Gò Đống Đa 
Trung Liệt miếu, pagode des roses
|
Ký ức Hà Nội: Giải mã gò Đống Đa |
Ký ức Hà Nội: Giải mã gò Đống Đa |
Ký sự Thăng Long - 14 - Giải mã Gò Đống Đa |
Linh thiêng lễ hội gò Đống Đa 2016 | VTC |
Hội gò Đống Đa 1981 - Dong Da Rally |
QUANG TRUNG NGUYỄN HUỆ |
|
Tổng quan
Đêm 4 rạng ngày 5 tháng 1 năm Kỷ Dậu (1789) trận đánh của quân Tây Sơn diễn ra với sự tham gia của nhân dân vùng Khương Thượng, do Đô đốc Long (còn có tên là Đặng Tiến Đông) chỉ huy. Trận này diệt tan đồn Khương Thượng của quân nhà Thanh. Tướng nhà Thanh là Sầm Nghi Đống phải treo cổ tự tử ở núi Ốc (Loa Sơn) gần chùa Bộc bây giờ. Trận đánh đã mở đường cho đại quân Tây Sơn từ Ngọc Hồi thừa thắng tiến vào Thăng Long.
Tương truyền sau chiến thắng, vua Quang Trung cho thu nhặt xác giặc xếp vào 12 cái hố rộng, lấp đất chôn và đắp cao thành gò gọi là "Kình nghê quán" (gò chôn xác "kình nghê" - 2 loài cá dữ ngoài biển, một cách gọi ám chỉ quân xâm lược Tàu). Theo truyền thuyết, 12 gò này nằm rải rác từ làng Thịnh Quang đến làng Nam Đồng, trên các gò cây cối mọc um tùm nên có tên là Đống Đa. Năm 1851, do mở đường mở chợ, đào xẻ nhiều nơi thấy nhiều hài cốt, lại cho thu vào một hố cao lên nối liền với núi Xưa, thành gò thứ 13, tức là gò còn lại hiện nay. Còn 12 gò khác đã bị phạt đi trong thời gian người Pháp mở rộng Hà Nội năm 1890.
Nhân kỷ niệm 200 năm chiến thắng Ngọc Hồi-Đống Đa, năm 1989, Công viên Văn hóa Đống Đa được thành lập trên cơ sở khu vực Gò Đống Đa. Đây là công trình kiến trúc mang tính lịch sử văn hóa nhằm ghi nhớ công ơn của người Anh hùng áo vải Quang Trung - Nguyễn Huệ. Tổng diện tích của công trình 21.745 m2 được chia làm 2 khu vực, gồm khu vực tượng đài, nhà trưng bày và khu vực gò.
Cụm di tích Đền Trung Liệt - Gò Đống Đa
Đền Trung Liệt - Gò Đống Đa là cụm di tích nhằm kỉ niệm chiến thắng Đống Đa vào năm 1789 của Quang Trung - Nguyễn Huệ. Nhà thơ Ngô Ngọc Du cũng đã có thơ cảm khái về chiến công này:
Thành Nam thập nhị kình nghê quán
Chiến diệu anh hùng đại võ công
Đền Trung Liệt được xây trên gò Đống Đa, thuộc phường Trung Liệt, quận Đống Đa, thành phố Hà Nội.
Gò Đống Đa còn được gọi là Gò Trung Liệt vì trên đó có đền Trung Liệt. Hiện ở cổng đền Trung Liệt vẫn còn hai câu đối:
Thử thành quách, thử giang san, bách chiến phong thần dư xích địa
Vị nhật tinh vị hà nhạc thập niên tâm sự cộng thanh thiên.
Dịch nghĩa:
Ấy thành quách, ấy núi sông, trăm trận phong trần có dư trong thước đất,
Vì trời sao, vì sông núi, nỗi niệm tâm sự mười năm (chỉ biết) bày tỏ với trời xanh.
Đền Trung Liệt trước kia ở thôn Văn Tân (nay là phố Nguyễn Khuyến). Đến cuối thế kỷ XIX, đền được dời đến Gò Đống Đa.
Trong trận Tây Sơn đánh quân Thanh chiếm giữ thành Thăng Long, tại vùng Đống Đa từ Nam Đồng tới Thịnh Quang la liệt xác giặc khắp nơi. Nhân dân trong vùng phải thu nhặt xác giặc đem chôn ở 12 hố và đắp đất lên cao thành gò. Vào năm 1851, khi đào đất để mở đường, lập chợ, nhân dân lại phát hiện được nhiều hài cốt giặc nên tập trung chúng vào một hố cạnh núi Ốc (còn gọi là Loa Sơn), thời đó còn có tên là gò Đống Đa, rồi đắp đất cao lên liền với núi cũ. Gò Đống Đa còn lại hiện nay chính là gò thứ 13 chôn xác quân Thanh, còn 12 gò kia đã dần dần bị san bằng trong quá trình thực dân Pháp mở rộng thành phố Hà Nội. Đáng lưu ý, 13 gò trên còn có tên gọi là Kình Nghê quán, tức là nơi tập trung cá kình và cá nghê - những loại cá dữ ở biển, với ngụ ý đây là nơi chôn vùi quân giặc dữ Mãn Thanh. Bấy giờ, tướng Mãn Thanh là Sầm Nghi Đống, Thái thú Điền Châu, trấn giữ đồn Khương Thượng đã bị quân tướng Tây Sơn là Đô đốc Long, phối hợp cùng nhân dân trong vùng tấn công mãnh liệt bằng đại bác, voi chiến và những cuộn rơm kết dài cháy rừng rực. Quân Sầm Nghi Đống đã nhanh chóng bị tiêu diệt. Thất bại thảm hại, Sầm Nghi Đống đã treo cổ tự vẫn trên gò Đống Đa cùng mấy trăm thân binh. Sau đó, với lòng khoan dung của nhân dân ta và cũng để có bang giao chấm dứt chiến tranh, vua Quang Trung đã cho lập đền thờ Sầm Nghi Đống ngay tại gò Đống Đa.
Đền Trung Liệt được lập nên đầu tiên để thờ Lê Lai, người có công hiến thân mình cứu Lê Lợi thoát chết. Sau đó, đền còn thờ thêm Nguyễn Tri Phương – tướng giữ thành Hà Nội, năm 1872, bị giặc Pháp bắt và dụ dỗ đầu hàng nhưng ông đã nhịn ăn để chết theo thành và Hoàng Diệu – Tổng đốc Hà Nội, năm 1882 khi thành Hà Nội thất thủ vào tay giặc Pháp, đã thắt cổ tự vẫn. ền còn thờ cả Trương Đăng Quế và Đoàn Thọ Lang, hai vị quan có công với triều Nguyễn. Đến thời Pháp tạm chiếm Hà Nội, năm 1946-1954, đền được đặt thêm bài vị thờ vua Quang Trung. Cũng vì thế khi đến đây, người lạ thường cho là đền Trung Liệt chỉ thờ có Quang Trung, người chiến thắng lừng lẫy quân Thanh mùa xuân năm Kỷ Dậu (1789).
Đền Trung Liệt hiện nằm trong khu vực Tượng đài Quang Trung trên gò Đống Đa lịch sử.
Hàng năm, vào ngày mồng 5 tháng Giêng (ÂL), nhân dân tổ chức ngày giỗ trận Đống Đa kỉ niệm các chiến sĩ đã hi sinh trong trận đại thắng ở Đống Đa mùa xuân năm 1789.
Ngày hội Đống Đa là một ngày hội lịch sử, là sự tái hiện trận Rồng lửa và tục Cướp đầu giặc của dân ba làng Nam Đồng, Khương Thượng và Thịnh Quang trong khu vực diễn ra trận Đống Đa lịch sử năm 1789. Tương truyền chiếc đầu lâu này là của Sầm Nghi Đống - tướng chỉ huy ở Khương Thượng, vì thua trận nên đã thắt cổ tự vẫn. Ở lễ hội, chiếc đầu lâu được làm bằng củ chuối, được sơn hồ bóng đen kịt. Mờ sáng mồng 5 Tết, cả ba đội tráng binh của ba làng phải cùng nhau tranh cướp cho làng mình cái đầu lâu đó. Nếu làng nào cướp được thì theo quan niệm của nhân dân, năm đó dân làng sẽ làm ăn thịnh đạt. Và đó cũng là một trong những nghi lễ chính của giỗ trận Đống Đa.
Sau này, ở phía sau gò Đống Đa, Nhà nước ta đã dựng tượng Quang Trung rất lớn, cùng phù điêu miêu tả trận đánh và cụm di tích. Gò Đống Đa, đền Quang Trung, chùa Đồng Quang, chùa Bộc là một địa danh lịch sử lớn, nơi sáng giá, tôn vinh anh hùng dân tộc kiệt xuất ở thế kỉ XVIII của nhân dân Việt Nam.
Đền Trung Liệt - Gò Đống Đa được công nhận là Di tích Lịch sử - Văn hoá trong đợt đầu tiên của Thành phố Hà Nội vào tháng 4/1962. (Nguồn: tổng hợp)
Toạ độ
Bài viết
Bình luận
Lưu ý: chúng tôi không chịu trách nhiệm về nội dung các bình luận của bạn đọc
|
|
| Địa chỉ |
8 Đặng Tiến Đông, Quang Trung, Đống Đa, Hà Nội, Vietnam |
| Thêm bởi |
admin |
| Vào ngày |
2018-02-02 00:49:37 |
| Các thành viên |
|
|
|
(102 m) |
(435 m) |
(511 m) |
(713 m) |
(909 m) |
(937 m) |
(1.40 km) |
(1.46 km) |
|