Cụ sinh ngày 23/3/1844 (giáp thìn) ở làng Xuân Dục, nay là xã Lê Hồng Phong, huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên, đỗ cử nhân làm Tán lý quân vụ tỉnh Tây Sơn dưới triều vua Tự Đức nhà Nguyễn. Do đó người đương thời quen gọi là Tán Thuật. Lúc ấy cụ hưởng ứng hịch Cần Vương kêu gọi văn thân các nơi nổi dậy phò vua cứu nước.

 Cụ Tán Thuật đã chiêu mộ nghĩa binh lập căn cứ tại khu Bãi Sậy nơi mà trước đây một thủ lĩnh nghĩa quân là Đinh Gia Quế đã thủ hiểm chống Pháp, nghĩa quân Bãi Sậy do cụ lãnh đạo lập nhiều chiến công trên đường quốc lộ số 5, quốc lộ 39, trận thủy động tháng 6/1885, trận lưu trung ngày 6/6/1889... đã làm cho quân Pháp bị thiệt hại nặng, cụ mất ngày 26/6/1926. Vinh Quang thay nhân dân khu vực Bãi Sậy đóng góp nhân tài, vật lực vào cuộc khởi nghĩa chống thực dân Pháp, trên trang lịch sử kháng Pháp của nhân dân Việt Nam, hai chữ " Bãi Sậy " đã được viết đậm nét.

Nhà ái quốc Nguyễn Thiện Thuật với cứ điểm Bãi Sậy đã được nhà nước xếp hạng di tích lịch sử quốc gia năm 1962.