Chùa Phúc Thánh

Tổng quan

Chùa Diên Linh Phúc Thánh còn gọi là chùa Phúc Thánh hay chùa Thiên Tạo, ở trên núi Ngọc Phác, hương Quế Phong, nay là xã Hương Nộn, huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ. Chùa thờ bà Lê Thị Lan Xuân, cháu 5 đời của vua Lê Đại Hành, vợ thứ 4 của vua Lý Thần Tông.

Chùa có lối kiến trúc gỗ cổ kính toàn bằng gỗ chò chỉ, chùa do vua Lý Anh Tông cấp gỗ, ngói, tiền bạc cho Phụng Thánh phu nhân Lê Thị Lan Xuân cất dựng năm 1145. Bà tu hành và mất tại đây năm 1171, mộ táng ở phía tây chùa, hiện còn bia mộ “Phụng Thánh phu nhân Lê thị mộ chí” (soạn khoảng năm 1174), trên điện chùa hiện còn tượng thờ bà, gọi là tượng Thánh Mẫu.

Tương truyền, thời xưa qua một đêm ầm ầm mưa gió, sáng ra thấy trên núi mọc lên ngôi chùa, do vậy còn gọi là chùa Thiên Tạo. Chùa làm bằng gỗ tốt, cột to đến 2 thước, dài 8 – 9 thước, kê trên đá xanh dày hàng thước, trên cột chạm trổ hoa văn hình cánh sen. Chùa Phúc Thánh là một ngôi chùa thời Lý hiếm hoi còn lại trên đất tỉnh Phú Thọ.

Chùa Diên Linh Phúc Thánh còn là nơi trụ trì của thiền sư Tô Minh Trí tức Thiền Trí thiền sư. Thiền sư mất năm Thiên Tư Gia Thuỵ 11 (1196), là thế hệ thứ 11 của thiền phái Vô Ngôn Thông. Đệ tử của Tô Minh Trí là Nguyễn Quảng Nghiêm cũng từng tu hành và thụ pháp chứng quả tại chùa này. Chùa Diên Linh Phúc Thánh là một trong số ít ngôi chùa thời Lý còn lại tới nay.

Bia “Phụng Thánh Phu nhân Lê thị mộ chí” được đặt ở toà Tiền đường. Bia được tạo dáng rất đẹp, đặt trên lưng Rùa “Rùa đội bia”; Rùa đội bia Phụng Thánh cũng được tạo khác hoàn toàn với các thân Rùa khác đội bia ở giai đoạn thời Trần, Lê, Nguyễn. Thân Rùa được tạo rõ ràng thành 3 phần từ một khối đá xanh, dạng đá Thanh Hoá; với tổng thể chiều dài 1,07m x rộng 0,67m x cao 0,57m; phần dưới cùng của khối đá thô ráp tạo thành hình thang cân ngược để chôn xuống đất; tiếp đó là đến phần thân Rùa, thân Rùa được tạo khá đẹp với 3 phần rõ rệt: Đầu Rùa cổ rụt, hai mắt to tròn, hai tay trước bám chặt vào thành phiến đá, hai chân sau ẩn vào trong đá. Phía lưng Rùa được tạc hình bông sen nở rộ gồm có 16 cánh sen chạy vòng quanh, nhuỵ sen có đường kính 0,50m; giữa nhuỵ sen có lỗ hình chữ nhật sâu 0,17m x dài 0,23m x rộng 0,15m.

Phần văn bia cũng được tạc công phu, tỷ mỷ; bia có chiều cao 0,89m x rộng 0,67m x dầy 0,15m. Bia có 2 mặt, mặt trước và mặt sau bia không trang trí cầu kỳ như các văn bia sau này. Mặt trước bia phía trên cùng trang trí hình cúc dây, tay mướp cách điệu chạy từ trên đỉnh bia toả ra quanh viền bia chạy dài về đế bia, tiếp đến là trán bia được khắc chìm 8 chữ Hán lớn có kích cỡ  4cm x 4cm theo thể chữ Khải  “Phụng Thánh Phu nhân Lê thị mộ chí”, 8 chữ này được bao bọc bởi những hình hoa cúc, hoa sen cách điệu. Tiếp đến là phần thân bia chứa đựng nội dung, trong thân bia có lòng bia dài 0,73m x rộng 0,61m; trong lòng bia khắc chìm chữ Hán, Nôm với khoảng gần 700 chữ ghi lại nội dung liên quan đến Bà Lan Xuân; các chữ Hán, hoặc chữ Nôm xuất hiện trong văn bia đều là chữ Khải (một trong 7 loại chữ Hán cổ: Giáp cốt, Kim văn, Tiểu triện, Lệ thư, Khải thư, Thảo thư, Hành thư), các chữ được khắc tròn đều, to và mập không mảnh mai như văn tự bia ở thời sau.

Qua bài văn bia “Phụng Thánh phu nhân Lê thị mộ chí” cho ta hiểu về lịch sử xây dựng ngôi chùa Phúc Thánh, và công trạng của bà Lê Thị Lan Xuân (dân gian gọi Bà là Xuân Lan) đối với ngôi chùa. Năm Thiên Chương Bảo Tự thứ 5 (1137) vua Lý Thần Tông băng hà, với tấm lòng hiếu hạnh phu nhân trông coi lăng tẩm và để tang nhiều năm, sau này phu nhân xin vua Lý Anh Tông cho về hương Tuế Phong để tu và lập nên ngôi chùa Phúc Thánh trên núi Phác. Nghiên cứu văn bia ta thấy ngoài sự thống nhất của nhiều loại hình nghệ thuật, sự kết hợp chỉnh thể văn chương, lịch sử, nghệ thuật hội hoạ, nghệ thuật chạm khắc hoa văn thì trong văn bia còn xuất hiện những chữ Nôm như: Bà, Sông...đây là những chữ Nôm sớm nhất trong quá trình hình thành và phát triển chữ Nôm Việt. Bia “Phụng thánh phu nhân Lê thị mộ chí” là một văn bia quí trong số trên dưới 20 văn bia thời Lý của cả nước, và là văn bia thời Lý duy nhất ở tỉnh Phú Thọ cần được giữ gìn và bảo vệ.

Toạ độ

Hình ảnh [xem cả trang] [Google Images]

đá thời Lý  ©  Image by tamnong.phutho.gov.vn	©  Image by static.panoramio.com	©  Image by static.panoramio.com	©  Image by static.panoramio.com	©  Image by static.panoramio.com

Bài viết

Liên kết [Google search]

Bình luận