Động Hua Mạ nằm trong quần thể các điểm du lịch của Vườn Quốc gia Ba Bể (huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn), bên suối Lèng, thuộc địa phận xã Quảng Khê, huyện Ba Bể, cách hồ Ba Bể khoảng 6 km về phía Nam.

Động nằm trên lưng chừng núi, ở độ cao khoảng 350m so với mặt nước biển. Muốn lên động, du khách phải leo chừng 300 m theo các bậc cầu thang trên sườn núi dốc thoai thoải. Cửa động rộng 3 m, cao 5 m. Bước chân vào động, không gian thoáng đãng do lòng hang rộng và thông nhau tạo cho du khách cảm giác mát mẻ, dễ chịu. Động dài hơn 700 m; trần động có chỗ rộng và cao tới 40 - 50 m. Bên trong có nhiều nhũ đá muôn hình vạn trạng, đầy kỳ bí, lung linh, huyền ảo. Nhũ đá từ phía trên hang rủ xuống, từ mặt đất nhô lên, thấp - cao, dài - ngắn, ngang - dọc đủ cả, tạo cảm giác rất thú vị. Mỗi nhũ đá hiện ra với dáng vẻ khác nhau, vô cùng sinh động: Chỗ thì giống thủy cung, nơi lại như hoàng cung trong một buổi thiết triều; chỗ lại giống cảnh thầy trò Đường Tăng trên đường sang Tây Trúc, chỗ thì hình tháp bút, nơi lại giống đóa sen…

Theo truyền thuyết, vùng rừng núi nơi đây xưa kia gọi là Lèo Pèn (Rừng Ma), lưng chừng núi có hang gọi là hang Lèo Pèn, vô cùng bí hiểm, bà con cho rằng là nơi ma quỷ ngự trị. Từ chiều tà đến tận đêm khuya, tiếng kêu, tiếng hú ghê rợn, hãi hùng và cả ai oán từ phía hang Lèo Pèn vọng ra gây chấn động cả một vùng. Một lần, có một vị tướng triều đình đi tuần thú qua đây, khi đến bờ suối Lèng thì trời đã gần tối. Đoàn người ngựa định qua suối sang bản bên để nghỉ đêm, nhưng cứ xuống đến nước thì ngựa lại hý vang và quay đầu trở lại. Cùng lúc đó, từ phía hang Lèo Pèn, tiếng hú, tiếng kêu khóc vọng ra. Thấy sự việc lạ, vị tướng nọ cho gọi dân làng đến hỏi thì được biết đó là những oan hồn của dân binh đã cùng triều đình chống giặc. Trong một trận chiến, họ đã cố thủ trong hang. Bọn giặc đã bịt cửa hang, toàn bộ dân binh đã chết nhưng những linh hồn chưa siêu thoát. Hiểu rõ sự tình, vị tướng liền hạ trại ngay cạnh bờ suối Lèng và mổ ngựa, lấy đầu ngựa làm lễ tế trời đất. Tế xong thì tiếng oan hồn trong động cũng im dần rồi mất hẳn. Từ đó dân địa phương không còn nghe tiếng than khóc nữa và cũng từ đó, người ta gọi sơn động Lèn Pèn là động Hua Mạ (hang Đầu Ngựa), để ghi nhớ một sự tích kỳ bí và huyền thoại của mảnh đất và con người nơi đây...

Từ năm 2004, động Hua Mạ đã được tỉnh Bắc Kạn đưa vào khai thác, thuộc quần thể danh thắng hồ Ba Bể trong Vườn Quốc gia Ba Bể. Tuy nhiên, động Hua Mạ đến nay vẫn chưa thu hút được nhiều khách du lịch, một phần là do hạ tầng giao thông tuy đã được nâng cấp nhưng vẫn còn rất kém. Từ hồ Ba Bể vào, đoạn đường chỉ gần 6 km, nhưng xe ô tô 4 chỗ phải đi mất khoảng 20 đến 25 phút. Việc bài trí trong động chưa được đầu tư nhiều. Tất cả đèn chiếu trong hang đều là loại đèn điện thông thường mà không có thêm một số đèn màu phù hợp, chưa làm toát lên được sự lộng lẫy, kỳ bí của động. Bên cạnh đó, chưa có các dịch vụ thiết yếu dành cho du khách khi có dịp thăm nơi đây.