Vị Thành hoàng được thờ ở đình Lại Đà húy là Hiền sinh ngày 12 tháng 3 năm Giáp Ngọ vào đầu triều Trần. Lúc nhỏ khôi ngô, tuấn tú, học giỏi, 13 tuổi đã đỗ Trạng nguyên. Sau đó, học tiếp Đạo Lão, đạo Phật, đạo Khổng. Năm Ất Hợi nước nhà lâm nguy, Nguyễn Hiền được vua giao nhiệm vụ đi đánh đuổi quân Chiêm và phong cho ông là Quận công hầu tước. Quân giặc bị đánh đại bại, ông được vua phong chức Đệ nhất hiển quý quan. Sau khi mất, triều đình phong ông là Nguyễn Đại vương Thành hoàng và tôn làm thần. Lại Đà thôn là một trong 32 nơi lập đền phụng thờ ông.
Khu di tích Lại Đà gồm đình, chùa, miếu với trung tâm là đình, bên trái là chùa, bên phải là miếu.
Đình dựng trên đầu Hoàng Hổ, mặt quay hướng chính nam. Cửa chùa xây 2 trụ lớn nối liền tường bao quanh chạy sang hai bên với tam quan chùa và cửa miếu, phía trong là 2 giếng tròn tượng trưng mắt hổ. Tiếp đến là sân đình. Mái đình lợp ngói vẩy rồng, bờ nóc chạy thẳng được soi bằng những chỉ chìm. Thân và bờ dải được đắp thẳng bằng những hoa chanh tạo vẻ thanh thoát.
Đầu kìm phía ngoài vuốt cong như sừng trâu, phía trong là đầu rồng cuốn thủy. Toà đại đình được kết cấu bởi 6 bộ vì. Bộ vì chính theo kiểu giá chiêng chồng rường con nhị, trang trí các loại vân xoắn, lá cách điệu. Phần sau của đình làm dạng 2 tầng mái. Trong trang trí bức cửa võng cùng bức hoành phi đề 4 chữ lớn: Nguyễn Đại vương từ. Trong cùng đặt 1 ngai thờ bài vị ghi rõ: Nguyễn Đại vương thần vị và 1 nhang án, 1 sập thờ và một số đồ thờ tự.
Miếu thờ Thánh Mẫu Tiên Dung, người có công phù giúp Nguyễn Hiền dẹp quân Chiêm, được vua Trần phong làm phúc thần. Miếu gồm 2 toà, 3 gian tường hồi bít đốc, giá chiêng kiêm vì kèo. Phía trước có cửa bức bàn, trong có khám gỗ chạm hình rồng, lão mai, lão cúc hoá rồng. Lồng trên bề mặt khám là đại tự "Thánh cung vạn tuế".
Đình hiện còn 2 nhang án, một ngai thờ, 11 hòm quần áo mũi hia, câu đối, hoành phi, sắc phong, hương ước, điều lệ, công ước... của làng xã. Miếu có di vật cùng thời với di vật ở đình, ngoài ra còn khám thờ và tượng Mẫu Tiên Dung.
Đình miếu cùng với chùa tạo thành một cụm di tích kiến trúc nghệ thuật, một điểm tham quan du lịch của ngoại thành Hà Nội. Đình và miếu Lại Đà đã được công nhận di tích lịch sử - văn hoá năm 1989.
Chùm ảnh về quần thể Đình - Miếu - Chùa Lại Đà ngày nay do phóng viên phatgiao.org.vn ghi nhận được:
1. Đình
|
Cổng Đình |
|
Bên cạnh cổng đình là cây Bồ đề hơn 300 tuổi |
|
Một phần của mái Đình |
|
Góc mái Đình và góc mái Chùa |
Toàn cảnh Đình
2. Miếu
3. Chùa
|
Một góc hành lang |
Tin: Theo Hà Nội - Di tích Lịch sử Văn hóa và Danh thắng, Doãn Đoan Trinh, Trung tâm UNESCO bảo tồn và phát triển văn hóa dân tộc Việt Nam, Hà Nội, 2002, tr368-369.
Ảnh: Bùi Hiền