(BGĐT) - Lăng họ Đoàn ở xã Vân Trung, huyện Việt Yên (Bắc Giang) là quần thể di tích không chỉ có giá trị lịch sử, văn hoá, kiến trúc nghệ thuật mà còn là nơi tham quan du lịch sinh thái tâm linh hấp dẫn. Có thể coi khu lăng là bảo tàng đá ngoài trời trên núi Bài Xanh.
 |
Đại diện dòng họ Đoàn dâng hương trước Tiêu Dao Am. |
Qua thôn Bài Xanh, theo đường mòn sườn núi khoảng 45m là tới lăng đá họ Đoàn. Lăng thờ cụ Đoàn Công Bạo tên chữ là Phúc Thực, tên ghi trong văn bia ở Từ đường họ Đoàn và văn bia trong các ngôi đình thờ là Đoàn Đăng Đán.
Năm Vĩnh Hựu đời Vua Lê Ý Tông (1735-1740), Đoàn Công Bạo từng làm kỵ binh, chỉ huy quân sĩ trong cung điện, sau có công dẹp giặc được nhà vua phong “Kim Tứ vinh lộc Đại phu Chiêm sư viên”; tiếp đó lại được phong tặng chức: “Vũ Huân tướng quân Thần vũ tư vệ Quân vụ sự Tham đốc Vịnh tạo Hầu”.
Đời vua Lê Hiển Tông (1740-1786), ông từng cai quản công việc nội chính trong cung; phò tá Quan Thi Bắc Cung Thị Hầu Nghiêm Đôi Thiên; quản lý sửa sang, ghi chép, sắp xếp đội ngũ Quân Quan và nhân viên trong cung; từng làm việc trong Đô Đốc Phủ, thay phiên Quan Tả Đô Đốc Thái Bảo, sau lại nhận chức Đán Trung Hầu. Ông là người đôn hậu, ngay thẳng, độ lượng, khiêm nhường, giải quyết công việc thận trọng, nghiêm khắc, được tiếng là người thanh liêm. Vợ ông là Ích Từ Thuận, họ Nguyễn Quý được phong tặng Cung Nhân.
Lăng họ Đoàn bao gồm các hạng mục: Tường bao, cổng lăng, tượng linh thú, tượng người, khu nhang án và Tiêu Dao Am (phần mộ). Tường bao xung quanh khu lăng được xây bằng đá ong nâu trầm cổ kính. |
Lăng họ Đoàn bao gồm các hạng mục: Tường bao, cổng lăng, tượng linh thú, tượng người, khu nhang án và Tiêu Dao Am (phần mộ). Tường bao xung quanh khu lăng được xây bằng đá ong nâu trầm cổ kính. Rất tiếc hiện chỉ còn giữ được 10 m đoạn tường này, phần còn lại đã thay bởi tường đá nhám.
Cổng lăng xây kiểu mái vòm, cao 2,85m, rộng 3,85m, vật liệu xây dựng là gạch cổ thời Lê (thế kỷ XVIII). Các viên gạch được gắn kết bằng chất kết dính truyền thống, miết mạch, để mộc càng tôn vẻ nâu trầm cổ kính. Nhà Lăng bình đồ kiến trúc hình chữ nhất ngang dựng trên cùng, cao 3,1m, dài 4,85m, rộng 3,5m, gồm hai tầng mái xây bít đốc. Tường lăng xây gạch cổ bản rộng, miết mạch, để mộc không trát áo vữa.
Các viên gạch cổ thời Lê (thế kỷ XVIII) có màu nâu được gắn kết miết mạch bằng vữa vật liệu kết dính truyền thống màu xám càng tôn nên dáng cổ kính của khu lăng mộ. Phía trước để cửa cuốn mái vòm rộng 1,21m, cao 1,59m. Trong nhà lăng cũng tạo mái vòm, chính giữa đắp biển đề chữ Hán: Tiêu Dao Am. Dưới tạo nhang án hình chữ nhật trên bài trí bát hương thờ.
Hàng năm tại khu lăng họ Đoàn có các sự lệ diễn ra ngày 13, 14 tháng Giêng âm lịch, là ngày giỗ cụ Đoàn Đăng Đán. Theo lệ cũ, vào ngày này có tế lễ tại khu lăng. Mỗi chi trong dòng họ sửa một lễ, sau đó rước lên khu lăng ở núi Bài Xanh làm lễ theo nghi thức cổ truyền. Ngày nay, dòng họ Đoàn vẫn duy trì sự lệ này theo phong tục truyền thống. Đây là dịp anh em, con cháu xa gần trong dòng họ hội tụ, cùng thắp nén hương thơm tưởng nhớ về cội nguồn tổ tiên họ Đoàn.
Đồng Ngọc Dưỡng
