Chùa Phật Tích

PHẬT TÍCH ĐẠI DANH LAM
Chùa Vạn Phúc, núi Lạn Kha, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh có thiền sư Chuyết Chuyết người Trung Hoa đến hành đạo, ngài được vua Lê Huyền Tông, chúa Trịnh Tráng cùng hoàng gia và các bậc công hầu đều kính trọng. Từ đây, dưới thời Lê trung hưng, chùa là một trung tâm truyền bá Phật pháp, san khắc kinh Phật hoá độ quần sinh danh tiếng của Đại Việt. Cũng trong thời kỳ này, khi tu bổ chùa cảnh, dọn dẹp ngôi tháp đổ đã phát hiện một pho tượng Phật bằng đá dát vàng vì vậy chùa thường được gọi tên là Phật Tích; ngôi làng bên cạnh cũng thành xã Phật Tích cho đến nay!
Phật Tích là một đại danh lam, được sơ khởi từ thế kỷ thứ 7 với tên Tiên Sơn tự, từng là nơi đón các nhà sư Thiên Trúc sang truyền đạo. Năm 1041, vua Lý Thái Tông cho xây Viện Từ Thị Thiên Phúc và đúc tượng đại Phật A Di Đà để tôn thờ. Đời vua Lý Thánh Tông cho xây chùa Thiên Phúc, đúc tượng Phạm Thiên, Đế Thích bằng vàng và dựng ngôi bảo tháp cao nhất nước, tương truyền từ Thăng Long cũng nhìn thấy được, tượng đó nay là bảo vật quốc gia. Vua Lý Thần Tông cho làm 8 vạn 4 ngàn ngôi bảo tháp bằng đất nung, khánh thành và trì chú tại Phật Tích rồi ban cho khắp nước, đến nay nhiều nơi vẫn còn lưu giữ những ngôi tháp này.
Sang thời Trần, chùa Thiên Phúc vẫn là quốc tự nhưng được đổi tên Vạn Phúc. Vua Trần Nhân Tông đã cho xây cung Bảo Hoa, sau khi khánh thành, nhà vua đã soạn tập thơ Bảo Hoa dư bút gồm 8 quyển để kỷ niệm. Vua Trần Nghệ Tông lập thư viện Lạn Kha. Đến năm 1384, lại mở khoa thi Thái học sinh ngay tại chùa để chọn nhân tài giúp nước.
Thời Nguyễn, chùa Phật Tích bị suy tàn đi nhiều, không còn là quốc tự. Giai đoạn từ 1949 - 1952, giặc Pháp chiếm chùa đã phá hủy hoàn toàn ngôi cổ tự, chỉ còn nền gạch và một vài pho tượng. Năm 1959, chùa Phật Tích bắt đầu được tu bổ dần dần.
Phật Tích không chỉ là trung tâm Phật giáo mà còn lưu giữ kho tàng truyền thuyết, với những câu chuyện dân gian nổi tiếng như cuộc chiến giữa An Dương Vương và Triệu Đà; chàng Từ Thức gặp Tiên nữ đi hội ngắm mẫu đơn hay ông tiều phu Vương Chất xem tiên đánh cờ đến mục cán rìu mới hết ván mà về nhà đã qua 7 đời con cháu!!!
Việc hưng công chùa cảnh lại gắn liền với nhiều nhân vật lịch sử nổi danh như: bà chúa Mụa Trần Thị Cư, bà chúa Chè Đặng Thị Huệ, Thám hoa Nguyễn Đăng Cảo....
Qua các đợt khảo cổ đã phát hiện nhiều dấu tích chùa tháp từ thời Lý với hàng ngàn hiện vật đặc sắc. Ngay dưới nền chùa người ta còn bảo lưu phần móng của ngôi tháp cổ. Phía trước chùa là hàng linh thú, canh giữ ngàn năm, sau chùa với hơn 30 ngôi tháp tổ, chủ yếu thuộc thời Lê Trung hưng. Mỗi tháp mỗi vẻ, tháp đá đều có minh văn, bên trong chạm khắc Phật động trang nghiêm; tháp gạch cổ kính rêu phong, ẩn mình dưới bóng tùng cổ thụ.
Trên núi có bàn Cờ Tiên, lại xây bảo tháp nguy nga, dựng phiên bản tượng Phật thời Lý rất lớn. Sườn núi giếng Rồng đã cạn trơ ra bệ đá ngàn tuổi, dưới sân giếng khơi Phật tích nước vẫn trong. Thật là một Đại danh lam lưu đầy cổ tích ngàn năm huyền bí!