Vị trí: Làng Mãn Xá, xã Hà Mãn, huyện Thuận Thành, Tỉnh Bắc Ninh Đặc điểm: Là nơi thờ Phật Mẫu Man Nương. Chùa
Tổ còn có tên chùa Phúc Nghiêm tự, thuộc làng Mãn Xá – Xa Hà Mãn –
huyện Thuận Thành – Bắc Ninh. Chùa xây dựng vào khoảng thế kỷ thứ 2 sau
Công nguyên năm 25 - 187. Năm 1313 chùa được tu bổ lại với 50 gian mà
đôi câu đối thờ còn ghi lại: “Ngũ thập gian phạm vũ huy hoàng nam thiên thắng tích Thiên vạn cổ hương hoa cúng giàng bắc địa danh nam”. Chùa
thờ Phật mẫu Man Nương thuộc quần thể chùa Tứ Pháp gắn liền với truyền
thuyết về Khâu Đà La-vị tổ của đạo Phật. Trong dân gian khi ấy đã lưu
truyền câu: “Có Thầy ở mãi Tây Thiên, Luyện đạo tu thiền hiệu Khâu Đà
La”. Tương truyền Khâu Đà La là vị Thánh tăng, trên bước đường giảng đạo
đã đến vùng đất cổ Luy Lâu (Thuận Thành ngày nay).
Cùng
với nhiều vị cao tăng đắc đạo khác, Ngài đã sáng lập nên hệ thống Tứ
Pháp trong vùng bao gồm pháp Vân, pháp Vũ, pháp Lôi, pháp Điện ứng với
mây, mưa, sấm, chớp. Hệ thống Tứ Pháp này đã nhanh chóng được đón nhận
và đi vào đời sống tín ngưỡng dân gian, thể hiện sự tương thích giữa đạo
và đời, nguyện cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, mang lại
cuộc sống no ấm cho người dân và làm nên trung tâm phật giáo nước ta. Theo
truyền thuyết ở làng Mèn xưa (tên Nôm của làng Mãn Xá) có nàng Man
Nương-con của Tiên ông Tu Định-lên chùa học đạo. Một buổi sau khi quét
dọn cửa chùa, Man Nương thiếp đi ngay lối ra vào. Đức Khâu Đà La đi
giảng đạo về thấy vậy không nỡ đánh thức mà bước qua. Man Nương sau đó
thụ thai và sinh hạ một bé gái. Đức
Khâu Đà La mang hài đồng đến gần một cây dung thụ (cây dâu), không ngờ
“tán cây xòe xuống và đứa trẻ biến vào thân cây”! Về sau cây bị mưa bão
làm đổ xuống sông và trôi về vùng Luy Lâu. Dân phu các làng xô nhau ra
kéo nhưng không tài nào đưa được cây vào bờ. Man Nương biết chuyện liền
ra sông. Như có sự giao cảm của tình mẫu tử, nàng quăng dải yếm ra và
kéo được cây vào bờ trước sự kinh ngạc của bao người. Chuyện xưa còn
truyền rằng hài đồng sau đó đã hiển linh thành Thạch Cao Vương Phật ngự
tại chùa Dâu. Thân cây dung thụ được người đời tạc thành bốn vị thần Tứ
Pháp tương ứng và được thờ tại chùa Dâu, chùa Đậu, chùa Tướng và chùa
Dàn thuộc các xã Thanh Khương, Trí Quả, huyện Thuận Thành. Gia trang của
bậc sinh thành Man Nương được xây dựng thành chùa và người đời sau
thường nhắc đến chùa Tổ với xuất xứ “Cải gia vi tự”.
Chùa Tổ gắn liền với lịch sử phật giáo Việt Nam
và là nơi xuất hiện sớm nhất các công trình kiến trúc nghệ thuật cổ như
giếng nước, chuông, khánh đồng, bia đá và nhiều bản khắc gỗ. Tại chùa
hiện vẫn còn một giếng cổ tương truyền do Man Nương cắm cây gậy tích
trượng của Đức Khâu Đà La tạo thành để cứu mùa màng khỏi khô hạn. Từ mọi miền xa xôi trên đất nước ta các thiện nam, tín nữ hàng năm cứ đến ngày 8 tháng 4 (âm lịch) tấp nập hành hương về dự lễ hội chùa Tổ. |