(CATP) Cách thành phố Buôn Ma Thuột khoảng 100km về phía tây, tháp Yang Prong nằm ở xã Ea Rốk, huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk là ngọn tháp Chăm duy nhất trên mảnh đất Tây Nguyên, thường được gọi là “Thần vĩ đại”, có giá trị lịch sử với lối kiến trúc độc đáo. Tuy nhiên sau gần 20 năm đón nhận danh hiệu di tích kiến trúc cấp quốc gia, ngọn tháp này đang xuống cấp nghiêm trọng bởi sự tàn phá của thời gian và bàn tay con người.

Tháp Yang Prong bị “bỏ rơi” giữa rừng già mặc thời gian, con người tàn phá

BỊ LÃNG QUÊN GIỮA RỪNG GIÀ
Từ trung tâm thành phố, chúng tôi vượt qua những cung đường mấp mô sỏi đá đến xã Ea Rốk. Cách khu du lịch Buôn Đôn không xa và cũng là điểm đến hấp dẫn du khách nhưng cơ sở hạ tầng, đường sá để vào tháp Yang Prong quá tệ, những tay xe ôm chuyên nghiệp kiếm ra tiền nhờ cung đường này đều lắc đầu ngán ngẩm. Anh Nguyễn Trung, một du khách TPHCM đam mê khám phá núi rừng Tây Nguyên cùng đi với tôi than thở: “Làm du lịch mà đường sá như thế ai mà dám tới. Nghe bạn bè kể tháp đẹp lắm nên tôi mới dò dẫm lên đây, nhưng thật tình đi vầy oải lắm!”.

Từ xa nhìn lại, tháp Yang Prong huyền bí được khu rừng cổ thụ bao bọc, những tán cây xòe rộng che mát cả di tích. Cảm giác đầu tiên nhiều người đến đây phải thốt lên là ngọn tháp có vị trí tuyệt đẹp, khung cảnh hoang sơ, thiên nhiên vẫn còn nguyên không như những ngôi tháp Chăm ở các tỉnh khác.

Tháp Yang Prong được phát hiện vào những năm đầu thế kỷ XX bởi nhà dân tộc học người Pháp tên Henri Maitre. Nhà khoa học này đã khảo tả về xây dựng tháp trong cuốn sách Les Jungles Moi tương đối chi tiết. Căn cứ chất liệu, kiến trúc và đặc biệt là những dòng ký tự cổ, các nhà khoa học đều khẳng định tháp được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ XIII, thời kỳ phát triển cực thịnh của người Chăm trên Tây Nguyên, cách nay hơn 700 năm.

Theo tiếng cư dân địa phương thì Yang có nghĩa là “thần”, Prong là “chức vụ cao nhất”, vì vậy Yang Prong được hiểu là “Thần tối cao”, “Thần vĩ đại”. Tháp có lối kiến trúc hình vuông, xây bằng gạch, nhưng điều kỳ lạ là người ta không tìm thấy mạch vữa hay chất liệu kết dính nào giữa các lớp gạch này. Tháp cao 9m, mỗi mặt tường rộng 5m, diện tích lòng tháp khoảng 5m2, tháp có một cửa ra vào duy nhất mở về hướng đông, ba mặt tường còn lại đều có cửa giả. Chóp tháp được tạo thành bởi các lớp gạch xếp chồng lên nhau thu nhỏ dần; nền tháp làm bằng những phiến đá xanh mài nhẵn với nhiều kích cỡ.

Những viên gạch bắt đầu xuống cấp

GIẢI PHÁP NÀO CHO THÁP YANG PRONG?
Tháp Yang Prong là công trình kiến trúc nghệ thuật độc đáo, cho thấy sự tài tình, khéo léo đến độ tinh xảo của người xưa, được các nhà khoa học đánh giá có giá trị lớn về khảo cổ, lịch sử, văn hóa.

Tuy nhiên sau gần 20 năm đón nhận bằng di tích kiến trúc cấp quốc gia, tháp Yang Prong bị bỏ mặc giữa rừng già, ngày càng xuống cấp, hư hại. Thân tháp bị nứt nẻ, bong tróc lỗ chỗ, nhiều nơi rễ cây rừng ăn sâu vào, cỏ trên đỉnh tháp mọc tua tủa; các viên gạch vỡ nham nhở, quanh móng có nhiều hòn đá bị bể. Không có người trông coi nên rác, xà bần bừa bãi, trẻ con đưa trâu bò vào chăn thả phóng uế mất vệ sinh. Đặc biệt là trong và bên ngoài tháp có vô số bát nhang, bàn thờ tự, thùng công đức do người dân tự ý đưa đến khiến cảnh quan tháp nhếch nhác. Trước kia người ta làm một cái chòi gần tháp để du khách và những ngày lễ tế có chỗ nghỉ ngơi, nhưng nay đã tan tành. Trục đường chính dẫn vào tháp chưa được tráng nhựa hay bê tông hóa, trời mưa bùn nhão nhoẹt gây khó khăn cho khách tham quan.
Được biết sau ngày công nhận di tích, tháp Yang Prong được UBND huyện Ea Súp giao cho xã Ea Rốk quản lý, sau đó xã lại giao cho thôn 5 và thôn 6 trông coi, tuy nhiên không đưa ra quy chế bảo vệ hay chính sách hỗ trợ vật chất gì nên tháp Yang Prong bị “lãng quên”. Hiện tại tháp được Sở Giáo dục đào tạo Đắk Lắk giao cho Trường Trung học phổ thông Ea Súp chăm sóc.

Trao đổi với chúng tôi, ông Y Ben - Giám đốc Trung tâm Quản lý di tích tỉnh Đắk Lắk cho biết: “Hiện tại con đường dẫn vào điểm du lịch này vẫn chưa xong nên gây không ít khó khăn cho du khách ghé thăm. Vừa qua chúng tôi cũng đã tổ chức khảo sát, đánh giá lại toàn bộ hiện trạng và báo cáo lên Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, được Bộ đồng ý phê duyệt kinh phí trùng tu, tôn tạo lại tháp. Việc một di tích cấp quốc gia mà giao cho thôn làng quản lý, khai thác tùy tiện như hiện nay là chưa đúng”.

Cùng với những điểm du lịch nổi tiếng như Buôn Đôn, vườn Trohbư, hồ Lắc, hồ Ea Súp... thì tháp Yang Prong sẽ làm phong phú, hấp dẫn thêm cho du lịch tỉnh Đắk Lắk. Hi vọng một ngày không xa, công tác trùng tu, chăm sóc tháp Yang Prong sẽ được triển khai, thực hiện bài bản, nghiêm túc, xứng đáng với tầm quan trọng, ý nghĩa về kiến trúc, lịch sử và du lịch của ngôi tháp cổ.