Đền thánh Nguyễn

ĐỀN THÁNH NGUYỄN

“Đại Hữu sinh vương, Điềm Giang sinh thánh”, vùng đất địa linh nhân kiệt thuộc huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình ven cố đô Hoa Lư; Đại Hữu là quê hương của vua Đinh Tiên Hoàng còn Điềm Giang nơi sinh ra Lý triều quốc sư Nguyễn Minh Không, dân gian tôn gọi Thiền sư là Đức Thánh Nguyễn. Thánh họ Nguyễn húy Chí Thành, hiệu Minh Không, là một vị cao tăng đứng đầu tổ chức Phật giáo dưới triều đại nhà Lý, được vua Lý Thần Tông sắc phong là quốc sư. Ngài có công khai lập nhiều chùa chiền trong nước, truyền bá nghề đúc đồng, cả y thuật và pháp thuật đều đắc đạo thần thông.
Đền được xây dựng trên nền ngôi chùa cổ có tên là Viên Quang, do chính Thiền sư khởi lập vào năm 1121 tại quê nhà. Về sau, người dân địa phương cho là nền nhà cũ của Đức Thánh Nguyễn nên đã dời chùa sang phía tây, mà dành riêng nơi nhà cũ để thờ ngài. Đền còn thờ Thái sư Tô Hiến Thành, một đại thần có công bình Chiêm, phò ấu chúa là vua Lý Cao Tông. Sở dĩ nơi đây thờ ông là do bố đẻ ông là Tô Trung Công làm quan lệnh doãn phủ Trường Yên đã cùng vợ về đây cầu tự và sau sinh ra ông.
Kiến trúc đền Thánh Nguyễn hiện nay còn lưu giữ được nhiều cấu kiện, mảng điêu khắc bằng gỗ có từ thời Lê, khoảng thế kỷ 17. Mặc dù đã trải qua nhiều đợt trùng tu, đặc biệt lớn nhất là vào năm Bảo Đại thứ 3 (1928) nhưng tổng quan vẫn còn khá nguyên vẹn kiến trúc thời Lê, đặc sắc là gác chuông với dấu tích của hệ thống đấu củng. Nhiều hiện vật cổ có giá trị được lưu giữ như cây đèn đá, cột kinh, các văn bia đá cổ thời Lê và Nguyễn, sóc đá, gạch trang trí hoa văn thời Lê, hai chân tảng bằng đá thời Lý – Trần, các nhang án, khám thờ thời Lê, tranh thờ, 50 đạo sắc thời Lê và Nguyễn… Đây là những tài sản văn hóa vô giá, góp phần nghiên cứu lịch sử, văn hóa, nghệ thuật truyền thống của dân tộc.
Lễ hội đền Đức Thánh Nguyễn diễn ra từ ngày 8 đến ngày 10 tháng 3 âm lịch, với nhiều nghi thức tâm linh đặc sắc, các trò chơi truyền thống độc đáo thu hút đông đảo tín đồ và khách hành hương khắp nơi trong nước về tham dự.