Nhà văn Marguerite Duras lúc trẻ (giải văn chương Goncourt 1984)

Hiện bày trước mắt chúng tôi là một đô thị cổ nhỏ nhắn với cảnh tấp nập trên bến dưới thuyền. Những cảnh đời sống diễn ra hai bên bờ  sông Mê Kông với vẻ bình dị từ muôn đời nay. Nhưng tất cả không làm người khách lạ có cảm giác bất ổn về chuyện mỹ quan hay ô nhiễm nào đó. Dường như, thiên nhiên với cuộc sống con người luôn sống chan hòa như chưa hề một lần đối nghịch. Nhưng chỉ cần chảy qua khỏi thị xã, con sông lại mang dáng vẻ khác. Cũng rất xanh mát nhưng có gì đó lành lạnh, cứ cuồn cuộn trôi. Một nhánh sông Mê Kông rẽ vào thị xã càng thêm mềm mại bởi những làng hoa, những cây đa bến cũ điểm tô. Hãy nghe Marguerite Duras nói về dòng sông nơi mẹ mình dạy học: “Mẹ tôi thỉnh thoảng nói với tôi rằng không có nơi chốn nào trong suốt cuộc đời tôi lại nhìn thấy được một dòng sông đẹp đẽ, vĩ đại và hoang dã như nơi đây. Sông Mê Kông và những phụ lưu của nó đổ ào ra biển, lưu lượng nước khổng lồ tự nhiên biến mất dưới sự soi mòn của đại dương. Trên một vùng bao la vô tận của tầm nhìn, con sông chảy uốn khúc trong trượt dốc của đất trời thấp xuống...”.

                Bến phà Mỹ Thuận ngày xưa (cảnh trong phim)

Không mấy khó khăn để tìm hiểu thiên tình sử Marguerite Duras bởi dân Đồng Tháp đã nằm lòng mọi chuyện. Họ càng tự hào khi thấy thiên tình sử của Marguerite Duras và Huỳnh Thủy Lê được tái hiện qua bàn tay của đạo diễn tài ba Jean - Jacques Annaud. Chính hình ảnh mở đầu phim Người tình của Jean - Jacques Annaud với một chuyến phà sang sông Mê kông lúc trời sáng đã làm bao trái tim thổn thức. Thiếu nữ Jean March dáng vẻ phớt đời với đôi môi đỏ thẫm nhìn về phía dòng sông xa xăm. Xung quanh là những con người lam lũ Việt Nam làm nổi bật dáng vẻ Tây phương đầy tâm trạng ấy. Chàng Hoa kiều giàu có đã tìm thấy một tình yêu của riêng mình từ dáng đứng ấy. Khi xem những thước phim của Jean - Jacques Annaud, nhiều du khách đã muốn đến ngay xứ sở chín rồng với hy vọng tìm những phút rung động cho riêng mình. Chuyến phà định mệnh ấy nay đâu? có người nói là phà Cao Lãnh. Nhưng theo một số tài liệu của Sở Du lịch Đồng Tháp lại là phà Mỹ Thuận. Quả là tiếc nuối cho những người theo dấu Người tình khi chuyến phà ấy đã không còn vì đã có cây cầu Mỹ Thuận hoành tráng bắc ngang.

              Chợ Sa Đéc xưa (cảnh trong phim)

THẾ GIỚI CỦA HUỲNH THỦY LÊ

Dạo quanh thị xã, cảm giác quen thuộc của những trang tiểu thuyết Người tình lại hiện về. Những ngôi nhà kiểu Pháp xuất hiện lác đác với dấu vết thời gian đang tàn phá. Khu chợ thị xã với dãy phố mái ngói rêu phong kiểu Trung Hoa. Những con đường với hai hàng cây vào nhau như vòng tay âu yếm của người tình. Trên con đường Nguyễn Huệ, khóm 1, phường 2, nhà người tình Huỳnh Thủy Lê hiện dần ra. Mọi thứ có vẻ khiêm tốn hơn những gì phim ảnh, bút mực ngợi ca. Bởi ngôi nhà của Huỳnh Thủy Lê trong phim là một công trình kiến trúc cổ ở tận xứ Bình Thủy (Cần Thơ) đã trên 130 tuổi. Ngôi nhà của Huỳnh Thủy Lê cũng ngần ấy tuổi được khởi công vào năm 1889 và trùng tu năm 1917. Sau những phút ngỡ ngàng, chúng tôi dạo bước theo lối cũ vào nhà Người tình. Đã một thời, ngôi nhà được ngành công an sử dụng làm nơi làm việc khiến nhiều du khách tìm đến xót xa ra về. Bởi họ không thể đứng giữa ngôi nhà đã hình thành một Hoa kiều phong nhã như tơ trời. Họ càng buồn khi không được đặt chân vào gian phòng sặc mùi á phiện của cha Huỳnh Thủy Lê để mường tượng cảnh ông quỳ lạy van xin cho mối tình ngang trái của mình.

              Ngôi nhà của Huỳnh Thủy Lê ở Sa Đéc

Ngôi nhà có diện tích 258 m2 với lối kiến trúc Đông - Tây giao duyên. Lối kiến trúc chính vẫn là nhà 3 gian như hàng ngàn ngôi nhà miền Tây. Mặt tiền được trang trí bởi các hoa văn chuông muông, cây cỏ tượng trưng cho 4 mùa cầu mong sự sung túc cho gia chủ. Trong khi đó cửa sổ được trang trí với hoa văn phương Tây thường thấy. Những vật dụng hiếm hoi còn giữ lại là chiếc bàn thờ Quan Công giữa sảnh với những chạm khắc tinh xảo, màu nâu bóng vì thời gian. Một chiếc gương to hoen ố, tủ trang điểm, tủ quần áo... Bước vào gian trong là thế giới của gia đình Người tình. Hai căn phòng gỗ hai bên với họa tiết cây trúc thanh mảnh. Chút rờn rợn của căn nhà quyền lực ấy còn sót lại trên chiếc phản gỗ khảm xà cừ nơi ông Huỳnh Thuận ép con mình từ bỏ tiếng nói của con tim để cứu vớt một danh gia sắp hết thời. Sau đêm nghiệt ngã của đời mình, Huỳnh Thủy Lê đã thành hôn với tiểu thư Nguyễn Thị Mỹ, người Gò Công (Tiền Giang) nổi tiếng về giàu có. Căn phòng của đôi vợ chồng bất đắc dĩ ấy nay đã mất dấu vì không được bảo tồn. Khu vườn xanh như ngọc của ngôi nhà cũng biến mất để thay bằng một sân xi măng lạc điệu. Gian nhà bếp bên góc trái khu đất cũng biến mất từ lúc nào cũng không ai hay biết.

NƯỚC NÀO CHẲNG MÁT, TÌNH NÀO CHẲNG NỒNG

Mặc dù đã cố níu kéo để được sống trên mảnh đất của những rung động tình yêu nhưng Huỳnh Thủy Lê buộc phải theo vợ con lên Sài Gòn. Cuộc hôn nhân đã cứu được gia đình họ Huỳnh. Ông vẫn sống cuộc đời sung túc, danh vọng và còn làm sui với một phó tổng thống của chính quyền Sài Gòn trước đây. Ông mất vào năm 1972, được an táng trên mảnh đất kỷ niệm Sa Đéc, nay tọa lạc trên đường 30-4 (phía sau khách sạn Bông Hồng). Đến năm 1996, Marguerite Duras cũng qua đời mang theo nỗi nhớ khôn nguôi về người tình Trung Hoa, về dòng sông xứ Việt dù giam mình trong kinh thành ánh sáng Paris.

Diễn viên Jane March vào vai chính Marguerite Duras

Trên con đường tìm lại “dấu xưa tích cũ” của Marguerite Duras, chúng tôi còn tìm đến ngôi trường tiểu học Trưng Vương (xưa là École De jeunes filles) do mẹ bà làm hiệu trưởng. Ngôi trường giờ đã bị bê tông hóa hơn phân nửa. Một con lộ được phóng qua sân trường như ngăn đôi. Phía học sinh nữ vẫn còn được giữ nguyên kiến trúc Pháp là nơi khách Pháp thường tìm đến giao lưu. Ngôi nhà của gia đình Marguerite Duras gần Cầu Quay không còn nhận ra dấu tích. Có người tự nhận nơi mình ở chính là căn nhà của bà nhưng không thể đưa ra những minh chứng xác thực.

Trường tiểu học Trưng Vương- xưa là École De jeunes filles (cảnh trong phim)

Trở về ngôi nhà của Người tình trong một buổi chiều gió lộng. Gió từ dòng sông Sa Đéc thổi vào bao lơn trước nhà rồi đi vào thế giới sâu hun hút của Huỳnh Thủy Lê. Người tình đã đi xa, dấu vết kỷ niệm cũng nhạt nhòa nhưng nước sông nào chẳng mát, tình yêu nào mà chẳng nồng nàn... Cứ thế, hàng ngàn người âm thầm về chốn này như yêu thương tuôn chảy không phút nghỉ ngơi.

Chợ Sa Đéc (cảnh trong phim)

                                                                                                                    (Phạm Thái Thanh)