Theo tư liệu khảo cổ, Nguyệt Áng, huyện Thanh Trì, Hà Nội là làng cổ có quá trình định cư hàng nghìn năm về trước. Năm 1993, người dân đã đào được một mộ thuyền với nhiều đồ tùy táng, xác định niên đại cách ngày nay khoảng 2.400 – 2.500 năm (thuộc văn hóa Đông Sơn).
Là nơi cách kinh thành Thăng Long xưa không xa, lại có truyền thống hiếu học nên dưới các triều đại phong kiến, Nguyệt Áng đã sản sinh nhiều nhân tài. Người đầu tiên đỗ đại khoa là Nguyễn Danh Thự (Thọ) đỗ tiến sĩ năm 1631 khi mới 29 tuổi.
Người thứ hai là Nguyễn Đình Trụ (1627 - 1703). Sau khi về hưu, ông về mở trường dạy học, học trò đông tới hàng nghìn. Hơn 70 người sau đó đỗ tiến sĩ và hương cống, thành đạt trên đường hoạn lộ. Thời bấy giờ coi ông là một “công phái thầy học”.
Người cuối cùng là Lưu Quỹ (1811 - ?) nổi tiếng thẳng thắn, dám tâu việc can ngăn vua nên bị giáng chức. Tháng 2 năm Tân Sửu (1841), vua Thiệu Trị lên ngôi, Lưu Quỹ đã cùng Khoa đạo Nguyễn Bỉnh Đức dâng sớ khuyên vua lưu ý đến 10 điều sách lược trị nước. Trong đó, 2 điều được vua tâm đắc nhất là “thận trọng trong sự ham chuộng” và “cẩn thận trong dùng người”.
Tính từ người khai khoa của làng là Nguyễn Danh Thự (đỗ năm 1631) cho đến người cuối cùng của làng là Lưu Quỹ (đỗ năm 1835) trải qua 204 năm với 11 tiến sĩ. Trong đó chỉ có một người đỗ vào triều Nguyễn, còn lại 10 người đỗ vào thời Lê - Trịnh.
Tính trung bình cứ khoảng 19 năm Nguyệt Áng lại có một người vinh quy bái tổ, mũ áo cân đai về làng. Tuy nhiên ở một số khoa thi, người Nguyệt Áng đỗ liền nhau (cứ 3 năm lại có người đỗ) như: Nguyễn Đình Trụ (đỗ năm 1656), Nguyễn Quốc Trinh (1659), Nguyễn Xuân Đài (1697), Nguyễn Đình Úc (1700), Lưu Tiệp (1772), Lưu Định (1775).
Tại di tích còn hai tấm bia trụ, một tấm thời Cảnh Trị, một tấm thời Tự Đức. Bên cạnh văn chỉ là ngôi mộ cổ hơn 2000 năm, cùng với đình và chùa làng Nguyệt Áng thành một cụm di tích vô cùng giá trị.
(Bài viết tham khảo tư liệu của trang làng khoa bảng Nguyệt Áng)