Đường từ gác chuông dẫn vào chùa chính

(ĐSCT) Nằm cách Hà Nội khoảng 50km về phía tây, chùa Mía tên chữ là Sùng Nghiêm tự tọa lạc ở xã Đường Lâm, huyện Ba Vì, Hà Nội (trước đây thuộc thị xã Sơn Tây, tỉnh Hà Tây). Không chỉ mang vẻ đẹp thâm trầm, cổ kính của một ngôi cổ tự tồn tại hàng trăm năm qua, mà từ lâu chùa Mía còn được biết đến với nhiều tượng Phật cổ, nghệ thuật nhất Việt Nam. Chùa Mía được xây dựng vào thời Trần. Đến thế kỷ 17, chùa đổ nát, hoang phế nhiều và đã được tu sửa lại. Theo truyền thuyết, chùa do cung phi Nguyễn Thị Ngọc Dung (là phi tần trong phủ chúa Trịnh Tráng 1623 - 1657) đứng ra khuyến mộ thiện nam tín nữ trong các làng thuộc Tổng Mía cùng tôn tạo lại. Nhân dân trong vùng mến mộ đức độ của cung phi Ngọc Dung nên tôn kính gọi bà là Bà Chúa Mía. Lúc đầu chùa Mía chỉ có cổng và hai tòa thượng điện, hậu đường, mỗi tòa 7 gian dựng song song. Chùa được tu bổ và hoàn chỉnh dần vào thế kỷ 17 và 19. Chùa nằm trên một ngọn đồi đá ong, có quy mô lớn, được tách ra làm ba khoảnh tách bạch. Phía ngoài cùng là gác chuông được làm theo kiểu kiến trúc chồng diêm hai tầng tám mái, góc mái đều gắn đao triện, trên gác treo một quả chuông đồng đúc năm Cảnh Hưng thứ tư (1745), một khánh đồng đúc năm Thiệu Trị thứ sáu (1846).

Tiếp đó là khoảng sân rộng có hồ sen, ở phía bên phải là một cây đa vài trăm tuổi, tán lá tỏa rộng che mát cả một góc chùa, tạo nên không gian mát mẻ, thoáng đãng mà linh thiêng. Gần gác chuông và cây đa cổ thụ là tòa bảo tháp Cửu phẩm Liên Hoa cao 13m thờ vọng xá lợi Đức Phật. Đây cũng là ngọn Tháp Bút, Kính Thiên, được coi là trấn giữ cho làng quê nơi đây được an lành và phát triển. Phía trong ngôi chùa cổ là khu nội điện gồm tiền đường, đại hùng, bảo điện, thượng điện được sắp xếp theo cấu trúc “nội công ngoại quốc” trông rất bề thế. Dãy hành lang sắp xếp theo hình chữ “Mục” khiến ban thờ này nối tiếp ban thờ kia. Những người vào tham quan sẽ không phải quay lưng vào bất cứ ban thờ nào. Ở nhà bái đường có một tấm bia đá được dựng vào năm xây dựng, sửa chữa chùa (1632). Tấm bia đá này có chiều cao hơn 1,6m, rộng 1,2m đặt trên một con rùa đá to đồ sộ, trên tấm bia ghi lại sự tích và công lao của Bà Chúa Mía khi xây dựng ngôi chùa này. Chùa hạ và chùa trung nối với nhau bằng hai dãy hành lang bao quanh lấy khu thượng điện, đều được làm bằng gỗ với những nét chạm khắc hết sức tinh xảo. Đặc biệt, chùa Mía là nơi có đến 287 pho tượng lớn nhỏ, trong đó có 6 pho tượng bằng đồng, 106 pho tượng gỗ và 174 pho tượng làm bằng đất nung được sơn son thếp vàng mang nhiều giá trị về văn hóa, nghệ thuật, mỗi bức tượng là một câu chuyện ca ngợi những đức tính tốt đẹp của con người, dân tộc Việt Nam. Ngoài tượng Thích Ca nhập niết bàn, hai pho tượng Hộ Pháp lớn còn có bộ 8 pho tượng Bát Bộ kim cương, tượng Phật tuyết sơn, tượng Quan Âm tống tử... Tất cả các bức tượng được đúc, nặn hay chạm khắc dưới bàn tay tài hoa của các nghệ nhân xưa đã làm nên sự sống động trong tính cách của từng bức tượng. Với kiến trúc độc đáo và những tác phẩm điêu khắc có giá trị, chùa Mía đã được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia. Sau đó, chùa Mía được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam công bố “Chùa Mía là nơi lưu giữ nhiều tượng nghệ thuật nhất Việt Nam”. Về Đường Lâm vào một buổi sáng chớm thu, giữa làn khói xám thơm nồng bốc lên trong mỗi gian bếp của người dân làng cổ, mái ngói thâm nâu của chùa Mía ẩn mình trong sương sớm cho ta sự tĩnh tại yên bình, quên đi cuộc sống hiện đại vốn ồn áo, náo nhiệt. Dường như cuộc sống nơi đây chậm rãi trôi đi trong sự yên bình không vội vã của một làng quê điển hình ở Bắc bộ.