Lăng Thiệu Trị (Xương lăng)

Di tich Hue P6_ Gioi thieu Lang Thieu Tri

Di tich Hue P6_ Gioi thieu Lang Thieu Tri Mô hình 3D con nghê ở lăng Thiệu Trị

Tổng quan

Lăng Thiệu Trị có tên chữ là Xương Lăng(昌陵) là nơi chôn cất hoàng đế Thiệu Trị. Đây là một di tích trong Quần thể di tích cố đô Huế được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới ngày 11 tháng 12 năm 1993.

Lăng Thiệu Trị nằm ở địa phận làng Cư Chánh, xã Thủy Bằng, huyện Hương Thủy, cách Kinh thành chừng 8km. Ở ngôi vua được 7 năm, vua Thiệu Trị lâm bệnh mất ngày 4-11-1847 (thọ 41 tuổi). Sinh thời, nhà vua chưa nghĩ đến cái chết của mình và không muốn binh, dân hao tổn quá nhiều sức lực và của cải, nên ông chưa xây cất sơn lăng.

Vừa lên kế vị, vua Tự Đức đã sai các thầy địa lý trong triều đình đi tìm đất xây lăng. Quá trình xây dựng Xương Lăng diễn ra nhanh chóng và gấp rút, chỉ sau 3 tháng thi công các công trình chủ yếu đã hoàn thành. Ngày 14-6-1848 vua Tự Đức lên Xương lăng kiểm tra lần cuối. 10 ngày sau, thi hài cua Thiệu Trị được đưa vào an táng trong lăng, sau 8 tháng quan trong điện Long An ở cung Bảo Định. Vua Tự Đức viết bài văn bia dài trên 2500 chữ, khắc trên tấm bia “Thánh Đức thần công”, dựng vào ngày 19-11-1848 để ca ngợi công đức của vua cha. Như vậy, từ ngày bắt đầu (11-2-1848) đến ngày hoàn tất, lăng Thiệu Trị được thi công trong vòng chưa đầy 10 tháng.

Tổng thể kiến trúc của lăng Thiệu Trị là sự kết hợp và chọn lọc từ mô thức kiến trúc của lăng Gia Long và Minh Mạng. Xương lăng giống với Thiên thọ lăng (lăng Gia Long) ở chỗ không có la thành khu vực lăng mộ và tẩm điện biệt lập, song song với nhau. Xương lăng giống Hiếu lăng (lăng Minh Mạng) ở chỗ cách thức mai táng với việc xây dựng toại đạo (đường hầm đưa quan tài vào huyệt mộ) Bửu thành hình tròn với hồ Ngưng Thúy hình bán nguyệt bao bọc Bửu Thành, các cầu bằng đá, nghi môn, nghê đồng… Lăng gồm hai khu vực: lăng và tẩm. Phần lăng nằm ở bên phải, trước có hồ Nhuận Trạch thông với hồ Điện. Sau hồ Nhuận Trạch là nghi môn bằng đồng dẫn vào Bái đình rộng lớn. Hai hàng tượng đá ở hai bên tả hữu của sân là tiêu biểu của nghệ thuật tạc tượng nữa đầu thế kỷ XIX, ở Huế. Tiếp đến là Bi đình và lầu Đức Hinh tọa trên quả đồi cong dạng mai rùa. Hồ Ngưng Thúy như vầng trăng non án ngữ trước Bửu Thành. Bắc qua hồ có 3 cầu: Chánh Trung (giữa), Đông Hòa (phải), Tây Định (trái), nơi dẫn đến tam cấp vào Bửu thành – chô đặt thi hài vua. Phía phải của lăng có gác Hiển Quang – nơi nghỉ ngơi suy tưởng của vua ở cõi âm.

Khu vực điện thờ được xây dựng riêng, cách lầu Đức Hinh 100m về phía trái. Qua Nghi môn bằng đá cẩm thạch, bước lên ba bậc tam cấp dẫn vào khu vực điện Biểu Đức – nơi thờ bài vị của vua và bà Từ Dũ. Trong chính điệ, trên những cỗ diểm ở bộ mái và ở cửa Hồng Trạch có khắc trên 450 ô chữ chạm khắc các bài thơ có giá trị văn học và giáo dục. Các công trình phụ thuộc như Tả, Hữu Phối điện (trước), Tả, Hữu Tùng viện (sau) quây quần xung quanh điện Biểu Đức càng tăng thêm vẻ tôn nghiêm của chính điện.

Lăng Thiệu Trị dựa lưng vào chân núi Thuận Đạo, gần trước mặt lăng là cả một vùng đất bằng phẳng với cây cối xanh tươi và ruộng đồng mơn mởn trải dài từ bờ sông Hương tới tận cầu Lim. Vua Thiệu Trị nằm đó, yên giấc ngàn thu trong cảnh thanh bình của đồng quê và sự quây quần của quyến thuộc. Chếch về phía phải trước lăng có lăng Hiếu Đông của mẹ vua (bà Hồ Thị Hoa). Phía sau, bên trái là Xương Thọ lăng của bà Từ Dũ (vợ vua). Cách không xa về phía trước là khu lăng “tảo thương”, nơi có nhiều ngôi mộ của các con vua Thiệu Trị chết lúc còn nhỏ. Tất cả quây quần, đoàn tụ quanh đấy với vẻ đẹp giản đơn, gần gũi…

Theo Lê Văn Phúc (Huế - Di tích lịch sử - Văn hóa - Danh thắng)

Toạ độ

Hình ảnh Album #1 (21) Lăng Thiệu Trị – vẻ đẹp bị lãng quên (37) Ảnh năm 1898 (9) [xem cả trang] [Google Images]

Dù có nhiều điểm tương đồng với lăng Gia Long và lăng Minh Mạng, lăng Thiệu Trị vẫn có những nét rất riêng, có thể coi là độc nhất vô nhị.

© Nằm ở xã Thủy Bằng, huyện Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên – Huế, lăng Thiệu Trị (Xương Lăng) là nơi an nghỉ của vua... Image by redsvn.net	© Trục tẩm có hồ Điện ở phía trước, một yếu tố phong thủy thường gặp trong các lăng mộ vua chúa nhà Nguyễn. Sau hồ... Image by redsvn.net	© Sau nghi môn là các khoảng sân từ thấp đến cao, có bậc cấp dẫn lên nơi cao nhất là Hồng Trạch Môn. Image by redsvn.net	© Hồng Trạch Môn là cánh cổng có dạng vọng lâu, kiến trúc mang nhiều nét tương đồng với Hiển Đức Môn ở lăng Minh Mạng... Image by redsvn.net	© Sau Hồng Trạch Môn là điện Biểu Đức, công trình trung tâm của khu tẩm điện. Image by redsvn.net
© Điện Biểu Đức là nơi thờ cúng bài vị của vua Thiệu Trị và Hoàng hậu Từ Dụ. Image by redsvn.net	© Trên những cổ diêm ở bộ mái của điện Biểu Đức và Hồng Trạch Môn có hơn 450 ô chữ chạm khắc các bài thơ có giá... Image by redsvn.net	© Các công trình phụ thuộc như Tả, Hữu Phối Điện (trước), Tả, Hữu Tùng Viện (sau) quây quần chung quanh điện Biểu Đức... Image by redsvn.net	© Bên kia hồ Điện có hòn Bàu Hồ làm bình phong cho khu vực điện thờ. Image by redsvn.net	© Nếu trục tẩm điện có hồ Điện thì trục lăng có hồ Nhuận Trạch án ngữ phía trước. Image by redsvn.net
© Ngay sau hồ Nhuận Trạch là một nghi môn bằng đồng đúc theo kiểu “long vân đồng trụ” dẫn vào sân Bái Đình rộng lớn.... Image by redsvn.net	© Hai bên sân Bái Đình có hàng tượng đá tái hiện hình ảnh các quan văn võ, các loài vật dùng để cưỡi như ngựa, voi. Image by redsvn.net	© Đây được coi là những tác phẩm tiêu biểu của nghệ thuật tạc tượng đầu thế kỷ 19 ở Huế. Image by redsvn.net	© Từ sân Bái Đình có các bậc cấp dẫn lên Bi Đình (nhà bia), một công trình dạng phương đình, khá giống Bi Đình ở lăng... Image by redsvn.net	© Trong Bi Đình là tấm bia “Thánh đức thần công” do chính tay vua Tự Đức viết để tri ân vua cha. Bia được dựng ngày 19/11/1848.... Image by redsvn.net
© Công trình kế tiếp của trục lăng là lầu Đức Hinh, ngự trên một quả đồi thấp hình mai rùa. Ngày nay công trình đã sụp... Image by redsvn.net	© Sau lầu Đức Hinh là hai vườn hoa nằm đối xứng hai bên, tương tự hai vườn hoa sau Minh Lâu ở lăng Minh Mạng. Kế tiếp... Image by redsvn.net	© Hồ Ngưng Thúy là một hồ nước hình bán nguyệt. Có ba chiếc cầu bắc qua hồ là cầu Đông Hòa (phải), Chánh Trung (giữa)... Image by redsvn.net	© Bên kia cầu là một quả đồi có Bửu Thành bao quanh, bên trong là nơi đặt thi hài của nhà vua. Image by redsvn.net	© Từ cổng Bửu Thành có thể nhìn toàn cảnh khu lăng với hai trụ biểu cao vút nổi bật ở hai bên lầu Đức Hinh. Image by redsvn.net
© Chếch về phía trước lăng vua Thiệu Trị còn có lăng Hiếu Đông của thân mẫu nhà vua, bà Tá Thiên Nhân Hoàng hậu Hồ Thị... Image by redsvn.net	© Bên trái phía sau lăng vua là Xương Thọ Lăng của Nghi Thiên Chương Hoàng hậu hay bà Từ Dụ, một người vợ vua của vua. Image by redsvn.net	© Giới nghiên cứu đánh giá, lăng Thiệu Trị là sự dung hòa hai mô thức kiến trúc của hai lăng vua được xây dựng trước... Image by redsvn.net	© Cụ thể, các nhà thiết kế lăng Thiệu Trị đã tách riêng khu vực tẩm điện trong lăng Minh Mạng rồi cải tiến, sửa đổi... Image by redsvn.net	© Bên cạnh đó, lăng Thiệu Trị cũng giống lăng Minh Mạng ở cách thức mai táng và xây dựng toại đạo (đường hầm để... Image by redsvn.net
© Trên phương diện phong thủy, lăng Thiệu Trị lại có nhiều nét gần gũi với lăng Gia Long, thể hiện ở việc sử dụng các... Image by redsvn.net	© Dù có nhiều điểm tương đồng với lăng Gia Long và lăng Minh Mạng, lăng Thiệu Trị vẫn những nét rất riêng, có thể coi... Image by redsvn.net	© Nếu La thành của lăng Minh Mạng là tường gạch, lăng Gia Long là đồi núi bao quanh, thì La thành của lăng Thiệu Trị là những... Image by redsvn.net	© Về lịch sử hình thành của lăng Thiệu Trị, theo sử cũ, sau khi ở trên ngai vàng được 7 năm, vua Thiệu Trị lâm bệnh qua... Image by redsvn.net	© Vua căn dặn rằng: “Chỗ đất làm Sơn lăng nên chọn chỗ bãi cao chân núi cận tiện, để dân binh dễ làm công việc. Còn... Image by redsvn.net
© Vua Tự Đức lên nối ngôi đã lệnh cho các thầy địa lý tìm đất để xây lăng cho vua cha. Họ tìm được địa cuộc tốt... Image by redsvn.net	© Theo lời dặn của vua cha, vua Tự Đức căn dặn các đại thần phải bắt chước cách làm toại đạo giống lăng Minh Mạng,... Image by redsvn.net	© Dưới sự đốc thúc của vua Tự Đức, quá trình xây cất Xương Lăng diễn ra nhanh chóng và gấp rút chưa từng có. Image by redsvn.net	© Tính từ ngày bắt đầu xây dựng (11/2/1848) đến ngày hoàn tất, lăng Thiệu Trị đã được thi công trong vòng chưa đầy 10... Image by redsvn.net	© Ngày 14/6/1848, vua Tự Đức thân hành lên Xương Lăng kiểm tra lần cuối. Mười ngày sau, thi hài vua Thiệu Trị được đưa... Image by redsvn.net
© Sau nhiều thăng trầm của lịch sử, ngày nay lăng Thiệu Trị đã xuống rất cấp nặng nề. Hiện trạng này khiến lăng không... Image by redsvn.net	© Với một dự án trùng tu lớn đã được phê duyệt, hi vọng lăng mộ vua Triệu Trị sẽ được khôi phục tầm vóc vốn có... Image by redsvn.net

Bài viết

Liên kết [Google search]

Bình luận