Tháp Po Sah Inư (Phố Hài)

Khi nghe đến tên “lầu Ông Hoàng”, chắc hẳn nhiều người sẽ nghĩ rằng đây là 1 toà lâu đài hay căn nhà lớn của một người đàn ông tên Hoàng, mà càng không phải là nơi mà ông “Hoàng” Bảo Đại nghỉ mát như lâu nay người ta vẫn hay đồn đại. Thực chất, lầu Ông Hoàng gắn liền với ông Hoàng người Pháp tên là Ferdinand Dorléans, là Công tước De Montpensier, cháu nội vua Louis-Philippe 1 của Pháp khởi công xây dựng vào ngày 21/2/1911. Người ta kể lại rằng, khoảng cuối năm 1910 đầu năm 1911, Công tước De Montpensier qua Việt Nam đi du lịch và săn bắn. Nhận thấy phong cảnh tại những ngọn đồi xung quanh khu vực Phan Thiết rất nên thơ hữu tình, nằm trên cao nên gió lồng lộng, lại nhìn ra biển xanh, đồi cát trắng, đã khiến ông nảy ra ý định mua mảnh đất đồi Bà Nài này để xây biệt thự nghỉ ngơi. Biệt thự của ông có khuôn viên rộng 5,74 ha, diện tích xây dựng là 536 mét vuông.

Khu biệt thự này nằm cách Tháp Chàm Pôshanư khoảng 100m về hướng Nam, được Công tước De Montpensier sử dụng làm nơi nghỉ ngơi, vui thú săn bắn, tắm biển trong các kỳ săn bắn và du lịch sau này. Đây là một biệt thự đẹp xây dựng theo kiến trúc Pháp đặt tên là Nid Daigle (Tổ Chim ưng), đầy đủ tiện nghi một khách sạn, nhà nghỉ cao ấp. Tổng kinh phí đầu tư khoảng 82.000 đồng tiền Đông Dương lúc bây giờ. Khi xây xong, biệt thự được xem là công trình hiện đại nhất của tỉnh Bình Thuận lúc bấy giờ.

Sau đó ông hoàng De Montpensier bán biệt thự này cho một chủ khách sạn người Pháp tên Prasetts vào tháng 7/1017. Về sau, vua Bảo Đại đã mua lại biệt thự này. Vài chục năm sau, thi sĩ bạc mệnh Hàn Mặc Tử đã đến địa danh này và để lại nhiều kỷ niệm khiến lầu Ông Hoàng càng thêm ý nghĩa.

Tuy nhiên trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, biệt thự này đã bị thêu hủy, ngày nay chỉ còn lại nền móng hầm ngầm chứa nước và những ký ức trong người dân Phan Thiết. Tháng 10/1946, thực dân Pháp quay trở lại xâm lược Việt Nam, Lầu Ông Hoàng được quân đôi Pháp xây dựng thành một hệ thống đồn bót với nhiều lô cốt, bê tông cốt thép chắc chắn để khống chế khu vực thị xã Phan Thiết.

Lầu Ông Hoàng là di tích cổ, là thắng cảnh nổi tiếng của Phan Thiết, là địa danh rất được du khách từ khắp mọi nơi thường xuyên tìm đến thưởng lãm nhưng cùng với thời gian, sự bọt bèo của thắng tích đã khiến nhiều du khách thất vọng. Và theo nhiều cái rỉ tai nhau của những bước chân lãng tử nên giờ đây lầu Ông Hoàng đã không còn là điểm thu hút khách tham quan nữa.