Đình Đào Xá - Một góc lễ Hội (THANH THỦY - PHÚ THỌ)
Làng cổ Đào Xá thuộc xã Đào Xá, huyện Thanh Thuỷ, tỉnh Phú Thọ. Làng nằm ở phía bờ Tây sông Đà.Đình làng Đào Xá có niên đại cuối thế kỷ XVII với những cột lớn hơn vòng tay ôm có nhiểu mảng chạm khắc đẹp, tinh xảo, thờ Hoàng Hải công và Tam vị đại vương.Đây là một ngôi đình cổ có giá trị tín ngưỡng, kiến trúc cao với nhiều bức chạm khắc theo điển tích công phu, tinh tế. Tuy nhiên, trải qua thời gian gần 400 năm đã khiến cho ngôi đình bị hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng.Đình Đào Xá được dựng lên để tưởng nhớ công ơn dẹp giặc giữ nước, giúp dân trị thủy của Hùng Hải Vương (em trai Vua Hùng thứ 19). Đình được xây dựng từ cuối thế kỷ XVII vào thời vua Lê Gia Tông, có lối kiến trúc tương tự với những ngôi đình đẹp có tiếng cùng thời kỳ như: Đình Chu Quyến (Ba Vì), Đình Hoàng Xá (Hà Nội), Đình Thổ Hà (Bắc Giang)… Đình gồm một tòa 5 gian được xây theo kiểu chữ nhất, có chiều dài là 24,25m và chiều rộng là 13,22m theo hướng chính Nam trên khoảng đất rộng đặt ở trung tâm làng Đào Xá. Đây là di tích gắn liền với nét văn hóa thờ cúng và lễ hội rước voi độc đáo.Trải qua gần 4 thế kỷ, trước tác động thời gian, chiến tranh tàn phá đã làm kiến trúc của ngôi đình dần trở nên hao mòn, xuống cấp. Đình Đào Xá có tất cả 48 cột lớn bé thì đã có tới 18 cột bị hư hại, trong đó 1 cột cái bị mục ruỗng tới 90% và 4 cột bị hư hại nặng gần như hoàn toàn, các cột còn lại cũng đang có nguy cơ bị xuống cấp cao. Các vì kèo, xà ngang, con rường, xà nối… đều bị mối mọt, mộng bị long, nhiều bức chạm khắc cũng bị hỏng và biến dạng. Mái đình phía sau là phần bị hư hại nặng nhất, tàu mái bị mục nát khiến mái đình võng xuống, ngói xô lệch, phải dùng các cột nhỏ để chống đỡ.Từ khi xây dựng, ngôi đình đã trải qua nhiều lần tu bổ, lần gần nhất vào năm 2007, đình đã được Sở VH, TT & DL kết hợp với Cục Di sản văn hóa tiến hành sửa chữa, đảo ngói, thay thế 2 cột bị hỏng nặng và gia cố lại một số cột bị mối mọt. Nhưng hiện nay ngôi đình vẫn trong tình trạng hư hại nặng và có nguy cơ sập phần mái sau nếu không kịp thời tu sửa.(tổng hợp)