Đền thờ Chu Văn An

ĐẠI VIỆT QUỐC VẠN THẾ SƯ BIỂU
Trần Triều Tiến Sỹ Quốc Tử Giám Tư Nghiệp Chu Văn An thụy Văn Trinh Công hiệu Khang Tiết Tiên Sinh, người làng Thanh Liệt huyện Thanh Trì, Hà Nội, Ngài sinh ngày rằm tháng 8 năm Nhâm Thìn. Đến năm ngài 12 tuổi đời vua Trần Anh Tông ngài thi đỗ Thái Học Sinh, năm 16 tuổi ngài vào thi đình, năm 24 tuổi ngài vào triều làm giám quan, tính tình thẳng thắn nhuần đạm không tham đường danh lợi chỉ cốt tỏ đạo Thánh hiền làm gốc, học nghiệp tính thuần xa gần ai cũng biết tiếng.
Đại Việt sử kí toàn thư cho biết, ông có “học trò đầy cửa, từng có người thi đỗ đại khoa, vào Chính phủ, như Phạm Sư Mạnh, Lê Bá Quát đã làm đến Hành khiển mà vẫn giữ lễ học trò, khi đến thăm hỏi thày thì lạy ở dưới giường, được nói chuyện với thầy mấy câu rồi đi ra thì lấy làm mừng lắm. Kẻ nào xấu thì ông nghiêm khắc trách mắng, thậm chí là quát thét không cho vào”.
Uy đức lớn lao, sai khiến cả quỷ thần, văn hay chữ tốt khuyên vua điều phải, dạy thái tử điều hay thật là bậc thầy muôn thuở của nước Việt ta. Về sau làm nhà ở ẩn trên núi Phượng Hoàng, huyện Chí Linh nay hậu thế vẫn còn đền thờ bia đá lưu danh tại đó. Khắp nơi trọng vọng nhìn về, ví ngài như núi Thái Sơn như sao Bắc Đẩu.
Ca tụng công đức của Chu Văn An, nhà thơ vịnh sử nổi tiếng thời Lê sơ là Đặng Minh Khiêm có lời rằng:
"Thất trảm dâng rồi bỏ chức quan,
Chí Linh núi ấy xiết bao nhàn.
Khí tiết sạch trong ngời thiên cổ,
Kẻ sĩ trông vời tựa Thái Sơn".
Tại quê hương Thanh Liệt có hai ngôi đình lớn, đình Nội (đình Trong) thờ Chu Văn An và đình Ngoại (đình Ngoài) thờ Phạm Tu - võ tướng lừng danh thời Tiền Lý, đều là các danh nhân nổi tiếng người địa phương.
Đình thờ Chu Văn An ở thôn Văn, xã Thanh Liệt, văn bia Tiên hiền bi kí dựng năm Cảnh Hưng thứ 26 (1765) cho biết xã Thanh Liệt khi đó thờ hai nhân vật, nhân vật chính là Chu Văn An và người cháu bốn đời của ông là Chu Đình Bảo. Đình do cấp huyện trách nhiệm cúng tế theo nghi thức quốc gia, đến thời Nguyễn, ngôi đền này kiêm thêm chức năng của văn chỉ, tức là nơi thờ tự các bậc tiên hiền theo Nho học của địa phương. Văn bia Tiên hiền bi kí do hội Tư văn xã Thanh Liệt dựng vào ngày 15 tháng 11 năm Ất Sửu, năm thứ 18 niên hiệu Tự Đức (1865), văn chỉ địa phương, hay đền thờ các vị tiên hiền khi đó thờ các vị: Chu An, Chu Tam Tỉnh, Chu Đình Bảo và Lý Trần Thản....
Về sau, triều Nguyễn niên hiệu Tự Đức thứ 6 có ban sắc phong mỹ tự : Trần Triều Quốc Tử Giám Tư Nghiệp Khang Tiết Tiên Sinh Khiết Hạnh Phương Danh Ý Củ Thanh Quy Trác Vỹ Thượng Đẳng Thần, chuẩn cho phép dân xã được thờ cúng như trước đây. Rồi đến năm Canh Dần, niên hiệu Thành Thái (1892), ngôi đình được xây dựng lại quy mô như hiện nay, nhân ngày sinh của Ngài xin có đôi lời giới thiệu!
Tết Trung Thu 2023!

( bài và ảnh của Nguyễn Phong )