Như đã nói trong ký sự Đuổi Hình Bắt Bóng, anh Cu Bồi Sài Gòn tức Dũng Silk thừa lúc vợ vắng nhà bay về Huế đi ngao du sơn thủy với sự hỗ trợ của các thổ địa như lão Trương, Trần, v.v. Trưa nay anh Cu bay về Sài Gòn, chuyến bay 12 g. Nhưng anh cũng muốn "gỡ gạc" thêm một chuyến "đi rong" trong buổi sáng bèn hỏi ý lão Trần. Lão Trần hứa sẽ dẫn đi đến những chỗ rất gần, trong phạm vi thành phố, nhưng là những "di sản văn hóa" mà anh Cu Sài dù sống 25 năm ở Huế cũng chưa từng đến.

Trước hết là đi uống cà phê cái đã. Không biết sao mà anh Cu Sài lại nhớ đến Tôn Nữ Viên mà chủ nhân là một thành viên Kiểu Mẫu khóa 7: em Trần Thị Mỹ. Anh Cu Sài không phải là dân chơi đồ cổ nhưng hình như cũng biết thưởng ngoạn nét đẹp cổ kính. Lão Trần chỉ nhớ loáng thoáng hồi xưa đây là phủ của một ông quận công. Mỹ làm dâu ở đây và phu quân là Quý Tiết, một nhiếp ảnh gia và nhà làm phim có tên tuổi. Nhà mà bây giờ là quán ở số 398 đường Phan Chu Trinh, nhìn ra dòng sông An Cựu, có 3 cổng kiểu xưa. Bên trong cổng là bức bình phong, tiếp sau đó là hòn non bộ. Sân vườn có cây cao rợp bóng mát.


Cà phê Tôn Nữ Viên

Hồ nước

Nữ chủ nhân Trần Thị Mỹ với nét mặt phúc hậu, một nét đẹp được người đời xưa ca ngợi, và anh Cu Sài, Cu Kongkong không "bỏ qua" được, và thế là "cuộc cà phê sáng" cứ "cà" hoài mà chưa thấy "phê". Nhưng cuối cùng rồi cũng phải "dứt áo ra đi".

Mấy lão già ham chơi chụp hình bên nữ chủ nhân trẻ

Đây cũng là một trong khoảng 40 phủ đệ của các ông hoàng bà chúa, các quận công, quốc công còn lại ở xứ Huế, thuộc loại "di sản còn đó" tuy có biến tướng chút ít.

Lão Trần dẫn anh Cu Sài và phó nhòm Cu Kongkong đi về xóm Vạn Vạn, tức là đi trên đường Phan Chu Trinh về hướng cầu An Cựu, băng qua đường An Dương Vương, và đi dọc bờ sông khoảng vài trăm mét. Trước khi đến một cây cầu nhỏ thì rẽ tay phải chừng 100m thì sẽ thấy hai trụ biểu cao lừng lững.

Sở dĩ vùng này có tên là Vạn Vạn vì "Vạn Niên Cát Địa" là nơi an táng các hoàng đế, còn vùng này, trước kia gọi là xứ Cù Bạc, là nơi an táng Thái hoàng Thái hậu, là bà nội của vua Bảo Đại, mẹ của vua Khải Định, thì phải là "Vạn Vạn Niên Cát Địa" chứ sao? Đây là lăng Tư Thông, lăng mộ của bà Tiên Cung, đệ nhị hoàng hậu của vua Đồng Khánh. Bà tên là Dương Thị Thục, ái nữ của Quận Công Dương Quang Hướng, sinh năm 1868, mất năm 1944.


Trụ biểu và bình phong. Sau lưng Dũng Cu Sài là hồ sen rộng tới 600 m2.

Sau lưng hồ là hai khoảng sân có bậc cấp đi lên, và tầng thứ ba là Bửu Thành. Đây là vòng thành cao 4,5m, diện tích khoảng 400 m2. Trong đó còn có Bửu Thành Môn và la thành hai lớp mới tới huyền cung là mộ bà. Các bình phong, lăng mộ bằng đá được chạm trổ tỉ mỉ tạo thành một tác phẩm mỹ thuật đang chiêm ngưỡng. Nhưng không may là nhóm giang hồ vặt không tìm ra người bảo vệ để "xin" mở cổng lăng. Lão Trần đến tận nhà ông Cam, người bảo vệ lăng ở gần đó, nhưng ông đi vắng.

Anh Cu Sài đi quanh Bửu Thành một vòng rồi đành quay ra.

Thanh Kongkong hôm nay mặc áo chim cò trông trẻ lại 20 tuổi.

Trước đây khuôn viên lăng rộng tới 6 hectare, nhưng ngày nay đất đai bị lấn chiếm phi pháp tới sát Bửu Thành. Lăng Vạn Vạn là lăng lớn nhất trong số các lăng mộ của các bà hoàng triều Nguyễn. Nhưng có lẽ không thuộc diện ưu tiên để được nhà nước cấp kinh phí trùng tu nên bà hoàng còn "xếp hàng" lâu mới được "cấp phép sửa nhà." Dù sao, di sản "vẫn còn đó."

Trên đường đi ra lại bờ sông An Cựu, cả nhóm ghé qua võ đường Vạn An của võ sư Trương Quang Kim.



Võ sư Trương Quang Kim là con trai của cố võ sư Trương Văn Thăng, người lập ra lò võ Vạn An này. Thầy Thăng là đệ tử của Cử Nhân võ Nguyễn Thanh Vạn. Lò võ này là một trong những lò đào tạo võ thuật cổ truyền của đất kinh đô (cho nên gọi là võ kinh). Phú Xuân xưa là nơi mở khoa thì cử nhân võ và cả khoa thi tiến sĩ võ. Bên cạnh đó còn có võ đường của võ sư Trương Quang Ngọc, đồng môn và anh chú bác của võ sư Trương Quang Kim. 

Các lò võ nổi tiếng khác bao gồm Bạch Hổ Sơn Quân, Nga Mi, Thiếu Lâm, Thiên Mục Sơn, Nam Sơn, Thiếu Bảo, v.v.



Võ sư Trương Quang Kim là chỗ quen biết với lão Trần.
Võ sư cũng là thầy thuốc đông y, bắt mạch cho toa cho nên gọi là y võ.

Nơi đây, ngoài các võ sinh địa phương còn có các võ sinh từ các nước Âu Mỹ. Thầy Kim thỉnh thoảng cũng được mời qua Mỹ để biểu diễn hoặc tham dự đại hội võ thuật quốc tế.

Thầy Kim đang dạy kiếm cho một nữ võ sinh người Pháp

Các võ sinh nam nữ người Pháp tập trong vườn nhà

Một võ sinh đang luyện côn

Anh Cu Sài và Cu Kongkong không rời mắt khỏi cô nữ võ sinh người Pháp, không để ý là hai tay cô có hai thanh kiếm có thể làm cho hai anh Cu trong nháy mắt không biết hai cái đầu văng đi đâu.

Lò võ này có một điểm biểu diễn cho du khách xem hàng ngày gần lăng Khải Định.


Cổng vào nhà biểu diễn võ thuật

Sàn biểu diễn, có bàn thờ võ sư Trương Văn Thăng

Võ thuật và y thuật kinh đô còn lưu giữ ở đây, cho nên có thể gọi là di sản phi vật thể, và may mắn thay "vẫn còn đó."

Cả nhóm từ giã võ đường đi lên Phường Đúc. Đến cầu Lòn thì có O Hạnh Cồn Hến từ nhà phi sang nhập bọn. Phường Đúc thì có lẽ mọi người dân Huế đều biết. Đây là nơi cư trú của phường nghề đúc đồng được thành lập từ thời các chúa Nguyễn. Phường cũng là một đơn vị hành chính kéo dài từ cầu Lòn (phần nối dài của cầu Dã Viên dành cho xe lửa đi vào ga) đến Long Thọ. Phường xưa có năm xóm: Trường Đồng, Kinh Nhơn, Bổn Bộ, Giang Đồng và Giang Tiền. Lò đúc nổi tiếng nằm ở hai xóm Kinh Nhơn và Bổn Bộ. Theo gia phả của họ Nguyễn Kinh Nhơn thì thủy tổ của nghề đúc đồng là Nguyễn Văn Lương, quê ở Kinh Bắc.

Các sản phẩm nổi lưu danh thiên cổ của Phường Đúc là các đại hồng chung ở các chùa hầu như khắp cả nước, như chuông chùa Thiên Mụ, các khẩu súng đại bác, như Cửu Vị Thần Công, các vạc đồng trong đại nội, và thành tựu rực rỡ nhất là Cửu Đỉnh với 162 hình ảnh các sông, núi, biển, cây, hoa, trái, thú vật, thuyền bè, và nhiều sản vật khác giống như một cuốn từ điển bách khoa, một bản đồ của đất nước.

Hình ảnh Thương Sơn (núi Kim Phụng) trên Chương đỉnh, một trong 9 đỉnh đồng ở Thế Miếu

Hương giang trên Nhân đỉnh

Ngày nay Phường Đúc vẫn còn 60 lò với khoảng 150 thợ hoạt động với các sản phẩm như chuông, bộ tam sự, chân đèn, tượng Phật, tượng nghệ thuật, đồ mỹ nghệ, cồng, chiêng, v.v. Nghệ nhân Nguyễn Văn Sính đã đúc được những chuông đồng nặng 20 tần, 30 tấn. Một nét mới ở phường Đúc là có một dãy nhà trưng bày sản phẩm để quảng cáo.


Nhà trưng bày sản phẩm đúc đồng

Đi ngang trường tiểu học Phường Đúc, số 245 đường Bùi Thị Xuân, nhóm rong chơi ghé thăm đàn sơn xuyên, là nơi triều đình ngày tế lễ thần sông Hương và thần núi Kim Phụng. Năm Minh Mạng thứ 8 (1840), triều đình bắt đầu tổ chức lập đàn (giống như đàn Xã Tắc) tế "danh sơn, đại xuyên" ở kinh đô và ở các tỉnh vào tháng trọng xuân (tháng 2 âm lịch) và tháng trọng thu (tháng 8 âm lịch). Tuy nhiên khi làm lễ xong thì đàn được triệt giải.

Năm Tự Đức thứ năm (1852), vua lệnh cho mỗi tỉnh chọn núi cao nhất, sông lớn nhất và lập đàn theo kích thước qui định để làm lễ cúng tế. Không rõ các tỉnh có còn đàn sơn xuyên hay không. Ở Huế đàn còn đây nhưng do không biết nên người ta đã xây ngôi trường vây quanh đàn tế này. Nhưng có lẽ trên đàn còn có một bàn thờ nên họ e dè chưa đập bỏ đi.
 

Đàn theo qui chuẩn có hai tầng, đều hình vuông, mỗi tầng có lan can, bổ trụ vây quanh. Nhưng hiện nay chỉ còn 1 tầng.

Nguồn: Internet

Bàn thờ trên đàn sơn xuyên

Như vậy, hồi xưa đàn tế quay mặt ra sông Hương, thông thoáng, không có nhà ở như bây giờ.

Theo Nho giáo, người ta dùng lễ, lễ cúng tế, để giáo dục cho dân biết lễ nghĩa, để có lòng biết ơn với sông núi đã nuôi dưỡng con người và biết bảo vệ môi trường thiên nhiên. Nghĩ lại, mỗi người dân Huế đều mang trong mình một phần sông Hương vì có ai hằng ngày không uống nước từ dòng Hương và ăn các loại thực phẩm được tưới bằng dòng nước ấy? Và đất đá từ núi Kim Phụng cũng trở thành phù sa để làm ra hạt lúa, rau củ, trái cây nuôi dân xứ Huế. Biết ơn sông núi thì cũng biết bảo vệ môi trường sống, bảo vệ sự sống của chính mình.

Ngày nay người ta có cách khác để giáo dục nhưng cũng nên bảo tồn di tích để thế hệ sau biết phương pháp giáo dục của người xưa. Và di tích vẫn còn đây.

Cả nhóm lại đi tiếp đến gần chùa Phường Đúc thì rẽ trái khoảng 50m để thăm di tích Hổ Quyền. Đây là một trường đấu giữa hổ và voi với mục đích là luyện tập cho voi lòng can đảm trong chiến trận vì tượng binh là một cánh quân quan trọng thường đi đầu trong chiến tranh xưa. Hổ quyền được xây dựng vào năm Minh Mạng thứ 11 (1830).

Hổ quyền là một kiến trúc làm bằng đá thanh, gạch và vôi vữa có hình vành khăn với hai lớp tường thành đổ đất ở giữa. Tường ngoài cao 4,75m, tường trong cao 5,90 m hợp với lớp đất ở giữa tạo nên bề dày 4m ở trên đỉnh và 5m ở chân thành, chu vi 150m, đường kính sân đấu 44m. Trên đỉnh có một đường tròn chạy quanh có lan can và khán đài cho vua quan. Hai bên khán đài có hai hệ thống bậc cấp để lên xuống.

Đối diện với khán đài có 5 chuồng hổ với cửa đóng mở bằng cách kéo dây lên xuống từ bên trên. Có một cửa vòm cho voi đi vào rộng gần 2m, cao 4m.

Các trận đấu được tổ chức mỗi năm một lần. Trận cuối cùng theo sử sách là vào năm 1904 dưới thời vua Thành Thái.


Cổng cho voi vào đấu trường ngày nay bị đóng do chưa được khai thác du lịch. Bên phải là hệ thống bậc cấp đi lên khán đài.


Đấu trường với 5 chuồng hổ đối diện với khán đài

Trên đỉnh tường thành là khán đài

Anh Cu Sài cố leo các bậc cấp lên khán đài nhưng bị cửa gỗ ngăn du khách nên đành vẫy tay chào thua!

Cả nhóm đành đứng bên ngoài ghé mắt qua song cửa nhìn vào đấu trường

Thôi thì cứ đi tiếp khoảng 100m đến miếu Long Châu hay còn gọi là điện Voi Ré. Theo truyền thuyết thời Trịnh Nguyễn phân tranh có một con voi chở một tướng quân bị tử trận, và chính con voi cũng bị thương. Từ chiến trường cách xa hàng trăm dặm nó đã chạy về Phú Xuân. Đến đây voi rống lên một tiếng kêu thống thiết rồi gục xuống chết. Người dân xung quanh đã chôn nó ngay tại đây. Sau này vua Gia Long cho xây đền thờ ở đây cho 4 con voi lập công xuất sắc nhất trong các trận chiến và thờ chung với các vị thần bảo vệ cho voi.

Cổng điện Voi Ré với hàng chữ Hán "Nghiễm Nhược Lâm"

Bình phong long mã

Đông phối điện là tòa nhà thờ voi

Miếu tượng có voi bằng đá, sau lưng là miếu thờ linh vị các dũng tướng voi

Chính điện thờ thần bảo vệ voi

Anh Cu Sài không biết đang làm gì sau bức tường cổ?

Hồ sen trước điện Voi Ré

Như vậy trong buổi sáng ngắn ngủi, nhóm giang hồ KM đã thăm được mấy di tích ít người biết đến và đang được bỏ quên. Nhưng dù sao di sản Phú Xuân-Huế còn rất nhiều và vẫn còn đó để cho đời sau chiêm ngưỡng và nhớ ơn tiền nhân.

Trương Văn Thanh
Lê Văn Dũng
Trần Ngọc Bảo
Ngô Thị Hạnh

Trang Trần Ngọc Bảo

Chân Trần

art2all.net