NTO - Chùa Long Đọi Sơn có tên là Diên Linh tự, nằm trên núi Đọi Sơn thuộc huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam, cách Phủ Lý khoảng 8km về phía Bắc, được xây dựng vào năm 1054 và được trùng tu năm 1118 - 1121. Đây là ngôi chùa cổ có nhiều nét văn hóa nghệ thuật kiến trúc tinh xảo, mang đậm dấu ấn qua các thời kỳ lịch sử.

Bia Sùng Thiện Diên Linh

Tổng quan chùa gồm nhà bia, tòa tam bảo, chính điện, nhà giảng đường và nhà khách. Ngay cổng chính, trước tòa tam bảo là nhà bia để tấm bia Sùng Thiện Diên Linh nổi tiếng, chủ yếu ca ngợi công lao tài trí của Lý Nhân Tông trong việc xây dựng, kiến thiết và đánh giặc giữ nước. Bia cao 2,5m, rộng 1,65m, dày 0,3m, bệ bia là một khối đá hình chữ nhật dài 2,4m, rộng 1,8m, cao 0,5m không tạc hình con rùa như các chân bia khác mà tạc hình hai con rồng uốn khúc với 4 chân, đầu có bờm.

Sau nhà bia là tòa tam bảo, rồi đến chùa chính gồm 6 gian. Phía sau chùa chính là sân, vườn hoa, hai bên sân là hai hành lang, mỗi bên đặt 9 pho tượng La Hán. Tượng Kim Cương ở chùa Đọi có kích thước xấp xỉ nhau, cao bằng người thực, khoảng 1,6m đứng chống gươm trước bụng, được tạc bằng đá khối, phục trang theo lối võ quan. Lá chắn che trước ngực, áo giáp ngoài được trang trí tỉ mỉ bằng hình hoa cúc, hình xoắn, trên toàn thân áo còn rải rác những bông hoa nhỏ nhiều cánh.

Bia cổ tại chùa Long Đọi Sơn

Đi theo lối cổng phụ, sẽ đến nơi trước kia có ngọn tháp Chùa Đọi, là một công trình được xây dựng công phu. Tháp gồm "13 tầng chọc trời, mở 40 cửa đứng gió", ở tất cả các cửa vách đều chạm rồng, là loại tháp vuông 4 mặt. Ngoài tầng đế và hai tầng trên không có cửa, còn lại 10 tầng mở cửa cả 4 phía. Tháp Sùng Thiện Diên Linh là tháp mộ, tầng trên "đặt hồng vàng xá lị, tỏa tường quang cho đời thịnh sau này". Tầng đế hợp với tầng đầu tiên thành nơi thờ Phật, trong đó có đặt tượng Đà Bảo Như Lai. Trên các xà của tháp có treo chuông đồng, là loại chuông nhỏ có khả năng là những bộ đinh đang, khi gió thổi va vào nhau tạo thành những âm thanh réo rắt.

Cả cây tháp như là một ngọn bút, một tượng đài cao, bao gồm nhiều hình tượng và được thể hiện bằng nhiều phong cách khác nhau. Bên cạnh đó, ở rải rác trong các thành phần kiến trúc còn có nhiều tượng trang trí như tượng chim thần đầu người mình chim đặt trên các con sơn, tượng giống như ở các cửa cuốn, các đố dọc, ngay cả những viên gạch dùng để ghép tường cũng có trang trí những hình vũ nữ đang múa.

Tòa Thượng điện chùa Long Đọi Sơn có sân và tam cấp
lát bằng gạch Bát Tràng hài hòa với tường xây mái ngói

Tượng đầu người mình chim mang hình tượng nghệ thuật trong thần thoại Ấn Độ, gọi là tượng chim thần Kinari, được tạc bằng đá ráp, cao 40cm, có hình người nửa dưới là chim, chân và cánh thể hiện rất rõ, chân có móng, đuôi nhiều lông cao vút. Trên đầu tượng, tóc tết thành hình cầu, vắt ngang trán là một vành khăn rủ xuống ngang vai, trên hai cánh chim là những đường cong khắc chìm vòng quanh vành ngoài, bên trong có những đường xoáy trôn ốc được cách điệu theo hình hoa lá chạm nổi. Thu hút nhất ở tượng là bộ mặt với vẻ trầm tư, đôi mày thanh tú và dài, cặp mắt hơi xếch, đuôi mắt dài hơn, quặp xuống, làm môi khép lại thoáng như có nụ cười, mũi dọc thẳng, cao. Bộ tóc phía trên đầu được thắt bằng một dải điểm hoa, tạo thành búi trên đỉnh đầu, là những kiểu trang trí của thế kỷ XI - XII.

Trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử nhưng chùa Long Đọi Sơn vẫn sừng sững giữa đất trời, làm rung động lòng người và thu hút nhiều khách tham quan. Đây cũng là ngôi chùa lưu giữ nhiều di vật quý của một giai đoạn hoàng kim trong lịch sử Phật giáo Việt Nam, gắn liền với dấu mốc lịch sử của việc định đô Thăng Long từ 1.000 năm trước.

Thông tin địa danh:
Địa chỉ: Huyện Duy Tiên, Tỉnh Hà Nam, Việt Nam

(NTO.vn tổng hợp)