninh - ảnh: ĐKT)
Văn Miếu Bắc Ninh xưa bao gồm nhiều công trình, song do những biến thiên của lịch sử hiện chỉ còn một cụm di tích gồm nhà tiền tế, hậu đường, tả vu, hữu vu và hệ thống bia đá 14 tấm. Trong số 14 tấm bia đá này có 1 tấm ghi công đức, 2 tấm bia trùng tu có ghi lại quá trình xây dựng Văn Miếu và 11 tấm bia ghi danh, quê quán những vị đỗ đại khoa. Những tấm bia này là di sản Hán Nôm đặc biệt quý giá phản ánh trung thực về vùng quê có bề dày truyền thống khoa cử.
Ngoài giá trị lịch sử, Văn Miếu Bắc Ninh còn là một di tích lịch sử văn hoá, điêu khắc nghệ thuật có giá trị. Qua nghiên cứu tìm hiểu kết cấu kiến trúc các công trình cũng như các mảng, bức, đắp, vẽ, đặc biệt là việc tạo tác 14 tấm bia đá, nhất là tấm bia bình phong ở sân nhà Tiền đường có kích thước 3,2m x 2,8m x 0,40m đã thấy rõ đôi bàn tay tài hoa của người thợ xưa bằng những đường nét tinh tế, uyển chuyển trên các diềm, trán bia với các đề tài: rồng chầu mặt trời, phượng hoàng bay ngậm cuốn thư, hoa văn khắc vạch hình kỷ hà... Chính vì vậy trong số các di tích lịch sử văn hoá phản ánh về lịch sử khoa bảng của đất Kinh Bắc, có thể khẳng định rằng Văn Miếu Bắc Ninh là di tích lịch sử văn hoá có giá trị độc đáo và tiêu biểu nhất của tỉnh Bắc Ninh nói chung và thành phố Bắc Ninh nói riêng.
(Nguồn: Phòng Văn hoá và Thông tin thành phố)