Đền Bạch Mã xÆ°a (Ảnh tÆ° liệu)

Đền Bạch Mã - trấn cá»­a Đông thành Thăng Long

Đền Bạch Mã thờ thần Long Đỗ, tọa lạc tại số nhà 76 phố Hàng Buồm được nhân dân từ xÆ°a tá»›i nay tin rằng rất linh thiêng. Sá»­ sách tiền nhân để lại còn ghi rõ câu chuyện nhuốm màu huyền bí về sá»± tích ngôi đền này.

Đền Bạch Mã thờ thần Long Đỗ, tọa lạc tại số nhà 76 phố Hàng Buồm (Hoàn Kiếm, Hà Ná»™i, xÆ°a thuá»™c phường Hà Khẩu, tổng Hữu Túc, huyện Thọ XÆ°Æ¡ng, phủ Hoài Đức).

Sá»± tích đền Bạch Mã

Sá»­ sách tiền nhân để lại còn ghi rõ câu chuyện nhuốm màu huyền bí về sá»± tích đền Bạch Mã.

Sau khi dời Ä‘ô ra Thăng Long, để tiện việc phòng bị giặc giã, Lý Công Uẩn, vị vua khai sáng triều Lý bắt tay ngay vào việc đắp luỹ xây thành. Tuy nhiên, Ä‘iều kỳ lạ là thành xây đến Ä‘âu, dù gia cố thế nào cÅ©ng vẫn bị sụp đổ.

Thấy việc dá»±ng thành gặp khó khăn, vua Lý Thái Tổ bèn tá»›i đền thờ thần Long Đỗ - được dân gian coi là thần cai quản chốn Đại La - cầu đảo, xin được phù trợ. Đêm Ä‘ó, nhà vua nằm má»™ng thấy thần Long Đỗ nói rằng, cứ theo dấu chân ngá»±a mà đắp thì thành tất sẽ vững vàng. Thần vừa dứt lời, má»™t con ngá»±a trắng từ trong đền Ä‘i ra, thủng thẳng bÆ°á»›c từ hÆ°á»›ng Tây, rẽ qua hÆ°á»›ng Đông má»™t vòng rồi lại biến mất vào trong đền.

Hôm sau, Lý Thái Tổ cho đắp thành theo dấu chân bạch mã trong giấc má»™ng. Quả nhiên, thành Thăng Long không bị lún sụt nữa. Nhà vua cảm kích trÆ°á»›c sá»± phò trợ của thần Long Đỗ, bèn ban sắc phong thần làm Quốc Ä‘ô Định bang Thành hoàng Đại vÆ°Æ¡ng. Lại cho tạc má»™t bức tượng ngá»±a trắng để thờ trong đền. Đền thờ thần Long Đỗ cÅ©ng có tên là Bạch Mã từ bấy giờ.

Đền thờ thần Long Đỗ có từ bao giờ?

NhÆ° trên Ä‘ã nói, năm 1010, khi Lý Công Uẩn dời Ä‘ô về Thăng Long thì đền thờ thần Long Đỗ Ä‘ã hiển hiện ở Ä‘ó rồi. NhÆ° vậy, người dá»±ng đền thờ thần Long Đỗ lại không phải là Lý Công Uẩn.

Trong cuốn “Việt Ä‘iện u linh tập” của Lý Tế Xuyên còn ghi lại nguồn gốc và thời Ä‘iểm xây dá»±ng đền thờ thần Long Đỗ. Câu chuyện này gắn liền vá»›i Cao Biền – viên quan Bắc triều được phái tá»›i Ä‘ô há»™ nÆ°á»›c ta ở giai Ä‘oạn cuối thời kỳ Bắc thuá»™c. Do triều Đường phÆ°Æ¡ng Bắc bấy giờ Ä‘ã vào thời kỳ mục ruá»—ng, suy yếu trầm trọng, nên để duy trì sá»± cai trị đối vá»›i nhân dân ta, quân thần Đường Hàm Thông gắng sức xây lên hình ảnh má»™t Cao Biền đầy tài phép.

Tuy vậy, “vỏ quýt dày có móng tay nhọn”, “tài phép” của Cao Biền không những không thể “trấn yểm” nổi, mà còn phải run sợ trÆ°á»›c thần khí nÆ°á»›c Nam.

“Việt Ä‘iện u linh tập” chép rằng, năm 866, Cao Biền - khi ấy Ä‘ã đắp xong thành Đại La - bèn ra cá»­a Đông dạo chÆ¡i. Bá»—ng Ä‘âu gió nổi, mây mù, má»™t người cao lá»›n mặc áo gấm cưỡi rồng ẩn hiện. Cao Biền thất kinh bèn nảy sinh ý lập bùa trấn yểm.

Đêm Ä‘ó, Cao Biền nằm má»™ng thấy vị thần cao lá»›n ấy hiện ra khoan thai nói: “Ta là tinh anh ở Long Đỗ. Nghe tin ông đắp thành nên đến chÆ¡i. Việc gì phải trấn yểm?”. Tỉnh dậy, Cao Biền bèn lấy vàng, đồng và bùa chôn xuống đất để trấn yểm. Việc vừa làm xong, má»™t trận cuồng phong nổi lên, vàng, đồng và bùa của Cao Biền bị Ä‘ánh tan thành tro bụi. Cao Biền hoảng hồn, than thở: “Ta phải về phÆ°Æ¡ng Bắc mất thôi!” rồi lập tức cho người lập đền thờ thần Long Đỗ. Quả nhiên, sau Ä‘ó ít lâu, Cao Biền bị triệu về cố quốc và phải chết tức tưởi.

NhÆ° vậy, đền Bạch Mã - hay đền thờ thần Long Đỗ - Ä‘ã được xây dá»±ng từ năm 866, trÆ°á»›c khi Thăng Long trở thành kinh Ä‘ô của má»™t nÆ°á»›c Ä‘á»™c lập.

Đền Bạch Mã ngày nay (Ảnh: tamtay.vn)

Kiến trúc đền Bạch Mã

Trải qua nhiều phen giặc giã, đền Bạch Mã được trùng tu nhiều lần. Đến nay, kiến trúc đền Bạch Mã mang đậm dấu ấn kiến trúc thời Nguyá»…n.

Về tổng thể, đền Bạch Mã bao gồm các công trình: tam quan, phÆ°Æ¡ng Ä‘ình, đại bái, thiêu hÆ°Æ¡ng, cung cấm và nhà há»™i đồng.

Tam quan được chia thành năm gian, gian giữa mở lối vào phÆ°Æ¡ng Ä‘ình bằng cá»­a gá»— lá»›n. PhÆ°Æ¡ng Ä‘ình được xây theo lối hai tầng tám mái Ä‘ao cong sá»­ dụng hệ thống “củng ba phÆ°Æ¡ng” đỡ góc mái. Nối giữa phÆ°Æ¡ng Ä‘ình và đại bái là mái vòm hình mai cua.

Đại bái cÅ©ng được chia thành năm gian, nền lát Ä‘á xanh. Ở công trình này, ngoài bốn bá»™ vì dá»±ng theo lối “chồng rường giá chiêng hạ bảy” còn có hai bá»™ vì hai bên đầu hồi được dá»±ng theo lối “kẻ chuyền”. Riêng hai bá»™ vì gian giữa dẫn vào chính Ä‘iện được chạm các hình tứ linh trên nền hoa văn xoắn, trên các đầu dÆ° được chạm hình đầu rồng. Đại bái nối vá»›i thiêu hÆ°Æ¡ng cÅ©ng bằng mái “vỏ cua”.

Thiêu hÆ°Æ¡ng và cung cấm có kiến trúc gần giống nhau, mái vuốt góc Ä‘ao cong hai tầng. Trong cung cấm là nÆ¡i đặt tượng thần Bạch Mã.

Hiện nay, đền Bạch Mã còn lÆ°u giữ 15 văn bia cổ cùng nhiều hiện vật có giá trị khác.

Đền Bạch Mã được nhân dân từ xÆ°a tá»›i nay tin rằng rất linh thiêng. Đến nay, trong đền còn lÆ°u giữ bài thÆ¡ của Thái sÆ° Trần Quang Khải ca ngợi về Ä‘iều này:

Tích văn hách trạc Đại vÆ°Æ¡ng linh,
Kim nhật phương tri quỉ mị kinh.
Hoả bắc tam khu thiêu bất tận,
Phong lôi nhất trận phiến nan khuynh.
Chỉ huy vọng lượng tam thiên chúng,
Hô hấp tiá»…u trừ bách vạn binh.
Nguyện trượng dư uy thanh Bắc khấu,
Đôn linh vÅ© trụ lạc thăng bình.

Tạm dịch:

Đại vương xưa nức tiếng oai linh
Nay mới hay rằng ma quỷ kinh
Lá»­a tụ ba khu không cháy miếu
Gió lay má»™t trận chẳng nghiêng mình
Khiến sai bọn quá»· ba nghìn đứa
Đánh dẹp loài ma trăm vạn binh
Nhờ cậy dư uy trừ giặc Bắc
Giúp ngay đất nÆ°á»›c được thanh bình

Theo bản dịch của Trần Lê Văn
Theo Chinhphu.vn