Chùa Phật Đà tọa lạc dưới chân núi Bình San, nằm trong quần thể “Bình San Điệp Thúy”, một trong mười cảnh đẹp của Hà Tiên. Nếu như lăng Mạc Cửu mang vẻ ưu tư, trầm mặc hay Phù Dung cổ tự e lệ, cổ kính thì chùa Phật Đà mang vẻ đẹp đơn giản nhưng hiện đại và đậm chất nhân văn.

Cây bồ đề phía trước cổng chùa được người dân quanh vùng gọi là “cây  đa  thiêng”.

    Chùa do Hòa thượng Thích Chí Hòa cho xây dựng năm 1945, với tên gọi là tịnh xá Chí Hòa. Do chánh điện của tịnh xá tọa lạc trong một lò gạch bỏ hoang nên người dân địa phương còn gọi là chùa Lò Gạch. Năm 1948, Hòa thượng Chí Hòa đã cho mở mang vùng đất xung quanh, xây cất thêm nhiều tịnh thất bằng cây lá khác để tiếp độ tăng chúng. Đến năm 1993, Tỉnh hội Phật giáo Kiên Giang đổi tên thành chùa Phật Đà, do Đại đức Thích Huệ Tâm trụ trì cho đến nay.

Phổ Đà sơn, nơi có pho tượng Bồ Tát Quan Thế Âm tựa vào vách đá trong không gian tâm linh tĩnh lặng, tô điểm thêm cho quần thể kiến trúc đẹp của chùa.

    Hiện, chùa được xây dựng lại rất khang trang với lối kiến trúc độc đáo, thanh thoát, đơn giản. Bước vào chùa, dường như mọi hỉ, nộ, ái, ố của cuộc sống được bỏ lại sau lưng. Thay vào đó là không gian tĩnh lặng, tiếng nhạc thiền ngân vang hòa cùng tiếng mõ, chuông… tạo nên nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau nhưng rất đỗi nhẹ nhàng và thanh tịnh. Quần thể kiến trúc chùa vừa cổ kính vừa hiện đại, gồm: Chánh điện, nhà thờ tổ, đông lang và tây lang, nhà phương trượng và tăng phòng. Chánh điện được trùng tu trên nền lò gạch cũ, có hình dáng kiểu lò nung gạch. Bên trong có vị Bồ Tát tay cầm phương trượng, nét mặt từ bi, tự tại. Hai bên chánh điện là nhà chuông và nhà trống. Chùa còn có Phật Thích Ca tay cầm hoa sen theo truyền thuyết của thiền tông, xung quanh có 5 vị chư tăng, tượng trưng cho ngũ phương ngũ Phật. Cây bồ đề nằm chính diện trước sân có niên đại hơn 60 năm. Thân cây có đường kính khoảng 1,5m, tán lá xum xuê, toàn bộ cội rễ đều mọc ra phía trước và hai bên mà không hề mọc vào trong sân chùa, dưới gốc là tượng Phật Thích Ca tọa thiền. Điều kỳ lạ là cội rễ của cây bồ đề bao trùm lên bệ tượng và đưa pho tượng lên cao hơn so với vị trí ban đầu.

Lò gạch cũ được trùng tu thành chánh điện, một kiểu kiến trúc độc nhất vô nhị ở Việt Nam.


Trong sân chùa, cảnh vật được bố trí thoáng và đẹp với những trụ đồng chạm khắc tinh xảo cùng tượng Quan Âm trên toà sen cầm bình nước cam lồ thường thấy.

    Chùa Phật Đà là không gian thiền định, chốn thiêng liêng của cõi Phật đường. Nơi đây, những giá trị văn hóa, tín ngưỡng tâm linh Phật giáo được tôn vinh và giữ gìn.

KIỀU LOAN