1 ngày trước  | 

Dọc theo phố Phan Đình Phùng nổi tiếng với hàng cây trăm tuổi là các công trình kiến trúc Pháp tuyệt đẹp, trong đó không thể không kể đến Nhà Thờ Cửa Bắc - một trong những công trình gắn liền với Cha cố Dronet (cố Ân) và kiến trúc sư Ernest Hébrard ở Hà Nội. Công trình được xây dựng trong 4 năm từ 1927 đến 1931 theo phong cách Á-Âu với thiết kế của Ernest Hébrard và ý tưởng của Cha Dronet.

Cha Dronet[1] đến Hà Nội vào ngày 16 tháng 7 năm 1884 cùng với 3 nhà truyền đạo khác. Cha cố Puginier đã chào đón những nhà truyền giáo mới này và vài ngày sau đó dẫn họ đến Kẻ Chợ (Hà Nội), trung tâm tôn giáo lúc đó để học tiếng Việt. Cha Dronet ban đầu gặp một số khó khăn, nhưng bằng nỗ lực dũng cảm và sự kiên trì của mình, Cha đã vượt qua mọi khó khăn trở ngại.

Trong năm 1886, Cha Puginier quyết định thành lập "Trường Acanthus" tại Hà Nội, ngôi trường Pháp-Việt đầu tiên và giao Cha Dronet. Năm 1889, cùng với Cha Cố Bản, Cha Dronet đã ấn hành cuốn “Manuel de conversation Franco-Tonkinois – Sách dẫn đàng nói truyện bằng tiếng Phalangsa và tiếng Annam” . Năm 1893, trường có hơn 200 học sinh vào năm 1893. Trong chín năm, Cha Dronet vừa làm giáo viên và hiệu trưởng của Trường, đồng thời giúp đỡ các Cha của Hà Nội theo khả năng của mình.

Sách dẫn đàng nói truyện bằng tiếng Phalangsa và tiếng Annam (Nguồn sưu tầm)

Năm 1895, Cha Dronet không phụ trách các lớp học nữa mà được giao phụ tá cho Cha Lecornu, chuyên chịu trách nhiệm về công giáo người Việt ở Nhà thờ Lớn Hà Nội. Cha Dronet đã kế nhiệm Cha Lecornu sau khi Cha Lecornu qua đời ngày 12 tháng 2 năm 1922 với tư cách là Cha xứ Nhà thờ Lớn.

Năm 1923, Cha bắt đầu tiến hành xây dựng ở phía Đông Bắc thành phố một nhà thời mới để tỏ lòng tôn kính nữ thánh tử vì đạo. Công trình được xây dựng ở phía Bắc Hoàng Thành, đối diện Cửa Bắc thành nên người dân quen gọi là Nhà thờ Cửa Bắc. Nhà thờ Cửa Bắc ban đầu có tên là Église des Martyrs (Giáo Đường kính Các Thánh Tử Đạo).

Ngay từ năm 1923, khi có dự định xây dựng nhà thờ này, Cha Dronet đã gửi Tổng Thanh tra công chính Đông Dương một thỉnh nguyện[2]. Theo đó, Cha mong muốn nhà thờ do Kiến trúc sư Hébrard thiết kế và chi phí thiết kế do Phủ Toàn quyền chi trả toàn bộ vì đây là một công trình công ích liên quan đến mọi người dân, công trình tô điểm cho thành phố và làm vẻ vang cho kiến trúc Pháp.

Thư của kiến trúc sư Ernest Hébrard gửi Tổng Thanh tra Công chính ngày 21/11/1923[3] đề nghị xem xét nhất trí nguyện vọng của Cha Dronet là xây một Nhà thờ mới xứng tầm kiến trúc Pháp ở đại lộ Carnot (phố Phan Đình Phùng) trên mảnh đất do Phủ Toàn quyền nhượng. Kiến trúc sư đề nghị Cha Dronet sẽ đóng góp một phần nhỏ để bù cho chi phí thiết kế các bản vẽ từ 1 đến 1.5% chi phí xây dựng công trình. Tổng thanh tra yêu cầu mức độ đóng góp là 1% và Cha Dronet đã chấp nhận điều kiện này. Toàn quyền đã cho phép kiến trúc sư trưởng Hébrard cộng tác để xây dựng nhà thờ. Dự toán giá xây dựng công trình do nhà thầu Aviat lập ngày 12/11/1924 là 115.000 $ và 14.500 $ cho Tháp chuông.

Thư của kiến trúc sư Ernest Hébrard gửi Tổng Thanh tra Công chính (Nguồn:TTLTQG1)

Năm 1926 Kiến trúc sư Hébrard về Pháp khi công việc thiết kế nhà thờ mới chỉ bắt đầu. Do đó, việc xây dựng công trình bị chậm lại. Trong thư ngày 18 tháng 3 năm 1926 của Cha xứ Hà Nội Dronet gửi Tổng Thanh tra Công chính về những khó khăn làm chậm việc xây dựng nhà thờ có viết[4]. “Đã gần 2 năm kể từ khi tôi cùng kiến trúc sư Hébrard tiến hành thiết kế nhà thờ này. Kiến trúc sư luôn thấu hiểu mong muốn của tôi, tuy nhiên ông ấy sẽ về Pháp và công việc mới chỉ mới bắt đầu. Tôi muốn xin ý kiến ngài xem tôi sẽ trả công cho các hoạ công để công việc khẩn trương hơn không? Tôi sẵn sàng làm việc đó. Hoặc tôi sẽ không nhận trợ giúp từ văn phòng Công chính? Tôi có phải trao đổi với một kiến trúc sư của thành phố? Rất nhiều người từ chối quyên góp vì lí do công trình vẫn chưa được thi công. Hơn nữa, khu đất xây nhà thờ được thành phố xếp vào loại đất không xây dựng, điều đó có nghĩa là tôi sẽ phải đóng thêm một khoản thuế 200 đồng bạc”.

Một khoản trợ cấp 5000 đồng bạc từ Ngân sách Đông Dương được cấp cho Cha Dronet để xây dựng nhà thờ theo Nghị định số 5515 ngày 31/12/1927. Tiếp đó, Nghị định ngày 28/6/1929 của Toàn quyền trợ cấp cho việc xây dựng nhà thờ 2000 đồng bạc[5].

Ngày 4/12/1927, Cha cố Gendreau (cha Đông) đã làm lễ đặt viên đá đầu tiên và làm lễ khánh thành long trọng vào ngày 1/2/1931. Công trình hoàn thành theo thiết kế của kiến trúc sư Esnest Hébrard có sự phối hợp ý tưởng của cha xứ Dronet. Việc xây dựng nhà thờ này có sự hỗ trợ tài chính từ phía chính quyền. Đây là công trình có sự kết hợp các yếu tố Châu Á như hệ thống mái ngói và không gian xanh xung quanh và kiến trúc của nhà thờ công giáo tại Đông Dương.

Bản vẽ Nhà thờ Cửa Bắc (Nguồn:TTLTQG1)

Đến nay, Nhà thờ Cửa Bắc vẫn là một công trình kiến trúc độc đáo hài hoà trong không gian xanh dọc con phố Phan Đình Phùng như ý tưởng thiết kế ban đầu của nó.


[1] Cha Jean Baptiste Dronet, nhà truyền giáo tại Hà Nội, sinh ngày 20/9/1855 tại Vieillevigne, vùng Loire Atlantique, giáo xứ Nantes. (Pháp) trong một gia đình có 9 người con. Ông được thụ phong linh mục vào ngày 29 tháng 6 năm 1883. Cha đến Hà Nội vào ngày 16 tháng 7 năm 1884 cùng với 3 nhà truyền đạo khác. (Nguồn: Archives des Missions étrangères de Paris)

[2] IGTP 1011

[3] IGTP 1011

[4] IGTP 1011

[5] DF 10971

Hoàng Anh