Thanh Hoá: Phát hiện ngôi đình cổ do triều Hồ xây dựng

Nguyên trạng và đặc sắc

Ông Phạm Văn Vĩnh - Chủ tịch UBND xã Hà Đông - cho biết: Tại hội thảo về Ly Cung nhà Hồ được tổ chức mới đây, một số nhà nghiên cứu lịch sử, trong đó có ông Nguyễn Diên Niên - nguyên Chủ tịch Hội khoa học lịch sử tỉnh Thanh Hoá - khẳng định: Vào cuối thế kỷ XIV, sau khi hoàn thành xứ mệnh lịch sử do Hồ Quý Ly giao phó, Trần Khát Chân thu nạp được khá nhiều tù binh, trong đó có nhiều nghệ nhân tài năng về điêu khắc, nghề gốm. Hồ Quý Ly tận dụng cơ hội này đưa số thợ bị bắt làm tù binh là người Chăm ra Thanh Hoá để thực hiện nhiệm vụ kiến thiết. Tại vùng đất mới, những người Chăm tài hoa bắt tay ngay vào công việc xây dựng Ly Cung; xây dựng một số đình, chùa ở vùng đất Đại Lại (Ly Cung nhà Hồ) xưa, nay thuộc xã Hà Đông (huyện Hà Trung), trong đó có ngôi đình làng Thượng Phú may mắn còn tồn tại.

Về chuyện ngôi đình Thượng Phú, công trình được hoàn thiện với dáng dấp kiến trúc đình, chùa Đại Việt, có đầy đủ cột, kèo nhưng điểm nhấn tạo nên nét đặc trưng gần như còn toàn vẹn duy nhất ở ngôi đình Thượng Phú, đó là in đậm dấu ấn văn hoá Chăm. Kết cấu bên tả đình thể hiện nét cổ kính của văn hoá cung đình với những bức điêu khắc long, ly, quy, phượng. Bên hữu đình Thượng Phú thể hiện nét sinh hoạt văn hoá dân gian như chọi gà, cảnh người dân bắt cá dưới ao, cảnh muông thú quần thảo trong môi trường tự nhiên như hổ bắt lợn… đều được chạm khắc trên các xà, chếnh, các bức điêu khắc rất cầu kỳ, công phu.

Mê đắm với những tác phẩm nghệ thuật từ bàn tay người thợ sống cách đây hơn 600 năm lịch sử.

Nhà Nguyễn từng tu bổ

“Tôi xem rất nhiều di tích văn hoá Chăm nhưng quan điểm của tôi thì trải qua hàng trăm năm lịch sử, đến nay đình làng Thượng Phú là ngôi đình duy nhất ở Thanh Hoá, là minh chứng sống đặc biệt còn giữ nguyên trạng những nét đặc sắc của văn hoá Chăm, văn hoá thời Trần - Hồ” - ông Hồ Quang Sơn nhận định. Tuy nhiên do ở thời điểm xây dựng, nhà Hồ cho lợp đình bằng cỏ tranh, qua thời gian, công trình này bị hư hỏng nhiều, rui mè mục nát, một số kết cấu khác cũng bị rơi rụng. Vì lý do đó nên đình Thượng Phú được nhà Nguyễn cho trùng tu nhỏ vào khoảng cuối thế kỷ XIX, hiện vẫn còn bia (lập năm 1882) ghi rõ và lưu truyền đặt tại đình. Bản dịch từ bia dựng tại đình của các nhà sử học có đoạn ghi: Nhà trước 5 gian, hai chái; nhà trong 3 gian, cột đá, kèo đá, cột gạch tráng lệ hơn xưa, chi phí công trình xấp xỉ 3 nghìn, khánh thành tháng ba...

Theo ông Phạm Văn Vĩnh - Chủ tịch UBND xã Hà Đông: “Ngôi đình cơ bản còn khá nguyên vẹn, nó là chứng tích quan trọng của triều Hồ nhưng hiện ngôi đình vẫn chưa được đưa vào quần thể di tích thuộc di sản văn hoá thế giới thành nhà Hồ là điều mà các ngành chức năng cần đặc biệt quan tâm”.