Giáo phận Bùi Chu

Nhà thờ Giáo xứ Báo Đáp

 

Lược sử Giáo xứ Báo Đáp I. Làng - xã Báo Đáp theo dòng lịch sử. Làng Báo Đáp xưa có tên nôm là Kim Hóp (Cây Hóp Vàng). Theo "Nam Định tỉnh địa dư chí lược tân biên" của tiến sỹ Khướu Năng Tĩnh soạn năm 1896 thì: Làng Báo Đáp trước đây là trại Hóp. Đến cuối đời nhà Ngô, đầu đời nhà Đinh (965 - 980) phát triển thành trang Hóp. Trang Hóp thời kỳ này thuộc Bố Hải Khẩu do sứ quân Trần Lãm (Trần Minh Công) trấn giữ. Đời nhà Trần (1225 - 1400) dân cư đông đúc, trang Hóp chia thành ba khu là: Hóp Đông, Hóp Đoài, Hóp Nguyễn. Theo " Đại Nam nhất thống chí." " Khâm định Việt sử thông giám cương mục chính biên." Thì: Năm Kỷ mùi 1739, dân ba làng Hóp (Hóp Đông, Hóp Đoài và Hóp Nguyễn) hợp binh với bẩy làng Cà,(Cà Đông, Cà Đoài, Cà Trung,Cà Hậu còn gọi là Cà Phan, Cà Ngyễn và Cà Trai), dựng cờ khởi nghĩa dưới sự lãnh đạo của thủ lĩnh Vũ Đình Dung và Đoàn Danh Chấn dưới chiêu bài : Phò Lê, diệt Trịnh. "Việt sử thông giám cương mục chính biên". Q 38, bản dịch của Viện Sử học, Nxb Văn Sử Địa Hà Nội 1960 chép về cuộc khởi nghĩa như sau: "Đông nam binh khởi phần lược châu huyện, Ninh xá Nguyễn Tuyển, Nguyễn Cừ phương xí, nhi Hóp Già ( Cà ) tặc Vũ Đình Dung, Đoàn Danh Chấn đẳng vưu hiệt... Có nghĩa là: Quân nổi nên ở miền Đông nam đốt phá cướp bóc các châu huyện. Nguyễn Tuyển, Nguyễn Cừ ở Ninh Xá đang mạnh hừng hực, mà giặc Cà Hóp là Vũ Đình Dung, Đoàn Danh Chấn càng dữ dội". Câu tục ngữ: "Xứ đông Thanh Hà - Xứ nam Cà Hóp", còn lưu truyền đến nay. Câu tục ngữ này do cụ Vũ Thế Lịch và cụ Bùi Chử ở xã Thanh Hà, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương cung cấp . Hai cụ còn kể: Sau khi Nguyễn Tuyển và Nguyễn Cừ mất, Nguyễn Hữu Câù ( tức Quận He )người huyện Thanh Hà lãnh đạo cuộc khởi nghĩa. Ông cho người liên lạc với nghĩa quân Cà Hóp, kết anh em với Vũ Đình Dung và Đoàn Danh Chấn chống lại chúa Trịnh. Theo "tư liệu lịch sử của nhà sử học Lê Xuân Quang đã được công bố trên tạp chí nghiên cứu lịch sử, số 5 (206) tháng 9 - 10 năm 1982. Viện Sử học & UBKH XH Việt Nam Xb 1991" thì: Vì có sự phản bội của một nghĩa quân là thằng Chóp Cổ Ra ( câu tục ngữ: "Bẩy làng Cà, Ba làng Hóp Không bằng thằng Chóp Cổ Ra" có xuất xứ từ cuộc khởi nghĩa này), nên ngày 21 tháng một (11) năm Canh thân, cuôc khởi nghĩa Cà Hóp bị thất bại hoàn toàn. Chỉ huy quân triều đình bấy giờ là Trịnh Doanh, chúa Trịnh xuống lệnh triệt hạ các làng trong cứ điểm Cà Hóp. Ba làng Hóp bị triệt phá bình địa. Sau thất bại của cuộc khởi nghĩa dân ba làng Hóp sợ hãi chạy trốn phiêu dạt khắp nơi, một số chạy lên vùng Chấn Yên, phủ Quy Hoá, trấn Hưng Hoá lập ra một làng (nay là xã Báo Đáp, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái), số còn lại chạy lên vùng Mậu A lập ra một làng lấy tên là Ngòi Hóp (nay là ga Ngòi Hóp, huyện Mậu A.) Số còn lại chạy vào tổng Vạn Xuân, huyện Đông Thành, tỉnh Thanh Hoá. Một số chạy vào làng Phù Nghĩa, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An.Theo " Việt Nam Công Giáo sử tân biên (1533 -2000) Cao Thế Dung, cơ sở Dân Chúa Xb 2003. QIII." Thì những nơi này thời phân sáp lại là nơi ẩn náu của dân làng Báo Đáp. Năm Kỷ mão 1759, có quan Tư mã Quận công Nguyễn Huấn nhận lệnh về chiêu dân lập ấp tại cứ điểm Cà Hóp. Ông yết cáo không truy sát, mà còn ân xá và chu cấp cho con cháu nghĩa quân. Tiếng lành đồn xa, con cháu nghĩa quân lục tục rủ nhau hồi cư,số còn lại là dân các làng xung quanh đến xin ứng mộ. Sau mấy năm làm ăn sinh sống, đời sống dân các làng dần ổn đinh. Huấn Quận Công bèn đặt tên cho các làng mới khôi phục là: Lai Cách. Năm Cảnh Hưng thứ 15 Quý mùi 1763. Vua Lê Hiển Tông nhớ đến các làng có công khởi nghĩa giúp mình diệt Trịnh. Ông bèn xuống chiếu ngầm sai tướng công Phạm Đình Truỳ về đặt tên cho ba làng Hóp là: Làng Báo Đáp. Theo " Tên làng xã Việt Nam đầu thế kỷ XIX Q. I. 653tr. Nxb. KHXH- Viện nghiên cứu Hán Nôm Hà Nội 1981" và "Địa danh và tài liệu lưu trữ về làng xã Bắc Kỳ do Vũ Thị Minh Hương - Nguyễn Văn Hương - Philipphe Papin thực hiện từ bộ Rðpertoire des toponymes et des archives villageoises du Bắc kỳ - IV- EFEO" thì: Năm Gia Long thứ ba làng Báo Đáp được nâng lên thành xã Báo Đáp. xã Báo Đáp thuộc tổng Hư Tả (Giang Tả ngày nay), huyện Thượng Nguyên, phủ Xuân Tràng, tỉnh Nam Định . Theo "Việt Nam Công Giáo sử tân biên. Q. III. Tr.2009.Của Cao Thế Dung. Cơ sở Dân Chúa xuất bản. 2003" và "Thừa sao kỳ phân sáp làng Báo Đáp đời vua Tự Đức cấm đạo" thì: Năm Mậu ngọ 1858, cũng là năm Tự Đức 11, Thượng thư Nguyễn Đình Tân theo lệnh vua mở cuộc bắt đạo gắt gao ở tỉnh Nam Định.Ngày mồng một và mồng hai tháng tám năm Tân dậu 1861. Thượng Tân đưa lính về bao vây làng tịch thu vải vóc tơ lụa, rỡ nhà dân, phá bình địa nhà thờ và các cơ sở của Giáo xứ. Nhờ được quan Đô Thống Giang Tả, dân Báo Đáp biết tin sớm chạy thoát, ẩn náu ở các làng thuộc hai tổng Thi Liệu và Giang Tả, còn lại gần 200 người không chịu chạy trốn, quan sai lính giải lên tỉnh rồi bắt đi phân sáp. Tư điền, thổ trạch của giáo dân bị tịch thu làm công điền phân phát cho các làng lương dân. Làng xóm trở nên hoang vắng vì còn sót lại nhà nào thì dân tứ bàng đến rỡ hết. Đến năm Giáp tý 1864, Vua Tự Đức xuống chỉ tha đạo. Dân làng mới hồi cư . Thời kỳ này xã Báo Đáp được chia thành ba khu bao gồm chín giáp là: Đàng Đông (còn gọi là đàng Trước) có bốn giáp gồm giáp Trước (sau đổi thành giáp Tiền), giáp Sau (sau đổi thành giáp Hậu). Giáp Đình và Giáp Kem. Đàng Trung có ba giáp gồm giáp Ngoài, giáp Trong và giáp Giữa. Đàng Nguyễn có hai giáp gồm Nguyễn làng và Nguyễn thôn. Thời thuộc Pháp (1883 - 1945) xã Báo Đáp thuộc tổng Giang Tả, quận Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định Năm 1952 xã Báo Đáp sáp nhập với Giang Tả thành xã Nam Toàn. Năm 1957 xã Báo Đáp đứng biệt lập lấy tên là xã Nam quang. Xã Nam quang thuộc huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định. Thời gian này xã Nam Quang được chia thành 10 xóm, đặt tên theo thứ tự từ 1 đến 10. Năm1978, xã Nam Quang được sáp nhập với xã Nam chấn lấy tên là xã Hồng quang, xã Hồng Quang thuộc huyện Nam Ninh (Nam Trực + Trực Ninh), tỉnh Nam Hà. Từ đó đến nay (2009) qua nhiều lần thay đổi địa giới hành chính, Báo Đáp được gọi theo sự thay đổi này. Hiện nay làng Báo Đáp thuộc xã Hồng Quang, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định. II. Vị trí hình thể. Làng Báo Đáp chiếm trọn thôn Báo Đáp, xã Hồng Quang, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định, nằm giữa trục đường tỉnh lộ 55 và quốc lộ 21b cách thành phố Nam Định 5km về hướng Đông Nam. Phía Đông giáp làng Xám (Lạc Đạo). Phía Tây giáp Phú Gia và Quán Đá, xã Nam Toàn. Phía Nam giáp Cà Đông xã Nam Cường. Phía Bắc giáp Giang Tả xã Nam Toàn. Làng Báo Đáp có dạng hình thang, đáy lớn phía Bắc, đáy nhỏ phía Nam với tổng diện tích: 1.954.804 m2 (543 mẫu 0 sào 8 thước) trong đó hai khu dân cư chiếm: 189.724 m2 (52mẫu 7sào 8 thước), ruộng đồng sông ngòi và các nghĩa trang chiếm: 1.785.080 m2(410 mẫu 3sào). Đất đai canh tác thấp dần về phía Nam III. Nhà Thờ Mình Thánh Thánh Thể Báo Đáp Nhà thờ chính xứ, dân Báo Đáp thường quen gọi với danh xưng tôn kính: "Nhà thờ Mình Thánh" để phân biệt với các nhà thờ họ và các nguyện đường giáp. Nhà thờ Mình Thánh, một quần thể được xây cất hài hoà, ăn khớp với nhau từ: nhà xứ, Thành Đức Mẹ Lộ Đức, nhà hội quán, ao hồ, đường kiệu, cây cảnh và hoa lá thiên nhiên... Tạo thành bức tranh thuỷ mặc lung linh huyền ảo. Nhà thờ Mình Thánh quả là trung tâm quy tụ mọi sinh hoạt, nơi nuôi dưõng và phát triển Đức Tin của con dân Báo Đáp, Với "sáng lễ, chiều kinh", bất kể mưa dầm, nắng gắt hoặc trái gió trở trời. Nhà thờ Mình Thánh Báo Đáp. (ảnh chụp từ báo Nam Kỳ Địa phận. Tháng 10 năm 1937) Theo các văn bản ghi lại thì nhà thờ Mình Thánh có các niên đại: Khởi sự : Năm Nhâm Dần Thành Thái 1901. Đặt viên đá đầu tiên: Tháng mười năm Mậu Thân 1908. Khai móng: Tháng giêng năm Kỷ Dậu 1909. Hoàn thành: Tháng chạp năm Quý sửu Thành Thái 1913. Thiết kế, chỉ huy thi công: Cha Eugienio Andres Kiên. O.P. Năm 1940, đời cha Phạm Đức Nguyên, mở rộng nhà thờ thêm hai hàng hiên, xây cổ lâu và đầu nhà thờ. Năm 1988, đời cha Vinh sơn Bùi Công Tam, đại tu và cải tạo nội thất như hiện nay. Cha Eugienio Andres Kiên. Chánh xứ Báo Đáp. IV.Người khởi sự công trình Cha Eugienio Andres, tên Việt Nam là Kiên. Sinh năm 1849 tại San Miguel de Zurueda, tỉnh Oviedo nước Tây ban nha, trong một gia đình quý tộc thuộc dòng họ Eugienio. Khấn dòng Đaminh năm 18 tuổi tại tu viện Santa Catalina ở Barcelona, thụ phong linh mục năm 1891 lúc Ngài tròn 42 tuổi. Ngài cùng cha Casado Thuận (sau làm Giám mục giáo phận Thái Bình) được Đức cha Maximo Fernandez Định. Giám mục địa phận Trung (Bùi Chu) đưa sang Việt Nam năm1899. Đầu năm 1900 Ngài được Đức cha Định cử về coi sóc xứ Báo Đáp cùng với ba cha phó là: Cha Đaminh Thận, Cha Đaminh Cần, Cha Đaminh Hiếu. Vốn tính tình thẳng thắn và công minh, nên "bao giờ Ngài cũng thẳng phép, chẳng tha cho mình, và cũng chẳng tha cho kẻ khác". Chắc cũng nhờ vào bản tính cương trực, lòng ngay thẳng này mà nhiều người kể cả quan chức phần đời cũng nể sợ và đem lòng yêu mến. Năm Nhâm dần Thành Thái 1901, Ngài cùng với ba cha phó và dân làng xúc tiến công trình nhà thờ, nhà xứ và Thành Đức Mẹ Lộ Đức. Năm 1906, Ngài được Đức cha Định uỷ thác thiết kế chỉ đạo xây dựng nhà thờ phủ Thái (nhà thờ chính toà Thái Bình cũ). Năm 1924, Ngài được Đức cha Trung uỷ thác xây trường Sư phạm Saint Thomas d? Aquin. Nay là trường phố thông trung học Nguyễn Khuyến thành phố Nam Định. Năm 1926, Ngài được Đức cha Munagorri Trung, Đức cha Ruiz de Azua Minh và Đức cha Gordaliza Phúc uỷ thác cùng với cha Casado Thuận và thầy Đaminh Yến thiêt kế và xây dựng Đại chủng viện Saint Anbert, nay là trường trung học cơ sở Nguyễn Văn Cừ TP Nam Định, nhà chung và nhà thờ Khoái Đồng. Năm 1936, khi phân chia địa phận Bùi Chu thành hai Địa phận , Ngài sang coi sóc các xứ thuộc địa phận Thái Bình. Sau cùng Ngài xin Đức Cha Casado Thuận về phục vụ trại phong Văn Môn và qua đời tại đó năm1937. Hài cốt Ngài được táng tại khuân viên Nhà Thờ xứ Cát Đàm. Giáo xứ Đền Thánh Báo Đáp có được như ngày hôm nay là nhờ công đức của Ngài. Cộng đoàn giáo xứ Đền Thánh Báo Đáp xin đời đời biết ơn cha: Nhà kiến trúc tài ba, đã để lại cho hai giáo phận Bùi Chu & Thái Bình, cách riêng cho giáo xứ Đền Thánh Báo Đáp những công trình kiến trúc kỳ vĩ và gương sáng về lòng tôn sùng Thánh Thể Thay đoạn kết. Làng Báo Đáp xưa là một làng trù phú và là một trong ba làng danh tiếng của tỉnh Nam Định là: Báo Đáp, Vân Chàng, Kiên Lao. Nhìn vào thực tế, từ thượng cổ đến nay, dù lúc ăn nên làm ra cũng như khi khó khăn, người Báo Đáp vẫn giữ phong độ thư thả , nhàn nhã sáng lễ, chiều kinh. Nói và viết về Báo Đáp, sẽ chẳng bao giờ hết bởi lẽ: Quê cha đất tổ, nơi từng ghi dấu ấn qua bao thế hệ, nơi mà con cháu luôn tự hào về danh xưng: Báo Đáp, nơi luôn sống theo phong cách đền ơn. Quả là: Làng Hóp quê hương nặng nghĩa tình Nuôi dòng sữa mẹ dưỡng sinh linh Ghi lòng đất mẹ từng giây phút Báo Đáp đền ơn mấy chẳng đành Làng tôi Làng tôi phong cảnh hữu tình Đứng xa trông lại như hình bức tranh Làng tôi nhà ngói nhà gianh ẩn sau những luỹ tre xanh bên ngoài Làng tôi công nghệ dùi mài Nhuộm thâm - dệt vải - hoa - đèn trung thu Làng tôi có Thánh đường to Có sân kiệu lớn, có hồ kế bên Làng tôi chợ sáng -chợ Hôm Đủ đồ gia dụng, đủ tên mặt hàng Làng tôi ba cấp có tràng ( trường ) Con em mọi lớp dễ dàng tiến thân Làng tôi dường xá xa gần Bê tông láng mịn muôn phần sạch khô Làng tôi thiếu nữ các cô Đã từng nổi tiếng khắp trong tỉnh nhà Muốn cho dễ việc kiểm tra Cả về Giáo hội, Quốc gia đôi đàng Làng chia xóm giáp sẵn sàng Thực thi công việc thượng tầng phó giao Làng tôi nam giới thanh cao Hăng say nhiệt huyết tâm cao chí bền Vững vàng đạo lý làm nền Trẻ già hoan hỷ bình yên xóm làng Làng tôi: Báo Đáp âm vang Đi xa nhớ mãi xóm làng thân thương. ----o0o---- Trích đoạn trong cuốn kỷ yếu làng - xã Báo Đáp - Xã Hồng Quang - Huyện Nam Trực -Tỉnh Nam định. xuất bản năm 2009. Nguồn : http://giaoxubaodap.com   (*) Số giáo dân : - Tổng số dân cư năm 1954: 5.740 nhân khẩu. - Sau di cư 1955: 2.320 nhân khẩu. - Trước năm 1975: 6.444 nhân khẩu. - Hiện nay 2010: 3.340 nhân khẩu.   ----------------------------------------------- Kèn Tây giáo xứ đền thánh Báo Đáp Nguồn ; Trang Web SVCG Bùi Chu Vang từ gốc lúa bờ tre Đến Báo Đáp phải đi qua những cánh đồng lúa bát ngát xanh. Đường làng hầu như vẫn giữ nguyên nếp cũ, lát gạch nghiêng. Điều đó rất hợp với ngôi làng đông dân, nhưng yêu âm nhạc. Nhiều gia đình ngày nay đã khấm khá, không tiếc tiền mua nhạc cụ cho con chơi, như Oóc-gan, pi-a-nô, vi-ô-lông... có chiếc trị giá hàng chục triệu đồng. Niềm đam mê âm nhạc của người Báo Đáp đã ăn sâu vào máu thịt, giống như một số ngôi làng độc đáo khác. Thầy giáo Bùi Đắc Điềm chuyên dạy âm nhạc tâm sự: "Nếu mỗi người chơi nhạc giỏi được gọi là nghệ sĩ, thì làng chúng tôi có nhiều nghệ sĩ nhất. Có những nhạc cụ, bọn trẻ có thể chơi ở bất cứ đâu, thậm chí ngoài cánh đồng, trên một gò đất...". Điều đó thật đúng. Đến với các gia đình ở đây, tôi đều thấy con cái họ sở hữu từ một đến nhiều nhạc cụ. Có em còn lưu giữ được những tấm ảnh, chụp mình trong một cuộc thi Âm nhạc do giáo xứ tổ chức. Nhờ có năng khiếu bẩm sinh, được thừa hưởng từ cha ông, thanh niên Báo Đáp có nhiều người thành đạt trên con đường nghệ thuật. Nhiều em thi đỗ vào các trường âm nhạc, có người là giảng viên của Nhạc viện TP Hồ Chí Minh, có người là giáo viên dạy nhạc ở trường THPT, có người là nhạc sĩ... Bản thân ông Điềm trước đây cũng là một cậu bé cần mẫn chăm chỉ, học tập các loại nhạc cụ trên chính mảnh đất quê hương mình. Ông được nhiều đời cha xứ "bồi bổ" bằng những kiến thức mà các ngài thu lượm được khi đi truyền giáo. Giờ ông Điềm đã chinh phục được hơn chục loại nhạc cụ. Ngoài ra, chính ông sáng tác các bản nhạc mới cho kèn tây. Người dân gọi ông là "nhạc sĩ làng", được dân làng quý mến, nhiều người nể phục, mời đi dạy liên miên. Đến nỗi, ông phải sắp xếp lịch tỉ mỉ từng giờ để bảo đảm không bị thất hẹn. Đi nhiều, ông thấy nhiều giáo xứ còn nghèo. Thay vì trả tiền công, họ trả ông bằng thóc gạo, thậm chí, chỉ nuôi ăn thôi, ông cũng chấp nhận dạy, miễn sao lớp đông đủ người học. Nét độc đáo Những lão nông của làng tâm sự rằng, từ cách đây 40 năm, một số thanh niên của làng đã biết học và chơi kèn tây. Đặc biệt là ông Bùi Đắc Điềm, bây giờ là thầy giáo dạy nhạc của làng Báo Đáp, của nhiều làng công giáo có đội kèn tây ở Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hóa... Ông Điềm cho biết, "máu" văn nghệ ở Báo Đáp có từ lâu, giờ đây nhân dân có điều kiện, sắm sửa nhạc cụ để tập và thổi. Có đến 60% số thanh niên, trung niên và người cao tuổi biết sử dụng kèn tây, mà người công giáo vẫn gọi là kèn đồng. Làng có đoàn kèn gồm 60 thành viên, vào ngày lễ lớn, các thành viên có mặt đầy đủ, đứng đội hình trang nghiêm rất hoành tráng. Đây là đoàn kèn được đánh giá là hoành tráng, đông đúc và chuyên nghiệp nhất trong các xứ đạo cả nước. Đoàn được tổ chức chặt chẽ, hài hòa. Có đoàn trưởng, đoàn phó và người chuyên dạy những bài mới, người chỉ huy nhạc. "Không chỉ những ngày lễ của làng, lễ các nhà thờ họ mà nhiều đám hiếu chúng tôi cũng tham gia nhiệt tình. Để sử dụng tốt loại kèn tây, đòi hỏi chúng tôi phải luyện tập kỹ lưỡng, khi thổi mới không bị đứt hơi và khớp bài, tạo sự nhuần nhuyễn khi cất lên một bản nhạc" - Anh Bùi Văn Dũng, một thành viên của đoàn kèn Báo Đáp tâm sự. Đoàn trưởng kèn tây Báo Đáp là ông Nguyễn Tri Phương, một người giản dị và yêu kèn hết mực. Mỗi khi ngơi công việc nhà nông, ông lại cùng anh em trong đoàn luyện tập, đi thổi kèn giao lưu, hoạt động trong các ngày lễ... Ông Phương cho biết, đoàn có những thanh niên chỉ 18 tuổi, lại có người hơn 50 tuổi. Tuy thế nhưng rất đồng lòng, đồng sức vực đoàn kèn ngày một phát triển. Tài sản của đoàn kèn Báo Đáp là hàng chục chiếc kèn cổ, có tuổi thọ hơn 70 năm và nhiều chiếc kèn mới, hiện đại. Kèn cổ được các cha xứ mang về từ Pháp, là tài sản của dân làng, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Trẻ em ở Báo Đáp rất "nhạy cảm" với kèn tây, hễ thấy người lớn tập là chúng vây chung quanh để học lỏm. Một người dân kể rằng, một em bé bốn tuổi, còi cọc nhưng rất thích âm thanh của kèn. Khi đoàn kèn tập thổi bản nhạc mới, em bé cầm chiếc que tre, cong người bắt chước ông chỉ huy dàn nhạc. Em bé đó tên là Nguyễn Duy Năng. Sau này, Năng ra Hà Nội học đại học, vẫn không quên những tiếng kèn tây quê nhà đã là động lực để em cố gắng. Bố em hiện là thành viên đắc lực của đoàn kèn. Để nhân lên số người biết chơi kèn, từ nhiều năm qua, Ban hành giáo Báo Đáp, đoàn kèn Báo Đáp cùng toàn thể nhân dân trong làng đã tổ chức các lớp học nhạc, đàn, kèn tây và nhiều nhạc cụ khác. Các lớp học này chủ yếu dành cho lớp trẻ, nhưng ai muốn tham gia cũng được. Ông Vũ Kim Long, một người đam mê tiếng dương cầm từ nhỏ, hiện cùng với thầy Điềm đứng ra giảng dạy. Năm nay 56 tuổi, ông Long đã có thâm niên 34 năm gắn bó với cây đàn. Trong làng có cụ 70 - 80 tuổi cũng chơi thành thạo các bản nhạc đồng quê của Mô-da, Bét-tô-ven... Nhiều cụ còn không biết viết nổi tên của mình nhưng lại có thể chơi được những bản nhạc khó bằng pi-a-nô. Nhiều người để có nhạc cụ, đã phải bán thóc gạo, thậm chí xẻ cả đất vườn bán để mua nhạc cụ. Về chuyện học âm nhạc ở làng, ông Nguyễn Tri Phương nói: "Phụ trách phần này chủ yếu là thầy Điềm, thầy Phố, thầy Súy, thầy Công... Học không mất tiền, vì chúng tôi đều là người dân thường, nhu cầu cuộc sống chẳng bao nhiêu. Cứ giản dị cho... dễ thở". Sự hy sinh của người dân là như thế. Còn sự hy sinh của những người tâm huyết với âm nhạc làng là làm sao, giúp cho Báo Đáp ngày càng mạnh mẽ, phát triển ở lĩnh vực âm nhạc. Làm sao cho học sinh có nhiều em đỗ đại học, thành tài. Vì thế, những "nhạc sĩ làng" này đã đầu tư công sức, tâm huyết dạy các em kèn Tây, vi-ô-lông, pi-a-nô, Oóc-gan, tam thập lục, đàn tranh, đàn nguyệt... Tạm biệt ngôi làng Báo Đáp đẹp đẽ, giản dị, tôi cầu mong cho họ sẽ thực hiện được những ước vọng của mình. Dù còn nghèo, nhưng họ luôn lạc quan, yêu đời, đắm mình trong tình yêu âm nhạc. Mỗi lúc dứt tay ra khỏi cái cày, cái cuốc, công việc đồng áng, là họ lại cầm nhạc cụ, cứ thế mà tấu lên những âm thanh, bản nhạc yêu đời.   .................................................. Làng nhạc viện- giáo xứ Báo Đáp Làng Báo Đáp thuộc xã Hồng Quang, Nam Trực, Nam Định vốn nổi tiếng vì nghề làm đèn ông sao và hoa giả nhưng nhiều người còn biết đến Báo Đáp như là một làng ham mê âm nhạc mà ở đó có những nông dân bình thường tất bật với đồng ruộng nhưng khi thảnh thơi ôm kèn, họ lại lột xác thành những nghệ sĩ. Đến Báo Đáp vào buổi tối, bước qua cổng làng cổ kính rêu phong sẽ nghe văng vẳng tiếng kèn đồng hay tiếng đàn organ vọng ra từ những mái nhà lợp ngói cũ kỹ, hay trong những ngôi giáo đường bạc màu năm tháng. Tiếng kèn có thể làm những khách thập phương đi qua ngạc nhiên nhưng với người dân làng Báo Đáp thì đây là chuyện “thường ngày ở huyện”. Được một chú bé dẫn đi, chúng tôi vào nhà ông Điềm, một “nhạc sĩ” làng khi ông đang ngồi sửa lại cây kèn. Sửa xong, ông đưa lên miệng thổi thử rồi phân bua, tụi trẻ tập thổi nhiều nên hư, tôi phải sửa lại để chúng tiếp tục tập. “Nhạc sĩ” làng Ông Bùi Đắc Điềm cho biết cái máu nghệ sĩ đã ăn sâu vào cái làng này từ rất lâu rồi. Cách đây 40 năm, khi ấy ông còn là một cậu bé nhưng đã rất ham mê cây kèn đồng mà mỗi dịp lễ trong giáo xứ vẫn mang ra thổi. Rồi ông được cha xứ dạy thổi kèn tam–môn, một loại kèn đòi hỏi nhiều hơi và rất tốn sức nhưng ông vẫn kiên trì tập. Rồi ông rủ thêm mấy người bạn đi bộ lên Nam Định cách đấy hơn chục cây số để học nhạc. Võ vẽ được chút ít, ông bỏ lớp, mua sách về nhà tự mày mò học. Chẳng bao lâu, ông đã chinh phục được tất cả các loại kèn từ trumpet rồi cor… trong bộ sưu tập kèn đồng của làng. Những người cùng thời với ông giờ có người đã trở thành nhạc sĩ trong Sài Gòn. Còn ông tuy rất đam mê nhưng không theo đuổi sự nghiệp âm nhạc mà trở về ruộng đồng làm “nhạc sĩ” làng. Chính ông là người đã sáng tác và diễn tấu nhiều khúc nhạc cho riêng kèn tây để đội kèn của làng chơi. Và không chỉ thế, ông còn là người gây dựng phong trào âm nhạc khi đứng lớp dạy nhiều con em trong làng thổi kèn. Nghe ông nói về lớp học nhạc, bà vợ ông đang ngồi gắn những bông hoa giả cũng góp chuyện, hồi đó, nhà lúc nào cũng đông vui. Tôi không biết tí gì về âm nhạc nhưng nghe ông ấy dạy và nghe thổi nhiều thành quen đến nỗi tụi nhỏ thổi sai chỗ nào là biết liền. Khi lứa học trò đầu của ông đã trở thành những nghệ sĩ thì ông để họ hướng dẫn các lớp sau còn ông lên đường đi xứ người dạy nhạc. Có rất nhiều vùng từ Quảng Trị, Hà Tĩnh, Ninh Bình đến rước ông về xứ đạo của họ để dạy kèn cho đội nhạc của giáo xứ. Ông kể từ đầu năm đến giờ ông đi suốt, tận chiều 30 tết mới về để kịp đón giao thừa với gia đình. Ông tâm sự, đi cả năm như thế nhưng chẳng có tiền vì các xứ ông đến dạy đều nghèo, và có khi trả công bằng gạo, bắp khoai sắn nên ông chẳng nỡ. Vì thế, có giáo xứ chỉ nuôi cơm và cho ông chỗ ăn ở, ông cũng sẵn sàng khăn gói đến đó dạy đến khi đội kèn của họ có thể thổi được thì lại lên đường đến một địa phương khác. Các con ông tuy không ai theo nghiệp âm nhạc của bố nhưng ai cũng biết thổi kèn, con gái út biết chơi đàn mandolin rất giỏi. Trong nhà, trừ mẹ ra thì ai cũng biết chút ít về âm nhạc đủ để có thể chơi như một “ban nhạc” gia đình. Cả làng say mê âm nhạc Tới 70% đàn ông trong làng Báo Đáp biết sử dụng một loại kèn tây nào đó, những người chơi giỏi thì được đưa vào đội nhạc của giáo xứ. Có lẽ trong các xứ đạo ở Việt Nam, không xứ nào lại có một đội nhạc hoành tráng như của làng Báo Đáp. Ông Nguyễn Tri Phương, đội trưởng một đội nhạc của xóm 7 cho biết hiện nay đội có khoảng gần 60 thành viên, trong đó người nhỏ nhất mới 17 tuổi và người lớn nhất hơn 50 tuổi. Những người này bình thường chân lấm tay bùn ngoài ruộng hay gò lưng ngồi dán đèn ông sao, làm hoa giả nhưng khi giáo xứ có ngày lễ lớn hay trên huyện, trên tỉnh có hội nghị gì cần thì họ lại lột xác thành những nghệ sĩ với cây kèn của mình. Chỉ cho chúng tôi xem bộ sưu tầm kèn đồng của xóm 7, ông Phương giải thích đây là bộ kèn trong đó nhiều cây có tuổi thọ trên 70 năm. Đây là những cây kèn mà các cha xứ mang từ Pháp sang và trở thành tài sản chung của làng. Nó được ông cố của ông Phương lưu giữ rồi truyền lại cho thế hệ sau tiếp tục giữ gìn. Ở làng Báo Đáp, trẻ con mười tuổi là bắt đầu đi học nhạc, thậm chí nhiều em mới 6 – 7 tuổi cũng bắt đầu tập tành “học lóm” thổi kèn từ các anh chị lớn. Mỗi năm làng mở một lớp và thu hút gần như toàn bộ trẻ em trong làng theo học. Và thầy giáo chỉ là những nông dân chân đất từ ruộng đồng lên lớp học. Ngoài được học thổi kèn thì các em còn được học nhiều loại nhạc cụ khác như đàn organ, tam thập lục, guitar, mandolin, violon… Ở làng Báo Đáp, các bậc cha mẹ không bao giờ tiếc tiền mua đàn cho con học. Trong làng, rất nhiều gia đình bỏ ra vài triệu để mua một cây organ hay một cây kèn cho con. Máu ham mê âm nhạc đã ăn sâu vào tâm hồn của từng người dân xứ này nên họ không tiếc tiền đầu tư cho con cái dù nhiều khi chỉ để chơi. Nhưng cũng chính từ cái nôi âm nhạc làng ấy mà rất nhiều người đã trưởng thành. Có người hiện đang là giảng viên âm nhạc đang giảng dạy tại Nhạc viện TP.HCM, có người được mời vào đoàn nghệ thuật quân đội chơi đàn organ, có người trở thành thầy giáo dạy nhạc của trường cấp ba. Điều mà người dân làng Báo Đáp rất tự hào là không qua một trường lớp âm nhạc nào, rất nhiều con em đã thi đỗ vào nhạc viện chỉ từ cái vốn âm nhạc được học từ những “nghệ sĩ chân đất”.

Hình ảnh nhà thờ Giáo xứ Báo Đáp

Hình ảnh nhà thờ Giáo xứ Báo Đáp trong quá trình trùng tu

Nguồn : Vũ Thọ -  http://giaoxubaodap.com

.......................

Hình ảnh nhà thờ Giáo xứ Báo Đáp trước khi trùng tu