Đền Nghè - Nơi ghi dấu nữ tướng Lê Chân

Đền Nghè là một ngôi đền lớn nằm trong quận Lê Chân, thuộc thành phố Hải Phòng. Đền thờ bà Lê Chân – một vị nữ tướng thời Hai Bà Trưng, người đã có công lập nên làng An Biên, Hải Phòng ngày nay.

Theo truyền thuyết kể lại rằng, Bà là người làng An Biên, huyện Đông Triều tỉnh Quảng Ninh. Cha bà là cụ Lê Đạo làm nghề dạy học và bốc thuốc. Thái thú Giao Chỉ hồi đó là Tô Định, được bọn tay sai mách bảo đã tìm cách ép buộc bà làm tì thiếp. Song bà đã cự tuyệt. Tô Định bèn khép tội thân phụ bà và giết hại cụ. Đồng thời chúng còn đem quân về lùng bắt bà. Bà bèn từ biệt xóm làng ra đi, xuôi thuyền ra biển. Khi tới làng Vẻn (An Dương, Hải Phòng ngày nay) thấy ở đây chỉ có vài gia đình đánh cá, đất đai màu mỡ, tiện cho việc đánh giặc, bà liền về quê đón gia quyến và những người thân thuộc đến xây dựng làng xóm mới và đặt tên là làng An Biên, còn gọi là làng Vẻn. Bà cho xây dựng trang ấp, khai khẩn, trồng trọt, tích lũy lương thực. Bên cạnh đó bà cũng chiêu mộ nghĩ quân, rèn luyện võ nghệ tạo nên một vùng An Dương trở thành một khu căn cứ nghĩ quân lớn. Năm 40, được tin Hai Bà Trưng ở Mê Linh giương cờ khởi nghĩa, lập tức bà Lê Chân lãnh đạo nhân dân nổi dậy hưởng ứng.

Ngày nay để ghi nhớ công đức của bà, dân làng An Biên bảo nhau dựng đền thờ. Trước đây là một ngôi miếu nhỏ, mái lợp cỏ tranh đơn sơ. Sau dân làng đóng góp xây dựng. Mãi đến năm 1919 mới dựng thành một ngôi đền lớn, bề thế như hiện nay. Đền mang dấu ấn kiến trúc thời Nguyễn bao gồm: tam quan, toà bái đường, thiêu hương, hậu cung, giải vũ, nhà bia, nơi đặt tượng voi đá, ngựa đá. Toà bái đường gồm 5 gian được nâng đỡ bởi 16 cột lim, kê trên 16 viên đá tảng đục đẽo công phu, tỉ mỉ. Chính giữa nóc nhà bái đường đắp nổi hàng chữ  Hán lớn An Biên cổ miếu. Hậu cung gồm 3 gian, xây cao hơn nhà bái đường với thiết kế kiểu 2 tầng mái, làm tăng thêm sự bề thế, uy nghi của đền.

Nét đặc sắc nhất trong kiến trúc đền là nghệ thuật chạm khắc trên gỗ, đá. Với các đề tài long ly quy phượng; tùng cúc- trúc mai... thể hiện kỹ thuật chạm khắc bong hình, chạm nổi, chạm chìm đạt đến trình độ tinh xảo. Điển hình là tấm bia khắc trên đá rất có giá trị được tạc vào thời Nguyễn, nghi tiểu sử của nữ tướng Lê Chân. Toà bái đường treo khánh đá chạm nổi đề tài vũ hội long vân đường nét tinh vi, mềm mại, uyển chuyển. Ở toà thiêu hương có nguyên chiếc sập đá đồ sộ, tạo bằng khối đá liền, chạm nổi hình chim, thú, hoa, lá rất công phu. Toà hậu cung, tượng Nữ tướng ngồi trên ngai thờ, đặt trong một khám lớn sơn son, thếp vàng với dáng vẻ uy nghi, đôn hậu, xinh đẹp.

Hội đền Nghè được tổ chức từ  ngày mồng 8 đến ngày mồng 10 tháng 2 Âm lịch, thu hút đông đảo du khách đến tham quan di tích, tưởng niệm nữ tướng Lê Chân. Đền Nghè được Nhà nước xếp hạng năm 1975.

Tượng nữ tướng Lê Chân ở Hải Phòng

Hoàng Hạnh Uyên