Thành cổ Hòa Bình

BÍ ẨN THÀNH CỔ HOÀ BÌNH

Quốc lộ 21 hay còn gọi là đường Hồ Chí Minh, chính là được hình thành trên cơ sở đường Lai kinh thượng đạo, nối miền tây Thanh - Nghệ với kinh thành Thăng Long. Nghĩa quân Lam Sơn cũng đi đường này để tiến quân ra Đông Quan, qua địa phận các huyện Mỹ Lương, Yên Sơn của đạo Sơn Tây để đi vào Chương Đức, Thanh Oai của đạo Sơn Nam là đoạn thuộc quốc lộ 6 trên địa phận Hà Nội để vào thẳng Hoàng thành Thăng Long.
Tại ngã tư Chợ Bến lối rẽ về huyện lỵ huyện Mỹ Đức cũ để đi đường 21B, cũng là một lối tắt vào Thăng Long xưa, có một tòa thành cổ bí ẩn. Thành chỉ còn dấu tích hai chiếc cổng, cổng phía nam thì hư hoại gần hết nhưng dấu vết bên cạnh lại có tường thành xây bằng đá ong, mặt trong đắp đất, cổng phía tây thì nguyên vẹn hơn, còn cả vòng cổng, ngõng cửa và các lỗ then cánh cổng. Xem trên Google map thì dấu tích quy mô toà thành vẫn còn khá nguyên vẹn, xung quang ba bề là hào nước nhân tạo, mặt phía bắc có sông Huỳnh là hào tự nhiên.
Xem ra địa thế trấn giữ khá quan trọng, vì từ đây có đường đi vào các xứ mường, lên Sơn Tây, rẽ về Hà Nội, phía dưới lại có đường sông. Chợ Bến vì vậy luôn có vị trí quân sự, chính trị, kinh tế quan trọng của huyện Lương Sơn tỉnh Hoà Bình trước đây. Trước khi sáp nhập Hoà Bình về Phú Thọ, Chợ Bến đã có kế hoạch hình thành khu đô thị và Lương Sơn lên thị xã.
Toà thành bí ẩn vì hầu như không có ghi chép gì từ xưa về nó, bên trong cũng không có công trình kiến trúc nào, chỉ nghe dân địa phương kể khi họ vào khai phá đất trong thành thì có bóc đi nhiều dấu tích nền móng, dưới lòng đất đào được nhiều chum mật mía. Qua các đợt nghiên cứu và khảo cổ các chuyên gia đã phát hiện một số dấu tích thời Mạc của toà thành, bởi thế cũng có nhận định cho rằng đây là toà thành do nhà Mạc xây dựng để ngăn chặn bước tiến quân của Nam triều Lê - Trịnh. Từ đó người ta cũng dần quen gọi là thành Nhà Mạc!
Trên hình dáng còn thấy cùng với các dấu tích, truyện kể có thể nhận định thêm toà thành vẫn được xử dụng dưới triều Nguyễn. Hình dạng khá giống các thành xây theo kiến trúc châu Âu, các chum mật mía vẫn còn vị ngọt là vật liệu để đánh vữa trước khi có xi măng! Thành cổ hiện nay thuộc về xã Cao Dương tỉnh Phú Thọ.