My OperaVua Khải Định và bài thơ ở hang Đầu Gỗ
Wednesday, November 25, 2009 11:53:44 PM
Nhắc đến thơ phú viết về núi Bài Thơ, người ta thường đề cập đến các bài thơ của vua Lê Thánh Tông, chúa Trịnh Cương và các thi nhân khắc trên núi Bài Thơ như là một phần giá trị tôn thêm vẻ đẹp của di sản thế giới Vịnh Hạ Long. Trong khi những bài thơ trên núi Bài Thơ và các tác giả của nó đã được bao người ngợi ca thì có 1 bài thơ khác nằm ngay trong lòng di sản lại không được nhìn nhận như vậy. Đó chính là bài thơ của vua Khải Định ở hang Đầu Gỗ.
Tấm bia đá ghi lại bài thơ của vua Khải Định (1885-1925) hiện được đặt ngay bên cửa hang Đầu Gỗ. Tấm bia cao khoảng 1m, rộng hơn 0,5m. Giống như nhiều tấm bia đá tại các đình, chùa, nghè, miếu, bia đá của vua Khải Định cũng được khắc hình “lưỡng long chầu nhật” - hai rồng chầu mặt trời, thể hiện âm dương luân hồi, hình các mây lửa, hình “tứ linh” (long, ly, quy, phượng)... Khác chăng là tất cả các họa tiết trang trí này đều được chạm nổi giống như trên gỗ nên trông rất sinh động. Trên mặt trước của bia được khắc chữ Hán, nội dung ghi lại sự kiện vua Khải Định đến thăm hang Đầu Gỗ, xúc cảm trước cảnh đẹp của Vịnh Hạ Long, nhà vua đã làm thơ để lại. Có lẽ với quan niệm cho rằng Khải Định là ông vua thân Pháp, là kẻ “phản động” nên trước đây nhiều người đến thăm hang Đầu Gỗ đã dùng các vật nhọn gạch xoá nhằm huỷ hoại bài văn bia này. Ngay cả các cơ quan chức năng, các nhà chuyên môn cũng ít quan tâm đến nên bài thơ, sự kiện vua Khải Định thăm Vịnh Hạ Long đã không được phổ biến, giới thiệu rộng rãi.
Thật may là mới đây, nhân chuyến thăm Vịnh Hạ Long, PGS.TS Đinh Khắc Thuân, Phó Tổng biên tập tạp chí Hán Nôm đã “giải mã” tấm bia này, công bố trên báo Thể thao Văn hoá số ra ngày 30-7-2009. Toàn văn bia được dịch như sau:
“Một buổi sớm mùa xuân năm Mậu Ngọ (1918), trẫm đi tuần du phía Bắc, cùng với quan toàn quyền Sa-rô (Albert Pierre Sarraut) từ Hải Phòng đi tàu thuỷ đến thăm Lục Hải (Hạ Long), ngược lên sông Lục Đầu, ngang qua động đá kỳ quan này. Nhân bước xuống thuyền con ghé vào bờ, dắt tay nhau bước vào cửa động. Những thấy: Vách động mở ra, ánh đá lấp lánh; rạng rỡ muôn sao la liệt, phô bày ngũ sắc lung linh. Móc nhỏ giọt, ráng hồng bay, từng đám từng đám khoe sắc. Bấy giờ phóng tầm mắt nhìn khắp, thì thấy: Hoặc phô vẻ xanh lam, hoặc khoe màu vàng óng, vệt sáng dòng son, dáng vẻ không sao tả xiết. Rõ ràng một áng mây lành lúc ẩn, lúc hiện thường xuyên bao phủ. Liền leo lên xuyên qua đám u tịch để thoả chí thưởng ngoạn cảnh tao nhã này, rồi theo thú đăng lâm mà dạo bước, bất giác dấy lên cảm hoài. Nhân đó, ban cho tên động là Ngũ Sắc Tường Vân (mây lành năm sắc). Lại làm được bài thơ ngũ ngôn có 12 vần và cả bài tựa dẫn. Sai quan tỉnh Quảng Yên cho thợ khắc bia đá, đặt ở cửa động, một là để ghi lại sự khéo léo của tạo hoá, hai là để ghi lại tình cảm giao hiếu mặn mà. Còn như bảo rằng vẽ thêm hoa trên gấm vóc, thì hãy đợi các tao nhân mặc khách đời sau.
Bài thơ rằng:
Ngồi thuyền rồng đón gió mát
Cưỡi bè sứ vượt qua Lục Hải
Đến đâu cũng thấy đá núi trập trùng
Thuyền đi chẳng gặp sóng nước
Từng truyền có hang đá kỳ lạ
Dắt tay nhau xuống thuyền con
Cùng bước lên hang núi
Đến cửa hang thì đường nghiêng hẳn
Bên biển có các đảo sừng sững
Trước mặt là núi đá chắn ngang
Giữa vách đá có các lỗ thủng như hạt ngọc
Động có nhiều lớp được gọi là nhà
Cửa thánh còn thiếu bậc Đảm Hy
Luỹ trời để lại thực nhiều vẻ
Đá rủ hình màu ngà sắc
Lại như sao sáng bày hàng
Ráng hồng nhẹ bay qua cửa động
Hạt móc nhè nhẹ sa xuống đám cát
Hang mái ngân tiếng dịu dàng
Gợi ý cho tao nhân mặc khách đề vịnh
Bụi trần chẳng hề bén tới
Cánh tiên cất tiếng ra ro
Hãy ghi lại chuyến đăng lâm này
Khắc vào đá cứng để ghi nhớ mãi
<<<Ngày 22 tháng 3 năm Khải Định thứ 3 (1918)>>>
Theo TS Thuân thì đây là một bài thơ hay, một tư liệu quý về một danh thắng trong quần thể di tích Vịnh Hạ Long. Tư liệu cho thấy vua Khải Định đã hết sức trân trọng cảnh đẹp kỳ thú của hang Đầu Gỗ và cũng rất có ý thức bảo vệ di tích, bằng chứng là nhà vua không tuỳ tiện khắc lên vách đá mà cho dựng riêng một bia đá để khắc bài thơ của mình. Bia đá và bài thơ của vua Khải Định đã góp phần tô đẹp thêm danh thắng này, song ông lại rất khiêm tốn mà viết rằng: “Đây chỉ là ghi lại sự khéo léo của tạo hoá và để ghi lại tình cảm giao hiếu mặn mà”. TS Thuân cũng chỉ ra một số chi tiết sai của bản dịch trên bảng của BQL Vịnh Hạ Long đặt bên cạnh, như vua Khải Định thăm hang Đầu Gỗ năm 1918 thì ghi là 1919; vua đi cùng toàn quyền Albert Pierre Sarraut thì viết là cùng toàn quyền Paul Doumer; chủ ý của vị vua này rất rõ ràng “Còn như bảo rằng vẽ thêm hoa trên gấm vóc, thì hãy đợi các tao nhân mặc khách đời sau” thì lại giới thiệu rằng ông làm bài thơ này “chẳng qua chỉ là thêm một bông hoa vào trên bức gấm đã đẹp sẵn mà thôi”...v.v...
Chúng ta đều biết, lịch sử đã nhìn nhận vua Khải Định là một người thân Pháp. Tuy nhiên, trong trường hợp cụ thể như trên thì không nên khắt khe mà cần một cái nhìn công bằng hơn. Một vị vua đến thăm Vịnh Hạ Long là Khải Định hay ông vua nào khác, dưới con mắt của du khách trong và ngoài nước, bạn bè quốc tế thì chỉ làm tăng thêm giá trị của di sản thế giới Vịnh Hạ Long mà thôi. Được biết, mấy năm trước BQL Vịnh Hạ Long đã đặt vấn đề với BQL di tích, thắng cảnh tỉnh (nay đã giải thể) để phục hồi, tô tạo tấm bia này nhưng giữa 2 bên đã không thống nhất được nên việc đã bỏ bẵng đến nay. Thiết nghĩ, từ “giải mã” tấm bia của PGS.TS Đinh Khắc Thuân, BQL Vịnh Hạ Long và Sở VH-TT&DL cần phối hợp nghiên cứu để tôn tạo tấm bia đá của vua Khải Định đúng với giá trị của nó...[/I][/ALIGN]
Tấm bia đá ghi lại bài thơ của vua Khải Định (1885-1925) hiện được đặt ngay bên cửa hang Đầu Gỗ. Tấm bia cao khoảng 1m, rộng hơn 0,5m. Giống như nhiều tấm bia đá tại các đình, chùa, nghè, miếu, bia đá của vua Khải Định cũng được khắc hình “lưỡng long chầu nhật” - hai rồng chầu mặt trời, thể hiện âm dương luân hồi, hình các mây lửa, hình “tứ linh” (long, ly, quy, phượng)... Khác chăng là tất cả các họa tiết trang trí này đều được chạm nổi giống như trên gỗ nên trông rất sinh động. Trên mặt trước của bia được khắc chữ Hán, nội dung ghi lại sự kiện vua Khải Định đến thăm hang Đầu Gỗ, xúc cảm trước cảnh đẹp của Vịnh Hạ Long, nhà vua đã làm thơ để lại. Có lẽ với quan niệm cho rằng Khải Định là ông vua thân Pháp, là kẻ “phản động” nên trước đây nhiều người đến thăm hang Đầu Gỗ đã dùng các vật nhọn gạch xoá nhằm huỷ hoại bài văn bia này. Ngay cả các cơ quan chức năng, các nhà chuyên môn cũng ít quan tâm đến nên bài thơ, sự kiện vua Khải Định thăm Vịnh Hạ Long đã không được phổ biến, giới thiệu rộng rãi.
Thật may là mới đây, nhân chuyến thăm Vịnh Hạ Long, PGS.TS Đinh Khắc Thuân, Phó Tổng biên tập tạp chí Hán Nôm đã “giải mã” tấm bia này, công bố trên báo Thể thao Văn hoá số ra ngày 30-7-2009. Toàn văn bia được dịch như sau:
“Một buổi sớm mùa xuân năm Mậu Ngọ (1918), trẫm đi tuần du phía Bắc, cùng với quan toàn quyền Sa-rô (Albert Pierre Sarraut) từ Hải Phòng đi tàu thuỷ đến thăm Lục Hải (Hạ Long), ngược lên sông Lục Đầu, ngang qua động đá kỳ quan này. Nhân bước xuống thuyền con ghé vào bờ, dắt tay nhau bước vào cửa động. Những thấy: Vách động mở ra, ánh đá lấp lánh; rạng rỡ muôn sao la liệt, phô bày ngũ sắc lung linh. Móc nhỏ giọt, ráng hồng bay, từng đám từng đám khoe sắc. Bấy giờ phóng tầm mắt nhìn khắp, thì thấy: Hoặc phô vẻ xanh lam, hoặc khoe màu vàng óng, vệt sáng dòng son, dáng vẻ không sao tả xiết. Rõ ràng một áng mây lành lúc ẩn, lúc hiện thường xuyên bao phủ. Liền leo lên xuyên qua đám u tịch để thoả chí thưởng ngoạn cảnh tao nhã này, rồi theo thú đăng lâm mà dạo bước, bất giác dấy lên cảm hoài. Nhân đó, ban cho tên động là Ngũ Sắc Tường Vân (mây lành năm sắc). Lại làm được bài thơ ngũ ngôn có 12 vần và cả bài tựa dẫn. Sai quan tỉnh Quảng Yên cho thợ khắc bia đá, đặt ở cửa động, một là để ghi lại sự khéo léo của tạo hoá, hai là để ghi lại tình cảm giao hiếu mặn mà. Còn như bảo rằng vẽ thêm hoa trên gấm vóc, thì hãy đợi các tao nhân mặc khách đời sau.
Bài thơ rằng:
Ngồi thuyền rồng đón gió mát
Cưỡi bè sứ vượt qua Lục Hải
Đến đâu cũng thấy đá núi trập trùng
Thuyền đi chẳng gặp sóng nước
Từng truyền có hang đá kỳ lạ
Dắt tay nhau xuống thuyền con
Cùng bước lên hang núi
Đến cửa hang thì đường nghiêng hẳn
Bên biển có các đảo sừng sững
Trước mặt là núi đá chắn ngang
Giữa vách đá có các lỗ thủng như hạt ngọc
Động có nhiều lớp được gọi là nhà
Cửa thánh còn thiếu bậc Đảm Hy
Luỹ trời để lại thực nhiều vẻ
Đá rủ hình màu ngà sắc
Lại như sao sáng bày hàng
Ráng hồng nhẹ bay qua cửa động
Hạt móc nhè nhẹ sa xuống đám cát
Hang mái ngân tiếng dịu dàng
Gợi ý cho tao nhân mặc khách đề vịnh
Bụi trần chẳng hề bén tới
Cánh tiên cất tiếng ra ro
Hãy ghi lại chuyến đăng lâm này
Khắc vào đá cứng để ghi nhớ mãi
<<<Ngày 22 tháng 3 năm Khải Định thứ 3 (1918)>>>
Theo TS Thuân thì đây là một bài thơ hay, một tư liệu quý về một danh thắng trong quần thể di tích Vịnh Hạ Long. Tư liệu cho thấy vua Khải Định đã hết sức trân trọng cảnh đẹp kỳ thú của hang Đầu Gỗ và cũng rất có ý thức bảo vệ di tích, bằng chứng là nhà vua không tuỳ tiện khắc lên vách đá mà cho dựng riêng một bia đá để khắc bài thơ của mình. Bia đá và bài thơ của vua Khải Định đã góp phần tô đẹp thêm danh thắng này, song ông lại rất khiêm tốn mà viết rằng: “Đây chỉ là ghi lại sự khéo léo của tạo hoá và để ghi lại tình cảm giao hiếu mặn mà”. TS Thuân cũng chỉ ra một số chi tiết sai của bản dịch trên bảng của BQL Vịnh Hạ Long đặt bên cạnh, như vua Khải Định thăm hang Đầu Gỗ năm 1918 thì ghi là 1919; vua đi cùng toàn quyền Albert Pierre Sarraut thì viết là cùng toàn quyền Paul Doumer; chủ ý của vị vua này rất rõ ràng “Còn như bảo rằng vẽ thêm hoa trên gấm vóc, thì hãy đợi các tao nhân mặc khách đời sau” thì lại giới thiệu rằng ông làm bài thơ này “chẳng qua chỉ là thêm một bông hoa vào trên bức gấm đã đẹp sẵn mà thôi”...v.v...
Chúng ta đều biết, lịch sử đã nhìn nhận vua Khải Định là một người thân Pháp. Tuy nhiên, trong trường hợp cụ thể như trên thì không nên khắt khe mà cần một cái nhìn công bằng hơn. Một vị vua đến thăm Vịnh Hạ Long là Khải Định hay ông vua nào khác, dưới con mắt của du khách trong và ngoài nước, bạn bè quốc tế thì chỉ làm tăng thêm giá trị của di sản thế giới Vịnh Hạ Long mà thôi. Được biết, mấy năm trước BQL Vịnh Hạ Long đã đặt vấn đề với BQL di tích, thắng cảnh tỉnh (nay đã giải thể) để phục hồi, tô tạo tấm bia này nhưng giữa 2 bên đã không thống nhất được nên việc đã bỏ bẵng đến nay. Thiết nghĩ, từ “giải mã” tấm bia của PGS.TS Đinh Khắc Thuân, BQL Vịnh Hạ Long và Sở VH-TT&DL cần phối hợp nghiên cứu để tôn tạo tấm bia đá của vua Khải Định đúng với giá trị của nó...[/I][/ALIGN]
You must be 
